Environmental Efects of Established River Type Hydropower Plants in Solaklı River Basin

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 684 - 699, 31.12.2021

Bülent Verep Çağlar Çalış

https://doi.org/10.35229/jaes.1035083

Öz

In this study, the environmental effects of river-type hydroelectric power plants were investigated by examining the water quality changes on the river. For this purpose, Çambaşı HEPP and Regülatörü were selected as the study area and physicochemical water quality changes of the non-water intermediate zone and tailwater regions were monitored monthly. Physicochemical water quality parameters examined; water temperature, diss. oxygen and diss. oxygen saturation, el. conductivity, pH, TDS, ORP, SS, NO2 and NO2-N, NO3 and NO3-N, PO4 and PO4-P, SO4, BOI5, and COD can be listed as. In addition, dissolved heavy metal concentrations in water were also analyzed. When the results were evaluated, the average water temperature was 12,76±0,68 ℃, dissolved oxygen 10,13±0,23 mg/L, electrical conductivity 85,21±29,51μS/cm, total dissolved solids 56,8±9,15 mg/L, pH 7,43±0,18, ORP -38,97±13,96, SS 16,44±7,41, NO2 0,004±0,001 mg/L, NO2-N 0,001 mg/L, NO3 2,27±0,27 mg/L, NO3-N 0,54±0,056, PO4 0,58±0,19 mg/L, PO4-P 0,19±0,07 mg/L, SO4 17,89±8,11 mg/L, BOI5 2±0,29 mg/L and COD were determined as 10,49±5,09 mg/L. In the study, it was understood that water and post-dam regions were significant. As a matter of fact, changes in water quality were increased, %144 for sulfate, %137 for KOI, %107 for SS, conductivity %102, %84 for phosphate, %67 for nitrite, TDS %39, dissolved oxygen %6,5 and water temperature ıt was found to be %11. Therefore, the effects of river-type hydroelectric power plants on water quality can be said to be important.

Anahtar Kelimeler

River type HPP, Environmental impacts, Water quality, Solaklı valley

Destekleyen Kurum

RTEÜ BAP Birimi

Proje Numarası

FYL-2017-834

Solaklı Akarsu Havzasında Kurulmuş Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerin Çevresel Etkileri

Öz

Bu çalışmada, nehir tipi hidroelektrik santrallerin çevresel etkileri, akarsu üzerinde su kalite değişimlerinin incelenmesiyle belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun için Çambaşı HES ve Regülatörü çalışma alanı olarak seçilmiş ve baraj öncesi, susuz ara bölge ve kuyruk suyu bölgelerinin fizikokimyasal su kalite değişimleri aylık olarak izlenmiştir. İncelenen fizikokimyasal su kalite parametreleri; su sıcaklığı, çöz. oksijen ve çöz. oksijen doygunluğu, elektriksel iletkenlik, pH, top. çöz. katı madde, ORP, AKM, nitrit ve nitrit azotu, nitrat ve nitrat azotu, fosfat ve fosfat fosforu, sülfat, BOI5 ve KOI olarak sıralanabilir. Bunların yanında sudaki çözünmüş ağır metal konsantrasyonları da analiz edilmiştir. Çalışma sonuçları değerlendirildiğinde ortalama olarak su sıcaklığı 12,76±0,68 ºC, çöz. oksijen 10,13±0,23 mg/L, iletkenlik 85,21±29,51 μS/cm, top. çöz. katı madde 56,8±9,15 mg/L, pH 7,43±0,18, ORP -38,97±13,96, AKM 16,44±7,41, NO2 0,004±0,001 mg/L, NO2-N 0,001 mg/L, NO3 2,27±0,27 mg/L, NO3-N 0,54±0,056, PO4 0,58±0,19 mg/L, PO4-P 0,19±0,07 mg/L, SO4 17,89±8,11 mg/L, BOI5 2±0,29 mg/L ve KOI 10,49±5,09 mg/L olarak tesbit edilmiştir. Çalışmada baraj sonrası ve öncesi bölgeler arasındaki su kalite değişimleri önemli ölçüde olduğu anlaşılmıştır. Nitekim su kalite değişimleri artış yönünde olup sülfat için % 144, KOI için % 137, AKM için % 107, iletkenlik % 102, fosfat için % 84, nitrit için % 67, TDS %39, çözünmüş oksijen % 6,5 ve su sıcaklığı için %11 düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla nehir tipi hidroelektrik santrallerin su kalitesi üzerindeki etkileri önemli olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Nehir tipi HES, Çevresel etki, Su kalitesi, Solaklı vadisi

