Yıkılan Kamu Binaları: Ulusal Yarışma Belleğinin Süreksizliği

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 3, 24 - 40, 25.09.2023

Dilara Gökçen Paç

Öz

Ulusal mimari proje yarışmaları yapıldığı dönemin mimari kimliği ve karakterini yansıtarak ulusal düzeyde toplumsal mimarlık hafızasına önemli katkılar sunan mimari üretim pratikleridir. Yarışmalar, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren modern mimarlık söylemlerinin uygulama ile hayata geçirilmesi açısından Anadolu kentleri için bir fırsat olarak görülmüştür. Bu bağlamda Anadolu kentlerinin kimliğine büyük ölçüde etki eden ulusal mimarlık yarışmaları, dönemin mimari kabullerine dair belirli oranlarda gerçekliği yansıtmaktadır. Ulusal düzeyde mimarlık hafızasını oluşturan yarışmalar, dönemin mimari duruşunu da temsil eder niteliktedir. Yarışma sürecinden geçerek halka açık arz edilen ve toplum önünde karara varılan projeler için uygulama aşamasında harcanan zaman, emek ve finansal kaynaklar yadsınamayacak bir değer ortaya koymaktadır. Bu kapsamda Türkiye’de yarışma pratiği ile inşa edilen yapı türlerinin başında Hükümet Konakları ve Belediye Binaları gelmektedir. Mimar Merih Karaaslan tarafından 1.’lik ödülü ile 1974 yılında Antalya Hükümet Konağı ve 1987 yılında Ankara Altındağ Belediye Binası ve Çevre Düzenlemesi projesi uygulanarak inşa edilmiştir. Daha sonrasında her iki yapı da belirli gerekçelerle yıkılarak kent belleğindeki yeri yitirilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Antalya Hükümet Konağı ve Ankara Altındağ Belediye Binası ve Çevre Düzenlemesi yarışma projelerinin belirli sebeplerle verilen yıkım kararı üzerine süreçsel bir okuma yapmaktır. Bu okuma ile 20.yy Türkiye modern mimarlık mirasının belgelenmesine de katkıda bulunmak amaçlanmaktır. Çalışmanın yöntemini, konuyla ilgili mimari yarışma kayıtları, basılı ve dijital medya, resmi belgelerin çözümlenmesi ve sentezlenmesi oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yıkım, Bellek, Kamu Binası, Ulusal Mimarlık Yarışması

Demolished Public Buildings: The Discontinuity of National Competition Memory

Öz

National architectural competitions are architectural production practices that reflect the architectural identity and character of the era, contributing significantly to the national architectural memory on a societal level. These competitions have been viewed as opportunities for the implementation of modern architectural discourse in Anatolian cities since the early years of the Republic. In this context, national architectural competitions that greatly influence the identity of Anatolian cities also to a certain extent mirror the architectural conventions of the period. Competitions that constitute the architectural memory at the national level also represent the architectural stance of the era. The time, effort, and financial resources invested in the implementation phase for projects that have gone through the competition process, presented to the public and decided upon in front of society, reveal an undeniable value.In Turkey, among the building types constructed through competition practice, Government Offices and Municipal Buildings take precedence. Architect Merih Karaaslan's competition-winning projects, the Antalya Government Office in 1974 and the Ankara Altındağ Municipal Building and Urban Arrangement in 1987, were implemented and built. Subsequently, both structures were demolished for specific reasons, causing them to lose their place in the urban memory. The purpose of this study is to conduct a process-based analysis of the Antalya Government Office and Ankara Altındağ Municipal Building and Urban Arrangement competition projects in light of the demolition decisions made for specific reasons. This analysis aims to contribute to the documentation of the 20th-century Turkish modern architectural heritage. The methodology of the study involves the analysis and synthesis of architectural competition records, printed and digital media, and official documents related to the subject.

