SINIF ÖĞRETMENLERİNİN İŞ STRESİNİN PSİKOSOSYAL RİSK FAKTÖRLERİNE GÖRE İNCELENMESİ: IĞDIR TUZLUCA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 1, 38 - 53, 27.04.2023

Işılay Doğmuş , Sait Yıldırım

https://doi.org/10.35344/japss.1160874

Öz

Bu çalışmanın amacı Iğdır ilinin Tuzluca ilçesine bağlı köy ve ilçe merkezinde çalışan sınıf öğretmenlerinin iş stres düzeylerini incelemektir. Aynı zamanda bu öğretmenlerin cinsiyet, yaş, medeni durum, memleket ve çalışma yılına göre iş stres düzeyleri karşılaştırılmıştır. Yapılan bu araştırmaya Tuzluca ilçe merkezinde görev yapan 60 ve Tuzluca ilçesine bağlı köylerde görev yapan 62 olmak üzere toplam 122 sınıf öğretmeni dâhil edilmiştir.
Araştırmada veriler Kişisel Bilgi Formu, Yarı Yapılandırılmış Nitel Görüşme Formu ve İş Stresi Ölçeği yoluyla elde edilmiştir. İş Stresi Ölçeğinden elde edilen veriler değerlendirilirken SPSS 22.0 programı kullanılmıştır. Gruplar arasındaki farklılıkları elde ederken T- testi ve Anova analizi kullanılmıştır. Bunların yanında betimsel istatistikler ve faktör analizinden de verilerin analiz aşamasında yararlanılmıştır.
Nitel ve Nicel boyutta yapılan analizler sonucunda; sınıf öğretmenlerinin çalıştığı konum, cinsiyet, yaş, medeni durum, memleket ve çalışma yılı iş stres düzeylerini anlamlı düzeyde farklılaştırmaktadır. Öyle ki merkezde çalışmak ve yaş ile birlikte çalışma yılının da artması iş stresi için koruyucu faktör olarak görülmüştür. Bunun yanında, erkeklerin ve evli sınıf öğretmenlerinin iş stres puanları daha düşük bulunmuştur. Coğrafi olarak yakınlık ve benzer kültürel özelliklere sahip olmak da iş stresi düzeyini düşürmektedir.
Sonuç olarak köyde görev yapan sınıf öğretmenlerinin iş stres düzeyi, ilçe merkezinde çalışanlara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Aynı zamanda çalışmaya katılan öğretmenlerin orta düzeyde iş stresi yaşadığı elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş Stresi, Eğitim, Toplumsal Değişim, Öğretmenlik.

EXAMINATION OF CLASS TEACHERS' WORK STRESS ACCORDING TO PSYCHOSOCIAL RISK FACTORS: THE CASE OF IĞDIR TUZLUCA

Öz

The purpose of this study is to examine the work stress levels of classroom teachers working in the village and district center of Tuzluca district of Iğdır province. At the same time, the levels of work stress among these teachers were compared by gender, age, marital status, hometown, and working year. This study comprised a total of 122 classroom instructors, with 60 working in Tuzluca's district center and 62 working in villages connected to Tuzluca's district.
In the research, the data were obtained through Personal Information Form, Semi-Structured Qualitative Interview Form and Work Stress Scale. The SPSS 22.0 program was used while evaluating the data obtained from the Work Stress Scale. T-test and Anova analysis were used to obtain the differences between the groups. Additionally, descriptive statistics and factor analysis were also used during the data analysis.
As a result of qualitative and quantitative analyzes; the position, gender, age, marital status, hometown and working year of the classroom teachers significantly differentiate their work stress levels. So much so that working in the center, as well as the rise in working years with age, were found to be protective factors against work stress. Furthermore, males and married classroom teachers were shown to have lower work stress levels. The degree of work stress is also reduced by being geographically close and having similar cultural characteristics.
As a result, it was found that classroom teachers working in the village experienced higher levels of work stress than those working in the district center. At the same time, it was found that the teachers who took part in the study were under moderate work stress.

