Rize Koşullarında GAP Mavisi (Lathyrus sativus L.) Mürdümük Çeşidinin Fenolojik, Morfolojik ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 34 - 39

Muhammed İkbal Çatal , Cengiz Sancak

https://doi.org/10.35229/jaes.1580456

Öz

Bu çalışmada, GAP Mavisi (Lathyrus staivus L.) mürdümük çeşidinde Rize ili Pazar ilçesinde bulunan Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Ziraat Fakültesi Uygulama ve Araştırma Alanı’nda 2 yıl süreyle (2018-2019, 2019-2020) çalışma yapılmış ve fenolojik gözlemler, morfolojik ölçümler ve kalite özellikleri belirlenmiştir. GAP Mavisi (Lathyrus sativus L.) çeşidinde incelenen özelliklere ait ortalama değerler; çiçeklenme başlangıcı 147.67 gün, % 50 çiçeklenme süresi 162.66 gün, olgunlaşma süresi 234.16 gün, bitki boyu 129.92 cm, gövde genişliği 7.41 mm, yaprak sapı uzunluğu 2.85 cm, yaprak uzunluğu 7.79 cm, yaprak genişliği 0.75 cm, bitkide bakla sayısı 184.63 adet, bakla boyu 3.71 cm, bakla genişliği 1.23 cm, baklada tane sayısı 3.60 adet, 1000 tane ağırlığı 143.68 g, bitki başına tohum verimi 78.77 g, bitki başına biyolojik verim 203.07 g, hasat indeksi % 37.87, kuru madde oranı % 93.72, ham kül oranı % 2.88, ham protein oranı % 16.37, ADF % 37.21, NDF % 55.13, Sindirilebilir Kuru Madde (SKM) % 59.91, Kuru Madde Tüketimi (KMT) % 2.18 ve Nisbi Yem Değeri (NYD) 101.09 şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Lathyrus sativus, Rize, fenolojik gözlemler, morfolojik ölçümler, kalite özellikleri

Determination of Phenological, Morphological and Quality Characteristics of GAP Mavisi (Lathyrus sativus L.) Grasspea Variety under Rize Conditions

Öz

In this study, grasspea (Lathyrus sativus cv.Gap Mavisi) was studied for 2 years (2018-2019, 2019-2020) in Recep Tayyip Erdoğan University Faculty of Agriculture Application and Research Area in Pazar district of Rize province and phenological observations, morphological measurements and quality characteristics were determined. The mean values of the characteristics examined in GAP Mavisi (Lathyrus sativus L.) variety were as follows: beginning of flowering 147.67 days, 50% flowering time 162.66 days, maturation time 234.16 days, plant height 129.92 cm, stem width 7.41 mm, petiole length 2.85 cm, leaf length 7.79 cm, leaf width 0.75 cm, number of pods in plant 184.63 pieces, pod length 3.71 cm, pod width 1.23 cm, number of seeds per pod 3.60, 1000 seed weight 143.68 g, seed yield per plant 78.77 g, biological yield per plant 203.07 g, harvest index 37.87 %, dry matter raio 93.72 %, crude ash ratio 2.88 %, crude protein ratio 16.37 %, ADF 37.21 %, NDF 55.13 %, Digestible Dry Matter (DDM) 59.91 %, Dry Matter Intake (DMI) 2.18 % and Relative Feed Value (RFV) 101.09.

Anahtar Kelimeler

Lathyrus sativus, Rize, phenological observations, morphological measurements, quality characteristics

