A Study to Examine the Surveillance Awareness of Generation Z in Digital Environments

Yıl 2024, , 41 - 66, 31.03.2024

Muhammet Emin Sözkesen , Yusuf Şahin , Celalettin Vatandaş

https://doi.org/10.59534/jcss.1378075

Öz

In the historical process, political and economic powers have given great importance to surveillance in ensuring the continuity of their existence. In the historical process, surveillance techniques, which the powers have given great importance, have been used to discipline societies, normalize, ensure efficiency, etc. seems to be used for a number of purposes. Today, with the developments in internet technologies, surveillance has differentiated from its types in the historical process and has given a transparent view to all lives of individuals, including their private areas. Since this digital surveillance takes place in a softer way than in the past, it creates the illusion that individuals are completely free. At this point, it is important to be aware of these surveillance technologies during the use of digital technologies, to ensure that the person is more sensitive about protecting their privacy. In this context, this research; it aims to measure the awareness level of Generation Z against Superpanopticon surveillance in digital environments. In this study, the phenomenology model, which is one of the qualitative research methods, was used. In the study, 9 Z generation individuals residing in Isparta were reached with snowball sampling and semi-structured interviews were conducted. The data obtained were analyzed through interpretive phenomenological analysis.

Anahtar Kelimeler

Internet, Superpanopticon, Surveillance, Privacy

Z Kuşağının Dijital Ortamlarda Gözetim Farkındalığını İncelemeye Yönelik Bir Araştırma

Öz

Tarihsel süreçte siyasal ve ekonomik iktidarlar, varlıklarının devamını sağlamada gözetime büyük önem vermişlerdir. İktidarların büyük önem verdiği gözetim tekniklerinin, toplumları kontrol etme, disipline etme, verimliliği sağlama vb. gibi birtakım amaçlarla kullanıldığı görülmektedir. Günümüzde ise internet teknolojilerindeki gelişmeler ile gözetim, tarihsel süreçteki türlerinden farklılaşarak, bireylerin özel alanları da dahil tüm yaşamlarına şeffaf bir görünüm kazandırmıştır. Söz konusu dijital gözetim, geçmişteki örneklerinden daha yumuşak bir şekilde gerçekleştiğinden bireylerde tamamen özgür olduğu yanılsaması oluşturmaktadır. Bu noktada, dijital teknolojilerin kullanımı sırasında söz konusu gözetim teknolojileri karşısında farkındalığa sahip olmak, bireyin mahremiyetini koruma konusunda daha hassas olmasını sağlamak açısından önem taşımaktadır. Bu araştırma, dijital ortamlardaki süperpanoptikon gözetim karşısında Z kuşağının farkındalık düzeyini ölçmeyi amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji (olgubilim) modeli kullanılmıştır. Araştırmada Isparta’da ikamet eden 9 Z kuşağı bireye kartopu örneklem ile ulaşılmış ve yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler yorumlayıcı fenomenolojik analiz aracılığıyla çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnternet, Süperpanoptikon, Gözetim, Mahremiyet

