Makine Öğrenmesi Aracılığı ile Kullanıcı Deneyimi Bilgilerinin Erken Mimari Tasarım Süreçleriyle Bütünleştirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 67 - 94, 31.03.2021

Bilge Şapcı Şule Taşlı Pektaş

Öz

Yapay zeka, makineler ve yazılımlar tarafından işlenebilen bir zeka türüne karşılık gelmektedir. Bu teknoloji insan gibi düşünmek ve eylemleri taklit etmek üzere programlanmış makineler aracılığıyla zekanın simülasyonunu sağlamaktadır (Frankenfield, 2020). İnsan zekasını algılama, öğrenme ve taklit etme amaçları doğrultusunda geliştirilen yapay zeka, farklı alanlara yoğunlaşan pek çok alt başlığa ayrılmaktadır. Bu başlıklardan biri olan makine öğrenmesi, yapay zeka algoritmalarının sürekli öğrenme şeklinde programlanması ile bu algoritmaların verileri ayrıştırarak bu verilerden öğrendiklerine göre bilinçli kararlar verebilmesi için kullanılan işlem olarak tanımlanmaktadır (Grossfeld, 2020). Makine öğrenmesi, kullanıcı deneyimi (User Experience, UX) gibi kullanıcı hareketlerinin ve onlardan elde edilen verilerin kullanıldığı alanlarda geniş kullanım olanağı bulmakla birlikte henüz mimarlık alanında yaygın olarak kullanılmamaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada, UX alanında makine öğrenmesi üzerine daha önceden yapılmış olan çalışmaların incelenmesi ve elde edilen bulguların mimarlıkta kullanıcı-mekan ilişkisi üzerine uyarlanması hedeflenmektedir. Makalede, makine öğrenmesi ile kullanıcı deneyimlerine ait verilerin depolanarak bu verilerin erken tasarım sürecinde değerlendirilmesi ve yeni tasarımlar yapılırken bu bilgiler doğrultusunda ilerlenmesi üzerine bir tartışma sunulmaktadır. Metinde ilk olarak makine öğrenmesinin temel mantığı anlatılarak, çalışma süreci incelenmekte ve kullanıcı deneyimleri üzerine yapılan çalışmalarda hangi alanlarda ve ne şekillerde kullanıldığı anlatılmaktadır. Daha sonra, yapılan literatür çalışmaları doğrultusunda, mimarlık ve UX alanının kesişimleri üzerinde durularak bu iki alanın birbirinden neler öğrenebileceği ortaya konulmaktadır. Son olarak, mimarlık alanında kullanıcı deneyimlerinin makine öğrenmesi yardımıyla erken tasarım süreçleriyle bütünleştirilmesi için bir çerçeve önerisi sunulmaktadır. Yapılan tartışmanın sonucunda ise, erken tasarım süreçlerinde bu teknolojinin kullanılmasının ileride insan-mekan arasındaki ilişkiyi ve mimarlık disiplinini nasıl etkileyebileceği tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mimari Tasarım, Yapay Zeka, Makine Öğrenmesi, Kullanıcı Deneyimi