Anahtar Kelimeler

Job Stress, Education, Social Change, Teaching

Kaynakça

• Referans1 Akman, S., (2004). Stresin Nedenleri ve Açıklayıcı Kuramlar. Türk Psikoloji Bülteni, 34-35: 40-55.
• Referans2 Altınok, V., (2009). İş Stresinin Ortaöğretim Öğretmenleri Üzerindeki Etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (2), 513-532.
• Referans3 Balaban, J., (2000). Temel Eğitimde Öğretmenlerin Stres Kaynakları ve Başa Çıkma Teknikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 188-195.
• Referans4 Baltaş, Z. ve Baltaş, A., (2014). Stres ve Başaçıkma Yolları. Remzi Kitabevi, İstanbul, 328.
• Referans5 Ceyhun, A.T., (2009). Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde İş Stresi, Algılanan Sosyal
• Referans6 Destek ve İş Doyumu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı, Bolu, 209.
• Referans7 Craske, M. G., Rauch, S. L., Ursano, R., Prenoveau, J., Pine, D. S. and Zinbarg, R. E., (2011). What İs An Anxiety Disorder?. Focus, 9(3), 369-388.
• Referans8 Çiftçi, S, Aydınlı, H., (2015). Türkiye’de Kır-Kent Kavramlarının Değişen Niteliği ve Mevzuatın Sürece Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(54), 192-200.
• Referans9 Dasinger, T. M. and Gibson, D. J., (2022). Perceptions of Mental Health and Need Satisfaction/Frustration Among Rural University Students. Journal of American College Health, 1-8.
• Referans10 Deveci, B., (2017). İş Stresi ve Turizm İşletmelerinde Yapılan Araştırmalara İlişkin Bir Değerlendirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 39-53.
• Referans11 Dolgun, U., (2010). Tükenmişlik Sendromu. Özler, D.E. (ed), Örgütsel Davranışta Güncel Konular İçinde. Ekin Yayınları, Bursa, 287- 308.
• Referans12 Eskridge, D. H. and Coker, D. R., (1999). The Causes and Signs of Stress Experienced By Teachers. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 67-70.
• Referans13 Farley, A. N. and Chamberlain, L. M., (2021). The Teachers Are Not Alright: A Call for Research and Policy on Teacher Stress and Well-Being. The New Educator, 17(3), 305-323.
• Referans14 Gökpınar, İ., (2018). Eğitim Yöneticilerinin ve Sınıf Öğretmenlerinin Kişilik Özellikleri ile İş Stres Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı, İstanbul, 107.
• Referans14 Gören, S., Gök, F., Yalçın, M., Göregen, F., Çalışkan, M., (2020). Küresel Salgın Sürecinde Uzaktan Eğitimin Değerlendirilmesi: Ankara Örneği. Milli Eğitim Dergisi, Salgın Sürecinde Türkiye’de ve Dünyada Eğitim, 69-94.
• Referans15 Gündüz, B., (2005). İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166.
• Referans16 İstengel, A., (2006). Okul Rehber Öğretmenlerinin Kişilik Özellikleri ve İş Stresleri Arasındaki İlişki Düzeyinin İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, İstanbul, 153.
• Referans17 Karaca, A. & Şenel, S. (2022). Duygusal Bağlılık İle İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkide Örgütsel Kimliğin Aracı Rolü: Devlet Okullarında Bir Alan Araştırması. Journal of Academic Perspective on Social Studies , (1) , 19-42 .
• Referans18 Karayel, E., (2017). Birleştirilmiş Sınıf Uygulaması Olan İlkokullarda Görevli Öğretmenlerin Yaşadığı Sorunlar. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1), 26-39.
• Referans19 Kayhan, S., (2015). Lise Öğretmenlerinde Stresin Nedenleri. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 85.
• Referans20 Kösterelioğlu, M. (2011) İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İş Yaşam Kalitesi İle İşe Yabancılaşma Arasındaki İlişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu, 190.
