Amerika ve Türkiye Yapımı Animasyon Filmlerinde Biçimbilimsel Analiz: Özgür Ruh ve Doru Örneği

Yıl 2022, , 154 - 170, 30.09.2022

Beyza Sargın

https://doi.org/10.29228/itamder.4

Öz

Propp, masalın biçimbilimsel yaklaşımını oluştururken 31 işlev ve 7 eylem alanı belirlemiş olup masalların konuları farklı olsa da içeriklerinin aynı olduğu görüşünü öne sürmüştür. Masallar, sözlü geleneğin yazıya aktarılması ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte sinema ve animasyon sektörünün ilgi alanı haline gelmiştir. Özünde masal, sinema ve animasyonda kullanılan anlatı yapıları benzerlik göstermektedir. Özellikle animasyon filmlerin masallardaki anlatıların günümüze uyarlanmış modern birer versiyonu olduğu söylenebilir. Bu çalışma, dünyanın sinema ve animasyon devi olan Amerika yapımı 2002 yılına ait orijinal adıyla Stallion of the Cimarron olan Özgür Ruh adlı uzun metraj animasyon filmi ile 2017 yapımı Türk yapımı animasyon filmi Doru üzerinden Propp’un Biçimbilimsel yöntemi üzerinden ele alarak ortak yapısal özellikler taşıdığını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Özgür Ruh ve Doru animasyon filmleri anlatı yapılarının, olay örgüsünün ve kahramanlarının benzerlik taşımasından dolayı çalışmanın örneklemi olarak belirlenmiştir. Söz konusu animasyon filmlerine yönelik analiz V. Propp’un biçimbilimsel yöntemine dayandırılarak yapılmıştır. Özgür Ruh filminde 31 işlevin 22’sine, 7 eylem alanının 5’ine; Doru filminde ise 31 işlevin 18’ine, 7 eylem alanın ise 6’sına rastlanmıştır. İki farklı ülkenin animasyon filmlerindeki anlatısal benzerlik Propp’un ileri sürdüğü anlatılarda kişiler ve kişilerin karakter yapılarının farklı olmasına rağmen, gerçekleştirdikleri eylemler ve işlevlerin aynı olduğu görüşünü desteklemiştir.

Anahtar Kelimeler

V. Propp, Biçimbilimsel analiz, Animasyon, Özgür Ruh, Doru.

Morphological Analysis in American and Turkish Animated Films: The Example of Özgür Ruh and Doru

Öz

While Propp was forming the morphological approach of the tale, he determined 31 functions and 7 action areas and suggested that the contents of the tales are the same even though their subjects are different. Tales have become an area of interest for the cinema and animation industry with the transfer of oral tradition to writing and the development of technology. In essence, the narrative structures used in cinema and animation show similarities with fairy tales. Especially for animated films, it can be said that the narratives in fairy tales are modern versions adapted to the present. This study aims to reveal that the world's cinema and animation giant, the American-made feature-length animated feature "Özgür Ruh", originally called Stallion of the Cimarron in 2002, and the 2017 Turkish animated movie Doru, by examining Propp's Morphological method, have common structural features. Özgür Ruh and Doru films were selected as samples for comparison in this study because their narrative structures and storylines are quite similar, and their major protagonists are horses who live in the wild and assume/will assume leadership of their herd. The examination of Özgür Ruh and Doru was based on the morphological approach used by V. Propp. In Spirit, 22 of the 31 functions and 5 of the 7 action spheres are encountered; in Doru, 18 of the 31 functions and 6 of the 7 action spheres are encountered. The narrative resemblance in animated films from two different nations supports the notion that although the persons and characters in Propp's narratives are diverse, their actions and functions are the same.

Anahtar Kelimeler

V. Propp, Morphological analysis, Animation, Spirit, Doru.

Kaynakça

• Alicenap, Ç. T. (2019). Animasyon Film Senaryosu Üretiminde Bir Yöntem Olarak: Vladimir Propp “Masalın Biçimbilimi”. Ankara: Sanat ve Tasarım Dergisi. 9 (2), 398 – 413.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilimin İlkeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Günay, D. V. (2002). Göstergebilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Kavuran, T. (2014). “Kayıp Balık Nemo” da Masal İşlevleri. Ankara: İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 39, 148-158.
• Lotman, M. Y. (2012). Sinema Göstergebilimi. (O. Özügül, Çev.). Ankara: Nirengi Kitap.
• Norman, S. Ç. (2008). Miyazaki ve Batı: Çocuklar için Yapılan Animasyon Filmlerindeki Anlatım Yapısının Karşılaştırmalı bir Analizi. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 9, 11 – 30.
• Parsa, S. (2008). Film Çözümlemeleri. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Patton M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi. Propp, V. (1985). Masalın Biçimbilimi. (M. Fırat ve S. Fırat, Çev.). İstanbul: Bilim Felsefe Sanat Yayınları.
• Prinsloo, J. (1992). Beyond Propp and Oedipus: Towards expanding narrative theory. Extracts of reviews: On the Wire. Güney Afrika: Literator 3. 65-82.
• Rifat, M. (1998). 20. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. (3. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü Kavramlar, Yöntemler, Kuramcılar, Okullar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Saygın, T. (2010). Postyapısalcılık. Ankara: Phonex Yayınları.
• Saussure, F. D., (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Sivas, A. (2012). Göstergebilim ve Sinema İlişkisi Üzerine Bir Deneme. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 527-538.
• Sözen, M. F. (2013). Yapısalcı Yöntem ve Bir Film Çözümlemesi, Hindistan: International Journal of Social Science, 8, 609-624.
• Şahin, S. (2014). Göstergebilim ve Tarihsel Gelişimi (Semiyotik, Semiyoloji). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Ünal, M. F. (2016). Göstergebilimin Serüveni. Mütefekkir Dergisi, 3 (6), 379-398.
• Yusuf, A. A. (2015). Analisis Naratif Film Anımasi Frozen Dengan Model Vladimir Propp. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Endonezya: Telkom Üniversitesi.
• Yücel, T. (2015). Yapısalcılık. (3. Baskı). İstanbul: Can Yayınları.