Investigation of Anatolian Seljuk Madrasahs in Sivas City with a Method Trial

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 90 - 114, 25.03.2023

Dilara Merve Kelkit

Öz

Purpose: It is aimed to examine the historical and architectural features of Buruciye Madrasa, Şifaiye Madrasa (İzzeddin Keykavus Hospital) and Gökmedrese, which are among the Anatolian Seljuk madrasahs in Sivas, and to examine the spatial setup. In addition, it is aimed to determine similar and different qualities by comparing these madrasahs among themselves.
Methodology/Approach: Kevin Lynch's "City image" book provided a conceptual framework for the legibility of urban space, which was discussed on a large scale and provided a new reading experiment (spelling) on the structure. Lynch’s urban image has been evaluated on a singular structure, creating a new framework. In this new framework, Lynch's concepts were reduced from the urban scale to the building scale and a method experiment was conducted.
Findings: It has been determined that similar design decisions were taken in terms of architectural quality in units such as iwan, colonnade with portico, courtyard, tomb, masjid and classroom in the spatial setup of the madrasahs. It is noteworthy that different volumes were added to the madrasahs according to needs and functions, but the courtyard and the iwan were the basic elements that did not change.
Originality: This method test has been used to search for the answer to the question of how the spatial editing of the madrasa structures can be looked at beyond the usual. Thanks to this method experiment, the monumental structures analyzed were examined without breaking away from the urban context and their importance in the history of architecture was revealed.
Limitations: The reason why Çifte Minareli Medrese was not dealt with in the study, though Anatolian Selçuklu medrese, is because we have not enough information to present today to achieve only the entrance front and compare with other madrasas.

Anahtar Kelimeler

Madrasas of anatolian seljuks, Typological analysis, Sivas

Sivas Kentindeki Anadolu Selçuklu Medreselerinin Bir Yöntem Denemesi ile İrdelenmesi

Öz

Amaç: Sivas kentindeki Anadolu Selçuklu medreselerinden Buruciye Medresesi, Şifaiye Medresesi (İzzeddin Keykâvus Dârüşşifâsı) ve Gökmedrese’nin tarihi ve mimari özelliklerinin incelenmesi, mekân kurgusunun irdelenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca bu medreselerin kendi aralarında karşılaştırılarak benzer ve farklı niteliklerin tespit edilmesi hedeflenmektedir.
Metodoloji / Yaklaşım: Kevin Lynch’in “Kent İmgesi” kitabında kentsel mekanın okunabilirliği için ortaya koyduğu kavramsal çerçeve, büyük bir ölçekte ele alınıp yapı üzerinde yeni okuma deney(imi) sağlanmıştır. Lynch’in kent imgesi tekil bir yapı üzerinde değerlendirilerek yeni bir çerçeve oluşturulmuştur. Bu yeni çerçevede Lynch’in kavramları kent ölçeğinden yapı ölçeğine indirgenerek bir yöntem denemesi yapılmıştır.
Bulgular: Medreselerin mekân kurgusunda eyvan, revaklı sütun dizisi, avlu, türbe, mescid ve derslik gibi birimlerde mimari nitelik açısından benzer tasarım kararlarının alındığı tespit edilmiştir. Medreselere ihtiyaç ve işleve göre farklı hacimlerin eklendiği fakat avlu ve eyvanın değişmeyen temel elemanlar olduğu dikkat çekmektedir.
Orijinallik: Yöntem denemesi ile medrese yapılarının mekânsal kurgusu alışılmışın dışında nasıl irdelenebilir sorusuna yanıt aranmıştır. Bu yöntem denemesi sayesinde analiz edilen anıtsal yapılar kent bağlamından kopmadan irdelenmiş ve mimarlık tarihindeki önemi ortaya konulmuştur.
Kısıtlamalar: Çalışmada Anadolu Selçuklu medresesi olmasına rağmen Çifte Minareli Medrese’nin ele alınmamasının sebebi, günümüze sadece giriş cephesinin ulaşabilmesi ve diğer medreselerle karşılaştırma yapacak kadar yeterli bilgiye sahip olmamamızdır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu selçuklu medreseleri, Mekânsal analiz, Sivas

