Akarsularda Farklı Kaya Parçaları Düzeneklerinde Oksijen Transferinin Deneysel Olarak İncelenmesi

Yıl 2019, , 500 - 505, 30.12.2019

Serhat Küçükali

https://doi.org/10.35229/jaes.638186

Cited By: 1

Öz

Sudaki çözünmüş oksijen (DO), akarsularda suyun kalitesi açısından
bakılan en önemli parametrelerden biridir. Sudaki çözünmüş oksijenin akım
genelinde veya yersel olarak artışı akarsu habitatı açısından çok önemlidir.
Özellikle sanayileşme ve nüfus artışıyla birlikte birçok akarsudaki kirlenme ve
katı madde oranı artmıştır. Bu artış serbest yüzeyden suyun derinliğine doğru
aktarılan oksijenin miktarının azalmasına yol açmaktadır. Daha önce yapılan
çalışmalarda akarsulardaki DO miktarının arttırılması için birçok yapısal çözüm
denenmiştir. Bu su yapıları, akarsulardaki çözünmüş oksijen miktarını arttırmalarına
rağmen, balık dostu oldukları söylenemez. Bu yapılar akarsulardaki akımın ikiye
bölünmesi veya membayla mansap arasındaki ilişkinin kesilmesi gibi ekolojik
sorunlara yol açmaktadırlar. Akarsulardaki DO miktarının arttırılması için
ekolojik hayatı olumsuz yönde etkilemeden, doğada mevcut bazı düzenekler
vardır. Bunlar akarsu içinde yer alan büyük taş parçalarıdır. Bu taş parçaları
akım rejiminde önemli etkilere yol açmakta, oksijen transferi için gerekli olan
hidrolik sıçrama, çevrinti ve ters akımların oluşması gibi hidrolik koşulları
ortaya çıkarmaktadırlar. Bu çalışmada, DO değerleri değişik kaya parçası
düzeneklerinin memba ve mansabında ve çevrelerinde yersel olarak ölçülmüştür.
Deneyler 0.5 m genişliğinde, 0.45 m yüksekliğinde ve 18 m uzunluğundaki tabanı
yatay olan açık kanalda yapılmıştır. Deneyler dört farklı su derinliğinde ve iki
farklı kaya parçası düzeneğinde gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kaya parçası
düzenekleri çevresinde elde edilen DO dağılımları eş oksijen eğrileriyle
gösterilmiştir. Bu ölçümler, kaya parçaları çevresinde daha zengin oksijen
bulunan olası bölgeleri göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Oksijen transferi, kaya parçaları

Kaynakça

• Artüz, M.L., 2002. Marmara ve Boğazların ekolojisi ve değişimler. SBT Kongresi, İstanbul, TürkiyeAvery, S. T., and Novak, P., 1978. Oxygen transfer at hydraulic structures. J. Hydr. Div.,ASCE, 104(11), 1521-1540. Butcher, J. B., and Covington, S., 1995. Dissolved oxygen analysis with temperature dependence. J.of Environmental Engineering., (ASCE), 121, 756-759Cokgor S., and Kucukali, S., 2002. Oxygen transfer around boulders, XXX. İAHR Congress, Thessaloniki, Greece.Chanson, H., 1994. Hydraulic design of steeped cascades, channels, weirs and spillways. Pregamon Press. Great Britain.Chanson, H., 1995a. Air bubble entrainment in free surface turbulent flows, Experimental investigations, Report No: CH46/95. Department of Civil Engineering, University of Queensland, Australia. Gulliver, J.S., Wilhelms S.C and Parkhill K.L., 1998.Predictive capabilities in oxygen transfer at hydraulic structures. Hydr. Engrg., ASCE, July 1998, 664-671. Kim J., Walters R.W., 2001, Oxygen transfer at low drop weirs. J. Environmental Engrg, ASCE, 127(7), 604-610.Wood, İ,R ., 1991, Air Entrainment in free-surface flows. A.A Balkema, Rotterdam, Netharlanda Gameson, A.L.H., Vandyke, K.G., and Ogden, C.G., 1958. The effect of temperatureon aeration at weirs. Water and Water Engrg., Nov, 489-492.Nakasone, H., 1987. Study of aeration at weirs and cascades. J. Envir.Engrg, ASCE, 113, 64-81.Streeter, V.L., and Leutheusser, H.J., Alemu, S., 1981. Fluid Mechanics. McGraw-Hill. Singapore. Thandaweswara, B.S., 1974. Self aerated flow characteristics in developing zones in hydraulic jumps. Ph.D. thesis, Dept. of Civil Engrg, İndian İnstitute of Science, İndia.Van de Donk, J., 1981. Water aeration with plunging jets. Ph.D thesis, TH Delft, Netharlands.