Anahtar Kelimeler

demolition, memory, public building, national architecture competition

Kaynakça

• Akçay, F. Ç. (2021). Ulusal Mimari Proje Yarışmalarını Kullanıcı–Mekan İlişkisi Üzerinden Okumak, Online Journal of Art and Design, 9(3), 211-233, http://adjournal.net/articles/93/9317.pdf
• Akçay, F. Ç., Sahil, S., (2021). Yarışma Pratiğinden Yansımalar, Yapı Dergisi, sayı 470, 58-65.
• Akçay, F. Ç., Paç, D. G. (2023). “Erk Eksenli Ulusal Mimari Proje Yarışmaları: 70'li Yıllar Hükümet Konakları”. Anadolu’nun Yeniden İmarında Yarışma Projeleri: Yüzyılın Mimari Yarışmaları Üzerine (1930-1990), F. Sönmez, S. Arslan Selçuk (Eds.). İdealkent Yayınevi. 268-283.
• Atılgan, K. (2010). Dünden Bugüne Antalya, T.C. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 239.
• Bahtiyar Bülbül, T., Yaldız, E. (2021). Tarihi Dokuda Yarışma Yoluyla Üretilmiş Modern Mimarlık Ürünleri: Hükümet Konakları Örneği (1965-1985), METU JFA 20121/2 (38:2)173206. DOI: 10.4305/METU.JFA.2021.2.3
• Birkan, G., (1984). Osmanlı'dan Bugüne Hükümet Konakları, Mimarlık Dergisi,203:(22)5,3-15 http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/504/7406.pdf
• Özbay,H.(1993). Yarışmalar Sahip Olduğumuz Tek Sağlıklı Kurumdur, Mimarlık Dergisi, 251: (31)1, 24-27. http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/351/5065.pdf
• Karaaslan, M. (1987). Bayındırlık ve İskân Bakanlığı ve Mimarlığımız, Mimarlık Dergisi, 224:(25)3, 32. http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/539/7973.pdf
• Karaaslan N., Karaaslan M. (1987). Altındağ Belediye Sarayı ve Çevre Düzenlemesi Projesi, Mimarlık Dergisi, 223:(25)2, 46-47 http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/535/7896.pdf
• Karaaslan, M. (2001). Merih Karaaslan Yapıtlar Anıtlar 1, Karaaslan Mimarlık Limited Şti Yayını, Ankara
• Sayar, Y. (2004). Türkiye’de Mimari Proje Yarışmaları 1930-2000: Bir Değerlendirme, Mimarlık Dergisi, 320. http://www.mimarlarodasi.org.tr/mimarlikdergisi/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=38&RecID=838
• URL-1:https://www.sondakika.com/yerel/haber-antalya-valilik binasinin-yikimina-basladi/(Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)
• URL-2:https://www.lidergazete.com/valilik-tasiniyor-h1905.htm(Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)
• URL-3:https://haber.sol.org.tr/haber/antalya-valiliginden-deniz-kiyisindan-uzak-durma-uyarisi-366383 (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)
• URL-4:https://www.ozelkalem.com.tr/altindag-belediye-binasi-yikiliyor/ (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)
• URL-5:https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/ankara/100-yilda-100-yil-onceki-gibi-41746881(Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)
• URL-6:https://www.aa.com.tr/tr/yasam/tarihi-samanpazari-meydani-gun-yuzune-cikiyor-/2765350(Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)
• URL-7:https://www.aa.com.tr/tr/yasam/tarihi-samanpazari-meydani-gun-yuzune-cikiyor-/2765350 (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)
• URL8:https://yandex.com.tr/harita/org/altindag_belediyesi_hizmet_binasi/104729339120/gallery/?ll=32.855324%2C39.955041&photos%5Bbusiness%5D=104729339120&photos%5Bid%5D=urn%3Ayandex%3Asprav%3Aphoto%3A2a000001821b79b034011f37deaea7836995&z=15 (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2023)