Evaluation of Soil Quality Indices in the Process of Soil Degradation and Desertification

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 6, 946 - 953, 30.11.2025

Ali İmamoğlu

https://doi.org/10.35229/jaes.1785659

Öz

Soil quality is becoming increasingly poor due to desertification and land degradation. The soil quality index consists of texture, organic matter, and lime content parameters. This research was conducted to determine soil quality in the Ondokuzmayıs district of Samsun Province, regarding land degradation and desertification. Ondokuzmayıs District covers an area of approximately 360 km2. Each soil criterion was weighted using the Analytical Hierarchical Process. The weighting revealed that the highest weight was determined for soil erosion risk (22.7%), while the lowest weight was determined for soil pollution (2.8%). According to the results, organic matter concentration was found to be moderate, lime content was generally low, and drainage was very poor in the northern wetlands. The resulting map showed high soil quality in 58% of the area. t was observed that the drainage quality in the bottom lands was low, and the presence of wetlands and paddy fields impacted this result

Anahtar Kelimeler

desertification , soil quality , Ondokuzmayıs

Etik Beyan

This study does not require ethical approval because it does not harm nature, the environment or any living creature.

Toprak Bozulumu ve Çölleşme Sürecinde Toprak Kalite İndekslerinin Değerlendirilmesi

Öz

Çölleşme ve arazi bozulumu sebebiyle toprak giderek kalitesiz hale gelmektedir. Toprak kalite indeksi tekstür, organik madde miktarı, kireç içeriği gibi parametrelerden meydana gelmektedir. Bu araştırma Ondokuzmayıs ilçesi topraklarında arazi bozulumu ve çölleşme açısından toprak kalitesini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Samsun ili Ondokuzmayıs ilçesi, yaklaşık 360 km2’lik bir ilçedir. Toprak kriterlerinin her biri Analitik Hiyerarşik Süreç ile ağırlıklandırılmıştır. Ağırlıklandırma sonucunda en yüksek ağırlık toprak erozyon riski (%22.7) olduğu belirlenmiş, en düşük ağırlık değerinin ise toprak kirliliği (%2.8) olduğu ortaya çıkarılmıştır. Sonuçta organik maddenin orta sınıfta yoğunlaştığı, kireç oranının genelde düşük, drenajın ise kuzeydeki sulak alanlarda çok kötü olduğu görülmüştür. Sonuç haritasına göre sahanın %58’inde toprak kalitesinin yüksek olduğu görülmüştür. Taban arazilerde drenaja bağlı kalitenin düşük olduğu görülmüş, sulak alanın bulunması ve çeltik arazileri bu sonuç üzerinde etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çölleşme , Toprak kalitesi , Ondokuzmayıs

Etik Beyan

Bu çalışma doğaya, çevreye veya herhangi bir canlıya zarar vermediği için etik onay gerektirmez.

