Nahcivan’ın Jeobotaniki Bölgelendirilmesine Katkılar

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 3, 145 - 151, 18.12.2018

Elyar İbrahimov Musa Cabbarov Fatmahanım Nebiyeva Vagıf Atamov

https://doi.org/10.35229/jaes.468936

Cited By: 1

Öz

Bu araştırma ile Nahcivan arazisi flora ve vejetasyon özelliklerine göre detaylı jeobotaniki-coğrafi bölgelere ayrılmıştır. Araştırma alanı; 7 vejetasyon kuşağı, 20 bölge, 24 alt bölge ve 17 mikro bölge olmak üzere toplam 62 jeobotaniki birime ayrılmıştır. Vejetasyon tiplerinin bölgede dikey kuşaklanmasına göre; halofitik çöl, yavşanlı yarı çöl, dağ-bozkır ve frigana kuşakları daha geniş, yüksek dağ çayır, subnival-nival ve dağ-tundra kuşakları ise daha dar alanları kapsamaktadır. Bölgenin bitki örtüsünde karakter olan vejetasyon tiplerinden birisi de seyrek arid orman ve frigana birlikleridir. Astragalus ve Acantholimon cinsine ait olan türlerin yaygın olduğu birliklerde bazen Onobrychis cornuta türü de yaygın olarak Şerur ve Ordubad il sınırları içerisinde öne çıkmaktadır. Dağ-kserofit ve arid seyrek orman birliklerinin florasında; Pyrus salicifolia, P. oxyprion, Rosa sosnovskyana, R. subafreliana, R. brotherorum, R. buschiana, R. foetida, Crataegus pontica, C. sanguinea, Tamarix florida, T. oktandra, T. ramosissima, Betula pendula, Juniperus communis, J. sabina, J. excelsa, J. foetidissima, Pistacia mutica, Paliurus spina-christi, özellikle Celtis caucasica, C. tournefortii, C. glabrata, Amygdalus fenzliana, Rhus coriaria vb. yaygın olan karakter taksonlar olduğu belirlenmiştir. Bu araştırma ile bölgenin düzlük kesimlerinde; Anabasis aphylla, Halocnemum strobilaceum, Halostachys belangeriana, Kalidium caspicum, Petrosimonia brachiata, Suaeda altissima, S. dendroides, Salsola dendroides, S. crassa, S. nodulosa, Seidlitzia florida gibi bitkilerinin iştiraki ile halofitik çöl birliklerinin alanının genişlediği yönünde suksesyon gerçekleştiği ilk defa olarak belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Flora, vejetasyon, kuşaklanma, jeobotaniki-cografik, Nahçıvan

Contribution to the Geobotanic Zoning of Nakhchivan

Öz

In this work, Nakhichevan land was divided into geobotanical-geographical regions according to flora and vegetation characteristics. Research area was divided into 62 geobotanical units which consist 7 vegetation zones, 20 regions, 24 sub-regions and 17 micoregions. Vegetation types in the region according to the vertical zones; frigana, mountain-steppe, desert and semi-desert zones deployed broader while halophytic desert, high mountain meadows, subnival-nival and mountain-tundra zones deployed narrower. The most abundant vegetation was located in the sub-desert and frigana while the lowest number of vegetation was desert, mountain-tundra zones and high mountain steppe. One of the vegetation types in the region was rare arid forest and frigana units. In the associations where the species belonging to the genus Astragalus and Acantholimon were spreading, Onobrychis cornuta species also emerges at Şerur and Ordubad provincial boundaries. Character taxas such as Pyrus salicifolia, P. oxyprion, Rosa sosnovskyana, R. subafreliana, R. brotherorum, R. buschiana, R. foetida, Crataegus pontica, C. sanguinea, Tamarix florida, T. octandra, T. ramosissima, Betula pendula, Juniperus communis, J. sabina, J. excelsa, J. foetidissima, Pistacia mutica, Paliurus spina-christi, especially Celtis caucasica, C. tournefortii, C. glabrata, Amygdalus fenzliana, Rhus coriaria etc. were detected to be spreaded in the flora of mountain-xerophyte and arid-sparse forest associations. In this research, halophytic desert associations with the participation of plants such as Anabasis aphylla, Halocnemum strobilaceum, Halostachys belangeriana, Kalidium caspicum, Petrosimonia brachiata, Suaeda altissima, S. dendroides, Salsola dendroides, S. crassa, S. nodulosa, Seidlitzia florida was identified for the first time in this region. 