Kaynakça

• Ahmadı, J., Vaezı, B. & Pour-Aboughadareh, A. (2015). Assessment of heritability and relationships among agronomic characters in grass pea (Lathyrus sativus L.) under rainfed conditions. Bıharean Bıologıst, 9(1), 29-34.
• Anonim. (2021). T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Rize İl Müdürlüğü Kayıtları.
• Barai, R., Chakraborty, S., Sarkar, A., Mandal, R., Chakraborty, M., Debnath, M.K. & Kundu, A. (2021). Characterization and evaluation of some genotypes of Lathyrus sps. in Terai Region of West Bengal. Biological Forum–An International Journal 13(3), 589-595.
• Başaran, U. (2010). Türkiye’nin farklı yörelerinde yetiştirilen mürdümük (Lathyrus sativus L.) populasyonlarının tarımsal özellikleri, protein içerikleri ve odap düzeylerinin belirlenmesi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun, Türkiye, 131s.
• Başaran, U., Mut, H., Gülümser, E. & Çopur Doğrusöz, M. (2016). Evaluation of Turkish grass pea (Lathyrus sativus L.) collections for its agronomic characters with a special reference to ODAP content. Legume Research, 39(6), 876-882.
• Çetin, T. (2006). Bazı Lathyrus L. türlerinin karyotip analizleri. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, Türkiye, 50s.
• Das, M., Yadav, V.K., Singh, A., Sharma, P.K. & Ghosh, P.K. (2015). Nutrient utilization and growth performance of Jalauni lambs fed grass pea (Lathyrus sativus) hay based diet. Scientific Papers, Series D, Animal Science, 58: 111-115.
• Deniz, M., Kızıl Aydemir, S., Algan, E., Yerlikaya, D.Ü. & Uzun, A. (2020). Farklı lokasyonlarda yetiştirilen bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin tarımsal özellikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(3), 566-575. DOI: 10.30910/turkjans.650984
• Hekimoğlu, E. (2019). Endemik Lathyrus undulatus Boiss.(Fabaceae) türü üzerinde morfolojik, anatomik, palinolojik ve karyolojik araştırmalar. Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bursa, Türkiye, 47s.
• IPGRI. (2000). Descriptors for Lathyrus spp. International Plant Genetic Resource Institute, Rome, Italy
• Küçükkaya, U. & Çopur-Doğrusöz, M. (2022). Mürdümük (Lathyrus sativus L.) popülasyon ve çeşitlerinin Yozgat ekolojisinde morfolojik ve agronomik özelliklerinin belirlenmesi. ISPEC Tarım Bilimleri Dergisi, 6(4):786-796.
• Mahapatra, S., Das, N., Bhattacharya, A., Bhattacharya, P. K., Pal, S. & Barpete, S. (2020). Studies on genetic variability, divergence and association of characters in grass pea. J. of Crop and Weed, 16(1): 155-161.
• Oddy, V. H., Robards, G. E. & Low, S. G. (1983). Prediction of in vivo dry matter digestibility from the fiber nitrogen content of a feed. In: Feed Information and Animal Production. (ed) Robards, G.E., Packham, R.G., Common wealth Agricultural Bureau, Farnham Royal, 395-398, UK.
• Özdemir, S., Kökten, K., Kaplan, M. &Uçar, R. (2020). Elazığ koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin tohum verimi ve tohum verimini etkileyen bazı özelliklerinin belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7 (2), 445-452. DOI: 10.30910/turkjans.725843
• Özdemir, S., Kökten, K., Uçar, R. & Kaplan, M. (2022). Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin kes kalitelerinin belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 9(2), 295-307.
• Praveen, U., Gabay, R. & Cohen, O. (1994). Cloning and Expression of OX-DAPRO Degrading Genes from Soil Microbe. J. Plant Bioch. Biotech., 3, 25- 29.
• Ranjıthkumar, G., Debnath, S. & Rajasekhar, D. (2020). Character asssocıatıon and path analysıs for seed yıeld and ıts components ın grass pea (Lathyrus sativus L.). The Bioscan, 15(3), 291- 295.
• Sayar, M.S. & Han, Y. (2015). Determination of seed yield and yield components of grasspea (Lathyrus sativus L.) lines and evaluations using GGE Biplot analysis method. Journal of Agricultural Sciences, 21, 78-92.
• Seydoşoğlu, S., Saruhan, V., Kökten, K. & Karadağ, Y. (2015). Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 32(3), 98-109. DOI: 10.13002/jafag863
• Sheaffer, C.C., Peterson, M.A., Mccalin, M., Volene, J.J., Cherney, J.H., Johnson, K.D., Woodward, W.T. & Viands, D.R. (1995). Acid detergent fiber, neutral detergent fiber concentration and relative feed value. North American Alfalfa Improvement Conference, Minneapolis.
• Sönmez, T.A. & Türk, M. (2022). Isparta koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L) genotiplerinin tohum verimi ve bazı agronomik özelliklerinin belirlenmesi. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 4(2), 88-93. DOI: 10.55979/tjse.1176343
• Tenikecier, H.S. (2020). Forage and seed yield, relationships among its characters in some grass pea (Lathyrus sativus L.) genotypes. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37(3) 152-158. DOI: 10.13002/jafag44731
• Tufan, Y. (2019). Yerel mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinde morfolojik ve tarımsal özelliklerin varyasyonu ve aralarındaki ilişkinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yozgat, Türkiye, 48s. TÜİK (2023). Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Üretim Verileri, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr. (15 Haziran 2024)
• Türk, M. & Sönmez, T.A. (2022). Bazı mürdümük (Lathyrus sativus L) genotiplerinin kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 4(2), 94-99. DOI: 10.55979/tjse.1181243
• Yan, Z. Y., Spencer, P.S., Li, Z.X., Liang, Y.M., Wang, Y.F., Wang, C.Y. & Li, F.M. (2006). Lathyrus sativus (Grass pea) and its neurotoxin ODAP: Review. Phytochemistry, 67, 107-121.
• Yıldırım, F. & Turan, N. (2020). Tek yıllık bazı baklagil yem bitkilerinin verim ve verim unsurları ile bazı silaj özelliklerinin belirlenmesi. ISPEC Tarım Bilimleri Dergisi, 4(3), 477-491.