Proje Numarası

FYL-2017-834

Kaynakça

• Akkaya, U., Gültekin, A., Dikmen, Ç.B., Durmuş, G. 2009. Baraj ve Hidroelektrik Santrallerin (HES) Çevresel Etkilerinin Analizi: Ilısu Barajı Örneği, . Uluslararası İleri Teknolojiler Sempozyumu(IATS’09), 13-15 Mayıs 2009, Karabük, Türkiye.
• Ak, O., 2009, ‘Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Sucul Ekosistem Üzerine Etkileri ’ Su Ürünleri Araştırma Merkezi Yunus Araştırma Bülteni, yıl:9, sayı:2, s.16-20, Trabzon.
• Ak, O., Aksungur, M., Özdemir, A.,2009, Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinde ÇED Süreci ve Sucul ekosisteme Etkide Doğal Alabalıkların Yeri, Doğal Alabalık Çalıştayı: Sürdürülebilir Yetiştiricilik, Koruma ve Balıklandırma, 22-23 Ekim 2009, s. 135-139 Trabzon.
• Ak, O., Çakmak, E., Aksungur, M., Çavdar, Y., 2008, Akarsu Üzerindeki Faaliyetlerin Sucul ekosisteme Etkisine Bir Örnek: Yaanbolu Deresi(Arsin, Trabzon), Su ve Enerji Kullanımı Kongresi, 22-23 Ekim, Artvin: 334-340.
• Akpınar, E., 2005, Nehir Tipi Santrallerin Türkiye’nin Hidroelektrik Üretimindeki Yeri, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:7, Sayı:2, s.1-25 Erzincan.
• Akpınar, A., vd. 2009, ‘Çoruh Havzasındaki Küçük Hidroelektrik Santrallerin Durumu’ TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, V. Yenilebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu Haziran-2009, s. 249-254, Diyarbakır.
• Akpınar, A., Kömürcü, M. İ., Filiz, M.H. 2008. Türkiyenin Enerji Kaynakları ve Çevre, Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz enerji Kaynakları, 7. Ulusal Enerji Günleri, Sempozyum Bildiri Kitabı, s. 12-24, Editörler Zekai Şen, Ahmet Duran Şahin, İstanbul.
• Albayrak, A., 2008, ‘Hidroelektrik Santrallerinin (HES) Çevresel Etkilerinin Rize İli Açısından Değerlendirilmesi ve Çözüm Önerileri’ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü XXVI. Bölge Müdürlüğü 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci Türkiye Bölgesel Su Toplantıları,25-26 Eylül 2008, Su ve Enerji Konferansı Bildiriler Kitabı, s. 408-418, Artvin.
• Allan, J.D, Flecker, A.S. 1993. Biodiversity conservation in running waters, BioScience 43, 32-43.
• Alpaslan, A. H., 2003, ‘’Türkiye’de Hidroelektrik Enerji Üretim Planlaması Üzerine Görüşler’’ I. Ulusal Su Mühendisliği Sempozyumu, 22-26 Eylül 2003, s. 814-817, İzmir.
• Alpaslan, A. H. 2006. Türkiye’nin enerji Pazarına Kuzeydoğu Anadolu’nun Katkısı, Türkiye 10. Enerji Kongresi, Bildiriler Kitabı, Cilt I, 125-130.
• Anonim, 2001. Su Havzaları Kullanımı ve Yönetimi, 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Özel İhtisas Komisyonu Raporu, s.132. Yayın No: DPT: 2555-ÖİK:571 Ankara.
• Anonim, 2008 / a. Dokuzuncu Kalkınma Planı Toprak ve Su Kaynaklarının Kullanımı ve Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, TC. Başbakanlık DPT Yayın No: DPT: 2718-ÖİK: 671, s.26, Ankara.