Anahtar Kelimeler

Flora, vegetation, belting, jeobotanic-geographic, Nakhchivan

Kaynakça

• 1. Azizbeyova Ş.A. Geomorfologiya Nahçıvanskoy ASSR. Gos.nauç.-tekn.izd.literaturı po geologii i okrane nedr., M., 1961, s.13-198.
• 2. Atamov, V.V., Azerbaycan’ın bozkır vejetasyonunun fitocoğrafik bölgeleri. Ot sistematik Botanik Dergisi, 9, 2, İSSN 1300-2953, 2002 , s. 101-116.
• 3. Atamov, V.V. (2008). Phytosociological Characteristics the Vegetation of the Caspian`s Shores inAzerbaijan. International Journal of Botany, 4(1),1-13.
• 4. Beydeman I.N., Metodika fenologiçeskich nablyudenii prigeobotaniçeskich issledovaniyach. İzd. AN SSSR, M.-L.: 1954.
• 5. Grossheym A.A., Sosnovskiy D.İ. Opıt botaniko-geografiçeskogo rayonirovaniya Kavkazskogo ktaya.// İzv. Tifl.inst., v III, Tiflis, 1927, s.160.
• 6. Grossheym, A.A. (1936). Rastitelnıy resursı Kafkaza. M., MOİP, 435.
• 7. Grossheym A.A. (1948). Rastitelnıy pokrov Kavkaza. Izd. MOIP, M.-L., 248.
• 8. Good R. The Gegraphy of the Flowering Plants, 3-rdedition. White Plains, NY, London, Longman, 1964.
• 9. Djabbarov T.M., Gurbanov E.M., İbragimov A.Ş. Friganoidı na territorii Nakhçıvanskoy AR. //Trudı Sentralnogo Botaniçeskogo sada. Tom X. Baku, “Elm”2012, s.295-300.
• 10. Kuznetsov N.İ. Principı deleniya Kafkaza botaniko-geografiçeskogo provintsii.//S-Pb. Zap.İperatorskoy AN, 1909, ser.8, t.24, No1, s.164.
• 11. .Karyagın, İ.İ. (1950-1961) Flora Azerbaydjana, 1-8 cilt) Izd.vo AN Azerb.SSR, Baku.
• 12. İbragimov A.Ş. Rastitelnost Nakheçevanskoy Avtonomnoy Respubliki ee narodnokozyaystvennoe znaçenie. Baku: Elm, 2005, 230 s.
• 13. İbrahimov A.Ş. Rastitelnost Nakhiçevanskoy Avtonomnoy Respubliki ee proizvoditelnost i botaniko-geografiçeskoe rayonirovanie. Avtoreferat doktora biologiçeskikh nauk. Baku: 2007, 44.s.
• 14. Nabieva F.Kh. Flora i opustınovaniya aridnıkh territorii Kura-Araksinskoy nizmennosti, Priaraksinskie ravninı. Nakheçevan, Tusi, 2010, 240 s.
• 15. Movsumova F.K., İbragimov A.Ş. İzmenenie florı pustın Nakheçenanskoy ASSR. Tezisı dokladov Respublikanskoy nauçnoy konferentsii “Materialno-dukhovnıe bogatstvo Nakheçevanskoy ASSR i nauçno-tekniçeskiy progress”. 22-23 aprel, Nakheçevan, 1986, s. 42.
• 16. Metogika fenologiçeskikh nablyudeniya pri botaniçeskikh issledovaniyakh. M.: AN SSSR, 1966, 152 s.
• 17. Palibin İ.V. Nijne-oligetsenovaya flora gorı Darrı-daq vı basseyne reki Araksa. İz florı i sistematiki vısşikh rasteniy. Baku: 1947, s.7-23.
• 18. Palibin İ.V. Melovaya flora Daralageza. Tr.BİN AN SSSR. M.-L.: 1937. Ser.1, vıp.4.,s. 171-198.
• 19. Prilipko L.İ. Rastitelnıe otnoşenie vı Nakheçevanskoy ASSR.//Trudı Botaniçeskogo İnstituta, T.VII,İzd.Az.FAN, 1939, 196 s.
• 20. Prilipko L.İ. Rastitelnıy pokrov Azerbaidjsana. Baku: Elm, 1970, 169 s.
• 21. Polevaya geobotanıka.M.-L.: İzd.AN SSSR, Vol.1-5, 1959-1976.
• 22. Takhtajan, A.L. The Floristic Regions of the World. UC Pres, Berkeley. 1986.
• 23. Talıbov T. G. Azerbaycan MR-ın Flora Biyoçeşitliliği ve Onun Nadir Növlerinin Korunması. Elm, Baku: 2001, 191 s.
• 24. Talıbov T.G.Bioraznoobraziya florı Nakheçevanskoy Avtonomnoy Respubliki, ey ratsionalnoe ispolzovaniya i okhranı. Avtoref. Diss. Doktora biologiçeskihk nauk. Baku: 2003, 63 s.
• 25. Talıbov T.G., İbrahimov A.Ş. Taksonomiçeskiy spektr (Vısşie sporovıe, golosemennıe i porıtosemennıe rasteniya) florı Nakheçevanskoy Avtonomnoy Respubliki. Nakhıçevan: Adjami, 2008, 364 s.
• 26. Talıbov T.G., İbragimov A.Ş. Krasnaya knig Nakheçevanskoy Avtonomnoy Respubliki. Nakheçevan: Adjemi, 2010, 676 s.
• 27. Soçava, V.B., Prinçipı fiziko-geografiçeskogo rayonirovanieya. Sb..”Voprosı geografii” (dlya 18-go Mejdunar. geogr. Kongressa) M.-L.: 1956.
• 28. Soçava, V.B., Osnovnıe polojeniya geobotaniçeskogo rayonirovaniya. Bot. jurnal., t.37, 3, 1952.