Kaynakça

• Akbulut, M. (2019, n.d.). İç mimari’de kullanıcı deneyimi (User experience in interior architecture). Müge Akbulut. https://mugeakbulut.com.tr/blog/ic-mimari-de-kullanici-deneyimi
• Alavi, H., S., Churchill E., F., Wiberg,M., Lalanne, D., Dalsgaard, P., Fatah gen Schieck, A., and Rogers, Y. (2019). Introduction to human-building interaction (HBI): Interfacing HCI with architecture and urban design. ACM Transactions on Computer-Human Interaction, 26(2), Article 6, 1-10. http://doi.org/10.1145/3309714.
• Alpaydin, E. (2010). Introduction to machine learning (Second edition).The MIT Press Cambridge.
• Amasyali, M. F. (2013). A semi-random subspace method for classification ensembles. 2013 21st Signal Processing and Communications Applications Conference (SIU). https://doi.org/10.1109/SIU.2013.6531301
• Aricioglu, C. (2015, February 4). Kullanıcı deneyimi (User Experience) ve SEO. Zeo. https://zeo.org/tr/blog/kullanici-deneyimi-ve-seo/
• Ay, S. (2019, May 14). Bir UX ve UI tasarımcısı olarak tasarım sürecim nasıl geçiyor? (How is my design process going as a UX and UI designer?) Medium. https://selmanays.medium.com/bir-ux-ve-ui-tasar%C4%B1mc%C4%B1s%C4%B1-olarak-tasar%C4%B1m-s%C3%BCrecim-nas%C4%B1l-ge%C3%A7iyor-3397a647eeed
• Ayodele, T. O. (2010). Machine learning overview. Intech Open Access Publisher.
• Ballıeker, E. (2018, Aralık 10). Supervised& unsupervised learning, regression, classification, clustering. Erhan Ballıeker. https://erhanballieker.com/2018/12/11/azure-machine-learning-studio-ile-machine-learninge-giris-bolum-2/
• Bingöl, K., Er Akan, A., Örmeci̇oglu, H. T., & Er, A. (2020). Depreme dayanıklı mimari tasarımda yapay zeka uygulamaları: Derin öğrenme ve görüntü işleme yöntemi ile düzensiz taşıyıcı sistem tespiti. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 35 (4), 2197-2210. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.647981
• Davis, M. (2019, Kasım 14). Makine öğrenimi mimarlığın geleceğinde iş-yaşam dengesini iyileştirebilir mi? (Can the machine learning improve the work-life balance in the future of architecture?) Redshift. https://redshift.autodesk.com.tr/mimarligin-gelecegi/
• Deland, S. (2018, Haziran 15). Getting back to the basics: What is machine learning? DataVersity. https://www.dataversity.net/getting-back-basics-machine-learning/
• Expert.ai Team. (2020, Mayıs 06). What is machine learning? A definition. Expert.ai. https://expertsystem.com/machine-learning-definition/
• Fisher, M., Dennis, L., & Webster, M. (2013). Verifying autonomous systems. Communications of the ACM, 56(9), 84-93. https://doi.org/10.1145/2494558
• Franco, J., T. (2019, December 06). Can a machine perform the work of an architect? A chat with Jesper Wallgren, founder of Finch 3D. ArchDaily. https://www.archdaily.com/929300/can-a-machine-perform-the-work-of-an-architect-a-chat-with-jesper-wallgren-founder-at-finch-3d
• Frankenfield, J. (2020, March 13). How Artificial Intelligence Works. Investopedia. https://www.investopedia.com/terms/a/artificial-intelligence-ai.asp
• Gavrilova, Y., Stryungis, R. (2020, July 11). Machine Learning: Algorithm Classification Overview. Serokell. https://serokell.io/blog/machine-learning-algorithm-classification-overview
• Grossfeld, B. (2020, January 23). Deep learning vs machine learning. Zendesk. https://www.zendesk.com/blog/machine-learning-and-deep-learning/
• Gürbulak, M. M. (2013, July 9). Kullanıcı deneyimi nedir? (What is user experience?) UX Türkiye. http://uxturkiye.co/kullanici-deneyimi-nedir/
• Hao, K. (2018, November 17). What is machine learning? MIT Technology Review. https://www.technologyreview.com/2018/11/17/103781/what-is-machine-learning-we-drew-you-another-flowchart/
• Hassenzahl, M., & Tractinsky, N. (2006). User experience—A research agenda. Behaviour and Information Technology, 25(2), 91-97. https://doi.org/10.1080/01449290500330331
• Haughey, C. J. (2019, July 30). How to Improve UX with AI and Machine Learning .Springboard. https://www.springboard.com/blog/improve-ux-with-ai-machine-learning/ Interaction Design Foundation. (2020). What is User Experience (UX) design? https://www.interaction-design.org/literature/topics/ux-design
• Lewis, K. (2017, February 28). The first thinking sculpture: Inspired by Gaudi, created with Watson. Business Operations. https://www.ibm.com/blogs/internet-of-things/first-thinking-sculpture/
• Mezhoudi, N. (2013). User interface adaptation based on user feedback and machine learning. IUI 13 Companion: Proceedings of the Companion Publication of the 2013 International Conference on Intelligent User Interfaces Companion, 25-28. https://doi.org/10.1145/2451176.2451184
• Naqa, I., & Murphy, M. J. (2015). What is machine learning? In I. El Naqa, R. Li, M. Murphy (Eds.), Machine Learning in Radiation Oncology (3-11). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-18305-3_1
• Schnädelbach, H., Jäger, N., and Urquhart, L. (2019). Adaptive architecture and personal data. ACM Transactions on Computer-Human Interaction, 26(2), 1–31. https://doi.org/10.1145/3301426
• Shah, J. (2018, August 28). What is the difference between deep learning and usual machine learning? Quoa. https://www.quora.com/What-is-the-difference-between-deep-learning-and-usual-machine-learning/answer/Jay-Shah-244
• The User Experience: Why Data – Not Just Design – Hits the Sweet Spot. Knowledge@Wharton (2016, February 15). https://knowledge.wharton.upenn.edu/article/the-user-experiencewhy-data-not-just-design-hits-the-sweet-spot/
• Trevor, C. (2016, May 7). How machine learning is transforming Ux (With examples). Projectile Pixels. http://projectilepixels.com/blog/how-machine-learning-is-transforming-ux-with-examples/
• Uzgören, G., & Erdönmez, M. E. (2017). Kamusal açık alanlarda mekan kalitesi ve kentsel mekan aktiviteleri ilişkisi üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. MEGARON, 12(1), 41-56.
• Yang, Q., Scuito, A., Zimmerman, Z., Forlizzi, J., & Steinfeld, A. (2018, July 01). Investigating how experienced ux designers effectively work with machine learning. Proceedings of the 2018 Designing Interactive Systems Conference, 585-596. https://doi.org/10.1145/3196709.3196730
• Zheng, H., Huang, W. (2018). Architectural drawings recognition and generation through machine learning. Proceedings of the 38th Annual Conference of the Association for Computer Aided Design in Architecture (ACADIA), 156-165. https://doi.org/10.5505/megaron.2016.42650