• Anonim, 2009 / a. Hidroelektrik Santrallerin yapımı ile İlgili İnşaat Mühendisleri Odası Görüşü, Türkiye Mühendisik Haberleri, sayı: 454, yıl:54/2009-2, Ankara.
• Anonim, 2009/ b. Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetlerinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Antlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmenlik. Devlet Su İşleri. http://dsi.gov.tr/ska/yönetmenlik_tamami.htm.
• Anonim, 2010. Elektrik İşleri Etüt İdaresi. Hidrpelektrik Etütler Dairesi Başkanlığı. http://www.eie.gov.tr/turkce/YEK/HES/hidroloji/gozlemist.html.
• Arman, F. A., 2004, ‘Türkiye’nin Hidroelektrik Potansiyeli ve Sorunları’ 21. Yüzyılda Su Sorunu ve Türkiye Sempozyumu, 14 Şubat 2004, Ankara.
• Atılgan, E., Soğuklu, Şeref., Aslan, H., 2011, Hidroelektrik Santrallerin (HES) Çevreye Etkileri ve Bu Etkilerin Azaltılmasına Dair Öneriler: Trabzon İli Örneği,yunus Araştırma Bülteni, (11)- 4 Aralık 2011, Trabzon.
• Bacanlı, Ü.G. 2006, Türkiye’de Enerji Kaynakları ve Hidroelektrik Enerjinin Önemi, Türkiye 10. Enerji Kongresi, Bildiriler Kitabı, Cilt I, 91-99.
• Baş, Ş., 2014, Hidroelektrik Enerji, TR81 Bölgesi HES Raporu, T.C. Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, Bildiriler Kitabı, Bakka/Zonguldak.
• Berkün, M., Aras, E., Koç, T. 2008, Barajların ve Hidroelektrik Santrallerinin Nehir Ekolojisi Üzerine Etkiler, Su ve Enerji Konferansı Bildiriler Kitabı, s. 174-187 Çevre ve Orman Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü, XXVI: Bölge Müdürlüğü Artvin.
• Bobat, A., Hengirmen, M., Zapletal, W. 2002. Problems of zebra mussel at dams and hydro projectsonthe Euphratesriver, Hydro 2002: Development, Management and Performance, Antalya, Proceedings Book, 475 -484.
• Bodur, G., Şenyuva, E. 2013. Üniversite Öğrencilerinin Hidroelektrik Enerji Santrallerine (HES) İlişkin Görüşleri ve Çevreye Yönelik Tutumları Arasındaki İlişki, Cumhuriyet İnternational Journal of Education CIJE, e-ISSN-2147-1606, Vol: 2(4)-27-38.
• Çambaşı Regülatörü ve Hidrolektrik Santrali Projesi, 2010. Proje Tanıtım Dosyası.
• Çevik, S., 2008, Baraj Projelerinde Uygulama Öncesi Süreçte Sosyal Çevre Etkileri-Yusufeli Barajı, Su ve Enerji Konferansı Bildiriler Kitabı, s.147-160, Çevre ve Orman Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü, XXVI: Bölge Müdürlüğü Artvin.
• Çolak, G., vd. 2008, ‘’Türkiye’nin Enerji Geleceği’’ Türk Bilim Araştırma Vakfı TÜBAV Bilim Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, s. 36-44, Ankara.
• Dalcalı, A., Çelik, E., Arslan, S. 2012, Mikro ve Mini Hidrolektrik Santralleri için Mikrodenetleyici Tabanlı bir Elektronik Governor Sisteminin Tasarımı, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, ISSN 1012-2354 Cilt:28, Sayı:2, s. 136-135, Ankara.
• Daniel, D., 1981, Hydropower: An Old Technology for a New Era, Environment, 23(7):16-20;37-45.
• Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), 2010, Hidrolektrik Enerji Raporu, ‘http:// www.dsi.gov.tr/hizmet/enerji.html’ (Erişim tarihi: 18.11.2010).
• DPT, 2016, Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Stratejisi Belgesi, (Erişim tarihi: 13.11.2016). DSİ, 2011. ‘http:// www.dsi.gov.tr.
• Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), 2014, ‘http:// www.dsi.gov.tr/toprak/su /kaynaklar html’ (Erişim tarihi: 24. 04. 2014).
• DSİ, 2015. ‘Çevre ve Temiz Enerji Hidroelektrik’, Ankara, Orman Su İşleri Bakanlığı Yayınları (Erişim tarihi: 02.06.2015). DSİ, 2016, Orman Su İşeri Bakanlığı 2016 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara.
• Duncan W., Cline R., 2002, Mechanical Governors for Hydroelectric Units, United States DEpartment of the Interior, Bureau of Reclamation.
• EPA, 2002. Biological assessments and criteria: Crucial componets of water quality programs, USA-EPA, Office of water, 822-F-02-006. ETKB, 2016. Enerji Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2016 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara.
• EÜAŞ, 2016. Enerji Üretim Anonim Şirketi 2016 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara.
• Feamside, P. M. 2004. Hydroelectric dams in the Brazilian Amazon as scurces of greenhouse gases. Environmental Conservation, 22(1), 7-19.
• Geray, U., 2008. Su Krizinde Ülkeye Özgü Bakış, TMMOB 2. Su Politikalar Kongresi, Bildiriler Kitabı, s.567-576.
• Güner E., Tor. O.B., Altın M. 2008. ‘Küçük Hidroelektrik Santrallerin Projelendirilmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Teknik Hususlar’, ELECO, Busa, TÜRKİYE.
• IEA (International Energy Agency) 2002. Environmental and health impacts of electricity generation, Report, June 2002.
• Karr, J.R. 1998. Rivers as sentinels: using the biology of rivers to guide landscape management, Pages 502-528 in RJ Naimman, RE Bilby (eds), River Ecology and Management: Lessons from the Coastal Ecosystems. Springer, NewYork.
• Koralay, N. 2015, Solaklı Deresi Havzasıda Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerin Su Kalitesine Etkileri, Orman Mühendisliği Fakültesi, Haziran-2015, Trabzon.
• Kurdoğlu, O., Özalp, M. 2010, Nehir Tipi Hidroelektrik Santral Yatırımların Yasal Süreç, Çevresel Etkiler, Doğa Koruma ve Ekoturizmin Geleceği Kapsamında Değerlendirilmesi, III.Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Cilt: 2, s:688-707, 20-22 Mayıs 2010, Artvin.
• Küçükbaşol, Y. 2015, Çoruh Nehri ve Yusufeli Barajı; Toplumsal, Ekonomik ve Çevresel Etkileri Bakımından Bir Baraj İncelenmesi, Birey ve Toplum Dergisi, Cilt:10 s:135-158, 2015, Diyarbakır.
• Muluk, Ç.B., Turak, A., Yılmaz, D., Zeydanlı, U., Bilgin. C. C. 2009, Hidroelektrik Santral Etkiler Uzman Raporu: Barhal Vadisi. Kaçkar Dağları Sürdürülebilir Orman Kullanımı ve Koruma Projesi, TEMA-ODTÜ –Doğa Koruma Merkezi.