• Referans21 Miller, K. and Massie, M. J., (2006). Depression and Anxiety. The Cancer Journal, 12(5), 388-397.
• Referans22 Norwood, J. M., (2018). Psychological Uncertainty, Stress, Frustration, and Their Relationship With Counterproductive Workplace Behavior. Doctoral dissertation, Walden University, 190.
• Referans23 Ok, İ., (2006). İş Stresinin İlköğretim Okullarında Okul Yöneticileri Üzerindeki Etkisi: Konya Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 77.
• Referans24 Özdayı, N., (1990). Resmi ve Özel Liselerde Çalışan Öğretmenlerin İş Tatmini ve İş Stresinin Karşılaştırmalı Analizi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 442.
• Referans25 Özdemir, B. & Tarım, K. (2022). Psikolojik Sermayenin Duygusal Bağlılık Üzerindeki Etkisinde Duygusal Emeğin Aracı Rolü: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma. Milli Eğitim Dergisi. 51 (234) , 1305-1326 .
• Referans26 Özel, Y. ve Karabulut, A. B., (2018). Günlük Yaşam ve Stres Yönetimi. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 48-56.
• Referans27 Öztürk, N., (2008). Evli Bayan Öğretmenlerde İş-Aile Çatışmasının İş Stresi ve Performansa Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 100.
• Referans28 Palmer, S., and Cooper, C., (2021). Stres Yönetimi: Başarıya Ulaşmak İçin Etkili Stratejiler. Nova Kitap, İstanbul, 253.
• Referans29 Paşa, M., (2007). Stresin Bireysel Performans Üzerindeki Etkileri Ve Bir Uygulama. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 246.
• Referans30 Rowshan, A., (2003). Stres Yönetimi. (Çev.: Şahin Cüceloğlı). Sistem Yayıncılık, İstanbul, 192. Referans31 Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M., (1995). Örgütsel Psikoloji. Ezgi Kitapevi Yayınları, Bursa, 239.
• Referans32 Sam, D. L. and Berry, J. W., (2010). Acculturation: When İndividuals and Groups of Different Cultural Backgrounds Meet. Perspectives on Psychological Science, 5(4), 472-481.
• Referans Shadid, A. and Nauman, S., (2019). Job Stress Among ECE Teachers of Karachi. Journal of Education and Educational Development, 6(2), 254- 268.
• Referans33 Soytürk, K., (2011). Eğitim Yönetiminde Stres. Akademik Kitaplar, İstanbul, 256. Referans34 Şenyiğit, G., (2004). Çalışma Hayatında Stres. Verimlilik Dergisi, (3), 103-120.
• Referans 35 Taborsky, B., English, S., Fawcett, T. W., Kuijper, B., Leimar, O., McNamara, J. M. and Sandi, C., (2021). Towards an evolutionary theory of stress responses. Trends in Ecology and Evolution, 36(1), 39-48.
• Referans36 Tarhan, N., (2019). Mutluluk Psikolojisi ve Stresle Başa Çıkma. Timaş Yayınları, İstanbul, 184.
• Referans37 Taylor, S. E., Peplau, L. A. and Sears, D. O., (2015). Sosyal Psikoloji. Çev. Dönmez, A., İmge Yayınları, Ankara, 591.
• Referans38 Tekkoyun, M., (2008). Sınıftaki Öğrenci Sayısının İlköğretim Birinci Kademe Öğretmenlerinin Stres ve Kaygısı Üzerine Etkisinin Küçükçekmece İlköğretim Okulları Örneğinde İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 116.
• Referans39 Yalçın, D, Erçen, A., (2004). Kültür ile Şekillenen Çatışma Tepkileri Üzerine Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2), 201-218.
• Referans40 Yıldız, B., (2013). İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin İş Stresi, Örgütsel Bağlılık ve İş Doyumuna Yönelik Algılarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 121.
• Referans41 Yüksel, H., (2014). Çalışma Yaşamı ve Stres Kavramı: Durumsal Bir Yaklaşım. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 109-131.