Kaynakça

• Akbulut, G. (2009). Sivas Şehri’nin Tarihi Coğrafyası. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 35(2), 212-222.
• Aktemur, A. M. & Kukarcı, İ. U. (2005). Anadolu Selçuklu Devri Sivas Yapılarında Taş Süslemeciliği. Yasak, İ. (Editör), Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, s. 471-479.
• Anonim. (1993). Yurt Ansiklopedisi (Cilt 9). Anadolu Yayıncılık. İstanbul.
• Asar, H. (2013). Mimari Mekân Okumasında Algısal Deneyim Analizinin Bir Yöntem Yardımıyla İrdelenmesi (Yayın No. 334564) [Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi].
• Aslanapa, O. (1993). Türk Sanatı (1. Baskı). Remzi Kitapevi, İstanbul, 101-148.
• Beyhan, G. (2016). Isparta Kentinde Yaşanan Modernizmin Kent Kültürü ve Tipolojisi Üzerine Yansımaları. İdealkent Kent Araştırmaları Dergisi, 7(18), 116-143.
• Ceylan, O. (1988). Sur ve Kaleleri ile Tarihte Sivas. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas, 25-31.
• Cahen, C. (2014). Osmanlılardan Önce Anadolu, Erol Üyepazarcı (Çev.) (3. Baskı). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 302-305.
• Demir, M. (2005). Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Sivas Şehri, Sakarya Kitabevi, Adapazarı, 153.
• Denizli, H. (2002). Sivas, Sivas, 57.
• Fazlıoğlu, İ. (2001). Selçuklular Döneminde Anadoluda Felsefe Ve Bilim. Cotigo Üç Aylık Düşünce Dergisi (Selçuklular), 29,152-167.
• Gökdoğan, M. D. (2005). Selçuklular Dönemindeki Bilimsel Etkinliklerde Sivas’ın Yeri. Yasak, İ. (Editör), Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sivas, 206.
• Güder, A. (2018). Anadolu Selçuklu Mimarlığı’nda Medrese Ve Darüşşifa İle Türbe İlişkisi (Yayın No. 534628) [Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi].
• Kuban, D. (2002). Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı (1. Baskı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 161-187.
• Kuran, A. (1969). Anadolu Medreseleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 155.
• Lynch, K. (1960). Kent İmgesi, İrem Başaran (Çev.) (1. Baskı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sağsöz A. & Al S. (2013). Kent içinde bir yapı, yapı içinde bir kent. Sanat Tarihi Dergisi, XXII(2), 91–109.
• Semerci, F. (2017). Anadolu Selçuklu Medreselerinin Cephesel Ve Mekansal Kalite : Sivas Kenti Örneği. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2(3): 295-328.
• Sözen, M. (1970). Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri I, İTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul, 96.
• Tuncer, O. C. (1986). Anadolu Selçuklu Mimarisi ve Moğollar, Türkiye Vakıflar Bankası Yayınları, Ankara, 171-172.
• Tuncer, O. C. (2008). Sivas Gökmedrese, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 88.
• Yalçınkaya, A. (2007). Anadolu Türk Mimarisinde 12.-14. Yy. Arasında Tarihlenen Cami, Medrese, Şifahane, Bimarhane ve Türbe Yapılarındaki Taş Üzerine Yapılmış İnsan Figürlü Bezemeleri (Yayın No:210034) [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi].
• URL-1. Erdoğan, S. Yolu Sivas’a Düşeceklerin Mutlaka Gitmesi Gereken 10 Yer. Sukelalist. Erişim Tarihi Ocak 6, 2023, https://www.sukelalist.com/sivasta-gezilecek-yerler