• Oğuz, S., 2008. Yenilebilir Enerji Küçük Hidroelektrik Santraller, VII: Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES, s. 479-492, İstanbul.
• Öziş, Ü., Baran, t., Dalkılıç, Y., 2008. Hidroelektrik Enerjiyi Geliştirme Hızları, Su ve Enerji Konferansı Bildiler Kitabı, s.1-14 Çevre ve orman Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü, XXVI: Bölge Müdürlüğü Artvin.
• Power, M.E., Sun, A., Parker, M., Dietrich., W.E., wotton J.T. 1995. Hydraulic food chain models an approach to the study of web Dynamics in large rivers, BioScience 47, 769-784.
• Püsküllüoğlu, A., Türkmen, S., 2012. Ceyhan Hidroelektrik Santrali Projesi (Cevdetiye-Osmaniye) Regülatör Yapılarındaki Geçirimsizleştirme Uygulamaları, Türkiye Jeoloji Kurultayı, 490-491, 2-6/Nisan/2012, Adana.
• Saçlı, A., 2013. Çevre Politikaları Kıskacında Hidroelektrik Santraller, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü 2013, Bolu.
• Tabak, İ., Aksungur, M., Zengin, M., Yılmaz, C., Aksungur, N., Alkan, A., Zengin, B., Mısır, D.S., 2001. Karadeniz Alabalığının Biyoekolojik Özelliklerinin Tespiti ve Kültüre Alınabilirliliğinin Araştırılması Projesi. TAGEM/HAYSUD/98 /12/01/2007, Sonuç Raporu, 193 s. (2001), Trabzon.
• Ulaş, D., Işın, H., 2010. Macahel’de Hidroelektrik Santrallerin ve Ekoturizmin Çevreye ve Yöre Halkına Etkileri, Anatolia Turizm Araştırmalar Dergisi, Cilt:21 s:151-158, ISSN-1300-4220, 2010, Ankara.
• Uzlu, E., Filiz, M.H. Kömürcü, M.İ., Akpınar, a., Yavuz, O., 2008. Doğu Karadeniz Havzasındaki Küçük Hidroelektrik Santrallerin Durumu, 7. Ulusal Enerji Günleri, Sempozyum Bildiri Kitabı, s. 459-466, Editörler Zekai ŞEN, Ahmet Duran ŞAHİN, İstanbul.
• Uzun, O., 2011. Hidroelektrik Santraller (HES) ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Düzce Örneği, Ormancılık Dergisi, ISSN 1306-2182, Cilt:7, S:2, 1-13, 2011, Düzce.
• Ülke, A., Sağlam, C.G., 2013. Nehir Tipi Santraller ve Karadeniz Bölgesindeki Örnekleri, Su Yapıları Sempozyumu, 449-458, 2013.
• Yıldız, D. 2010. Hidroenerji, Hidroloji ve Su Kaynakları Yönetimi İlişkisi, VI. Ulusal Hidroloji Kongresi, 22-24 Eylül, Pamukkale, Denizli.
• Yılmaz, C., Uzun, A., Zeybek, H.İ., Kaya, M., 2012. Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Çoğrafi Ortam Üzerine Etkilerine Bir Örnek: Ayancık HES, Journal of New World Sciences Academy, 1306-3111, Cilt:7 s:3, 50-67, 2012, Samsun.
• Yurtseven, İ., 2011. Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin, Havzalar Üzerindeki Etkileri, İstanbul University Journal of the Faculty of Forestry, Vol: 61, No:1, 55-62, 2011, İstanbul.
• Yurtseven, İ., Serengil, Y., 2015. Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Yapısal Elemanlarının Çevresel Etkileri, 4. Su Yapıları Sempozyumu, 519-529, 19-20-21 Kasım 2015, Antalya.
• Yüksek, T. (2004). Türkiye’nin Su Kaynakları ve Havza Planlamasına Dönük Genel Değerlendirmeler, KAÜ Artvin Orman Fakültesi Dergisi, 1(2), 71-83.