İtalya'da Türklere Karşı Ermeni Terörü ve İtalyan Kamuoyu

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 32, 18.06.2022

Mevlüt Çelebi

Öz

Çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nde, Türk olmayan unsurlar, 19. yüzyılda kendi devletlerini kurmak için bağımsızlık mücadelesine başladılar. Bu halklardan birisi de uzun yüzyıllar Anadolu’da Türklerle birlikte yaşayan Ermenilerdir. Ermeniler de bağımsızlık mücadelelerinde, Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmalar çıkarttılar, Avrupa devletlerinden yardım gördüler ve terörü amaçlarına ulaşmak için etkili bir silah olarak kullandılar. Ermenilerin Osmanlı Devleti’ne ve daha sonra Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı terör faaliyetlerini üç aşamada incelemek mümkündür. Birincisi, Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında İstanbul’da Osmanlı Bankası’nı basmaları (26 Ağustos 1896) ve Sultan II. Abdülhamit’e karşı suikast düzenlemeleridir. (21 Temmuz 1905) İkincisi, Mondros Mütarekesi’nden sonra, 1915’te tehcir kararını alan İttihat ve Terakki Partisi’nin liderlerine karşı intikam almak amacıyla düzenledikleri Nemesis operasyonlarıdır. Üçüncü aşama da 1970’lerde dünyanın değişik ülkelerindeki Türk diplomatlarına karşı başlattıkları saldırılardır.
Bu yazıda Ermeni terör örgütlerinin Türklere karşı İtalya’da yaptıkları saldırılar incelenmektedir. Bu çerçevede İtalya’da ikisi ölümle, ikisi yaralanmayla sonuçlanan dört saldırı incelenmektedir. Bunlar, Tehcir kararı alan Osmanlı Hükümeti’nin sadrazamı Sait Halim Paşa’nın öldürülmesi (6 Aralık 1921), Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Taha Carım’ın şehit edilmesi, (9 Haziran 1977), Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Vecdi Türel’in yaralanması (17 Nisan 1980) ve Türkiye’nin Roma Büyükelçiliği İkinci Katibi Gökberk Ergenekon’a karşı saldırıdır. (25 Ekim 1981)

Anahtar Kelimeler

Ermeni Terörü, İtalya’da Ermeni Terörü, Sait Halim Paşa, Taha Carım, Vedi Türel, Gökberk Ergenekon

Armenian Terror against Turks in Italy and the Italian Public Opinion

Öz

Çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nde, Türk olmayan unsurlar, 19. yüzyılda kendi devletlerini kurmak için bağımsızlık mücadelesine başladılar. Bu halklardan birisi de uzun yüzyıllar Anadolu’da Türklerle birlikte yaşayan Ermenilerdir. Ermeniler de bağımsızlık mücadelelerinde, Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmalar çıkarttılar, Avrupa devletlerinden yardım gördüler ve terörü amaçlarına ulaşmak için etkili bir silah olarak kullandılar. Ermenilerin Osmanlı Devleti’ne ve daha sonra Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı terör faaliyetlerini üç aşamada incelemek mümkündür. Birincisi, Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında İstanbul’da Osmanlı Bankası’nı basmaları (26 Ağustos 1896) ve Sultan II. Abdülhamit’e karşı suikast düzenlemeleridir. (21 Temmuz 1905) İkincisi, Mondros Mütarekesi’nden sonra, 1915’te tehcir kararını alan İttihat ve Terakki Partisi’nin liderlerine karşı intikam almak amacıyla düzenledikleri Nemesis operasyonlarıdır. Üçüncü aşama da 1970’lerde dünyanın değişik ülkelerindeki Türk diplomatlarına karşı başlattıkları saldırılardır.
Bu yazıda Ermeni terör örgütlerinin Türklere karşı İtalya’da yaptıkları saldırılar incelenmektedir. Bu çerçevede İtalya’da ikisi ölümle, ikisi yaralanmayla sonuçlanan dört saldırı incelenmektedir. Bunlar, Tehcir kararı alan Osmanlı Hükümeti’nin sadrazamı Sait Halim Paşa’nın öldürülmesi (6 Aralık 1921), Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Taha Carım’ın şehit edilmesi, (9 Haziran 1977), Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Vecdi Türel’in yaralanması (17 Nisan 1980) ve Türkiye’nin Roma Büyükelçiliği İkinci Katibi Gökberk Ergenekon’a karşı saldırıdır. (25 Ekim 1981)

Anahtar Kelimeler

Armenian Terror in Italy, Sait Halim Pasha, Armenian Terror, Arshavir Shiragian, Monte Melkonian

Kaynakça

• Bogosian Eric, Operation Nemesis: The Assassination Plot that Avenged the Armenian Genocide, ‎ New York: Little, Brown&Company, 2015.
• Hyland, Francis P., Armenian Terrorism: The Past, the Present, the Prospects, London and Newyork: Routladge, Taylor&Francis Group, 2021.
• Shiragian, Arshavir, The Legacy, Memoirs of an Armenian Patriot, trans. Sonia Shiragian, Watertown, Massachusets: Hairenik Press, 1976.
• Şıracıyan, Arşavir, Bir Ermeni Teröristin İtirafları, trans. Kadri Mustafa Orağlı, İstanbul: Kastaş Yayınları, 1997, 2006.
• Şimşir, Bilȃl N., Şehit Diplomatlarımız (1973-1994), 1-2, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2000.