Destekleyen Kurum

Yok

Kaynakça

• Ajai, & Bhatnagar, R. (2022). Desertification and Land Degradation: Concept to Combating (1st Edt.). CRC Press, 400p. DOI: 10.1201/9781351115629
• Alaboz, P., Dengiz, O., & Demir, S. (2021). Barley yield estimation performed by ANN integrated with the soil quality index modified by biogas waste application. Zemdirbyste-Agriculture, 108(3), 217-226. DOI: 10.13080/z-a.2021.108.028
• Alaboz, P., Dengiz, O., Karaman, R., & Türkay, C. (2022). Hümik Asit Uygulamalarının Toprak Kalitesi ve Maş Fasulyesi Verimine Etkisi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(1), 17-27. DOI: 10.33202/comuagri.1065170
• Dengiz, O. (2020). Soil quality index for paddy fields based on standard scoring functions and weight allocation method. Archives of Agronomy and Soil Science, 66(3), 301-315. DOI: 10.1080/03650340.2019.1610880
• Dursun, İ., & Babalık, A.A. (2023). Burdur Gölü Havzasındaki morfometrik parametrelerin ve erozyon durumunun değerlendirilmesi. Türkiye Ormancılık Dergisi, 24(1), 25-38. DOI: 10.18182/tjf.1205157
• Dursun, İ., & Babalık, A.A. (2025). Isparta Darıdere havzasında morfometrik özellikler ve erozyon dinamiklerinin değerlendirilmesi: Entropi tabanlı WASPAS yöntemi ile havza önceliklendirmesi. Turkish Journal of Forestry, 26(3), 212-223. DOI: 10.18182/tjf.1728707
• Dursun, İ. (2025). An integrated analytical approach to sub-watershed prioritization and erosion risk assessment in the salda lake basin, Türkiye. Environmental Earth Sciences, 84(15), 428. DOI: 10.1007/s12665-025-12434-7
• Eastman, J.R. (2006). IDRISI Andes guide to GIS and image processing.
• Ekberli, İ., Dengiz, O., Gülser, C., Ormancı, İ.F., & Aydın, A. (2022). Samsun’un Bafra ilçesi aşağı Engiz havzasının bazı topraklarının ısısal özelliklerinin incelenmesi. Anadolu Journal of Agricultural Sciences, 37(2), 387-404. DOI: 10.7161/omuanajas.1077854
• Hamad, K. O., & Surucu, A. (2024). Land degradation sensitivity and desertification risk in Harrir region, northern Iraq. Heliyon, 10(5), e27123. DOI: 10.1016/j.heliyon.2024.e27123
• İmamoğlu, A. (2024). 19 Mayıs ilçesi topraklarının bazı özellikleri ve arazi kullanımı. Ondokuzmayıs ilçesi Araştırmaları, İnsan, Doğa ve Kültür (s. 160). Literatürk Academia.
• İmamoğlu, A., Demirağ, İ., Dengiz, O., & Saygın F. (2014). Soil Erosion Risk Evaluation Application of Corine Methodology at Engiz Watershed Samsun. Current Advances in Environmental Science, 2, 15-21.
• İmamoğlu, A., & Dengiz, O. (2019). Evaluation of soil quality index to assess the influence of soil degradation and desertification process in sub- arid terrestrial ecosystem. Rendiconti Lincei. Scienze Fisiche e Naturali, 30(4), 723-734. DOI: 10.1007/s12210-019-00833-5
• Karaca, S., Sarğin, B., Alaboz, P., & Dengı̇z, O. (2023). Van Edremit İlçesi Elma Bahçelerinde Çok Kriterli Karar Verme Analizi-CBS ile Toprak Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 26(2), 393-408. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.vi.1074149
• Montanarella, L., Pennock, D.J., McKenzie, N., Badraoui, M., Chude, V., Baptista, I., Mamo, T., Yemefack, M., Singh Aulakh, M., Yagi, K., Young Hong, S., Vijarnsorn, P., Zhang, G.-L., Arrouays, D., Black, H., Krasilnikov, P., Sobocká, J., Alegre, J., Henriquez, C.R., …, & Vargas, R. (2016). World’s soils are under threat. SOIL, 2(1), 79-82. DOI: 10.5194/soil-2-79-2016
• Owuor, S.O., Butterbach-Bahl, K., Guzha, A.C., Jacobs, S., Merbold, L., Rufino, M.C., Pelster, D.E., Díaz-Pinés, E., & Breuer, L. (2018). Conversion of natural forest results in a significant degradation of soil hydraulic properties in the highlands of Kenya. Soil and Tillage Research, 176, 36-44. DOI: 10.1016/j.still.2017.10.003
• Özkurt, İ. C. (2024). İklim Değişikliğinin Türkiye’de Tarımsal Üretime Etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 27(Ek Sayı 1 (Suppl 1)), 263-275. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.vi.1394627
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., & Ünal, E. (2016). Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının temel verimlilik düzeyleri ve alansal dağılımları. Anadolu Journal of Agricultural Sciences, 31(1), 136. DOI: 10.7161/anajas.2016.31.1.136-148
• Pacci, S., & Dengiz, O. (2023). Ayçiçeği tarımı yapılan toprakların SMAF modeli ile toprak kalite indislerinin belirlenmesi: Tokat Zile İlçesi örneği. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 11(1), 54- 66. DOI: 10.33409/tbbbd.1309885
• Pacci, S., Dengiz, O., Saygin, F., & Alaboz, P. (2022). SMAF modeline göre çeltik tarımı yapılan Bafra Ovası arazilerinin toprak kalite özelliklerinin değerlendirilmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 164-174. DOI: 10.19159/tutad.1067105
• Romano, G., Dal Sasso, P., Trisorio Liuzzi, G., ve Gentile, F. (2015). Multi-criteria decision analysis for land suitability mapping in a rural area of Southern Italy. Land Use Policy, 48, 131- 143. DOI: 10.1016/j.landusepol.2015.05.013
• Saygın, F., Dengiz, O., & Pacci, S. (2024). Mera Arazilerinde Yer Alan Toprakların SMAF Modeli Yardımıyla Toprak Kalite Durumlarının Değerlendirilmesi (Ulaş-Acıyurt Örneği). Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 11(3), 849-859. DOI: 10.30910/turkjans.1492540
• Tercan, E., Dengiz, O., Özkan, B., Dereli, M.A., & Öztekin, Y.B. (2022). Geographic information system–assisted site quality assessment for hazelnut cultivation using multi-criteria decision analysis in the Black Sea region, Turkey. Environmental Science and Pollution Research, 29(24), 35908-35933. DOI: 10.1007/s11356-021- 18127-5
• Türkiye Çölleşme Modeli. (2017). Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye. https://webdosya.csb.gov.tr/db/cem/ icerikler/teknik-ozet-tr-20211105123742.pdf
• Uzuner, Ç., ve Dengiz, O. (2020). Desertification risk assessment in Turkey based on environmentally sensitive areas. Ecological Indicators, 114, 106295. DOI: 10.1016/j.ecolind.2020.106295
• Yıldız, N.E. & Kahveci, B. (2024). ICONA modeli kullanılarak toprak erozyonu riskinin tahmin edilmesi: Ankara ili örneği. J. Anatolian Env. and Anim. Sciences, 9(4), 822-831. DOI: 10.35229/jaes.1591959