Kaynakça

• Akdağ, G. (2015). ''Gözetim toplumu'' teorilerinin tarihsel ve teorik bir incelemesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Alay, H.K. ve Deveciyan, M.T. (2023). Dıgıtal footprint management: Digital burial- dijital ayak izi yönetimi: Dijital defin. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 1446-1456.
• Alkan, F. ve Özcan, A. (2019). Üniversite öğrencilerinin gözetime, güvenlik ve mahremiyet bağlamında yaklaşımı üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(1), 270-292.
• Apple. (2023). https://support.apple.com/tr-tr/guide/icloud/mmae56ea1ca5/icloud#:~:text=Ancak%20kal%C4%B1c%C4%B1%20olarak%20sildi%C4%9Finiz%20dosyalar%C4%B1%20kurtaramaz%20ve%20geri%20y%C3%BCkleyemezsiniz. (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
• Aust, S. ve Ammann, T. (2019). Dijital diktatörlük. (E. Yücel ve H. Yılmaz, Çev.) (3. bs.). Ankara: Hece Yayınları. Avast. (2023). https://blog.avast.com/2014/07/08/tens-of-thousands-of-americans-sell-themselves-online-every-day/. (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
• Bahar, A. (2020). Polislik perspektifinden dijital misenformasyon ve dezenformasyon: Covid-19 örnek olayı bağlamında bir analiz. OPUS International Journal of Society Researches, 16(30), 2760-2794.
• Bauman, Z. (2010). Küreselleşme: toplumsal sonuçları. (A. Yılmaz, Çev.) (3. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Bauman, Z. ve Lyon, D. (2016). Akışkan gözetim. (E. Yılmaz, Çev.) (2. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Biernacki, P. ve Waldorf, D. (1981). Snowball sampling: Problems and techniques of chain referral sampling. Sociological Methods & Research, 10(2), 141-163.
• Bozkurt, V. (2000). Gözetim ve internet: özel yaşamın sonu mu?, Birikim Dergisi, 75-81.
• Cooper, C. (2015). You've been googled: What employers don't want to see in your online profile. https://www.theguardian.com/careers/careers-blog/google-online-searches. (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
• Çelik, R. (2014). Gözetim toplumu ve internet: Yeni iletişim ortamlarında gözetimin dönüşümü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çoban, B. (2019). Panoptikon: Gözün İktidarı Üzerine. B. Çoban ve Z. Özarslan (Ed.), Panoptikon: Gözün İktidarı içinde (s. 111-138). İstanbul: Su Yayınları.
• Dolgun, U. (2004). Gözetim toplumunun yükselişi: enformasyon toplumundan gözetim toplumuna. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 55-74.
• Dolgun, U. (2015). Şeffaf hapishane yahut gözetim toplumu. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Drakopoulou, S. (2017). “We can remember it for you”: Location, memory, and commodification in social networking sites. Sage Open, 7(3), 1-13.
• Facebook, (2023). https://www.facebook.com/privacy/policy. (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.) (5. bs.). Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi. (H.U. Tanrıöver, Çev). (2.bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar. (I. Ergüden ve O. Akınhay, Çev.). (4. bs). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015). Büyük Kapatılma. (I. Ergüden ve F. Keskin, Çev.). (4. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Ulus-Devlet ve Şiddet. (C. Atay, Çev.) (2. bs.). Kalkedon Yayınları.
• Göker, G. (2016). Bir gözetim aracı olarak Periscope. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 969-992.
• Hıdıroğlu, İ. (2019). Ana-akım filmlerde gözetim olgusunun temsili. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 1407-1426.
• Işıklı, Ş. (2014). Büyük veri, epistemoloji ve etik tartışmalar. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 5(17), 89-122.
• Karaarslan, E., Demir, M. ve Fetah, V. (2016). Akıllı telefonlarda gizlilik ve mahremiyet: durum saptaması ve öneriler. 18. Akademik Bilişim Konferansı. Aydın.
• Leith, D., Patras, P. ve Liu, H. (2021). Android Destekli Cep Telefonları Kullanıcıların Onayı Olmadan Veri Paylaşımı Yapıyor. https://tr.euronews.com/2021/10/15/android-destekli-cep-telefonlar-kullan-c-lar-n-onay-olmadan-veri-paylas-m-yap-yor-arast-rm. (Erişim Tarihi: 15.09.2022).
• Lyon, D. (2006). Gözetlenen Toplum. (G. Soykan, Çev.). (1. bs.). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Lyon, D. (2012). Vesikalı Yurttaş: Gözetim Aracı Olarak Kimlik Kartları. (B. Baysal, Çev.). (1. bs). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Lyon, D. (2013). Gözetim Çalışmaları. (A. Toprak, Çev.). (1. bs.). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Marx, Gray T. (1996). Privacy and technology, telektronik, http://web.mit.edu/gtmarx/www/privantt.htm. (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
• Önal, İ. ve Bendaş, K. (2017). Sinoptik Çağda Gözetimin Morfolojisi: Takip Edilmek ve İnternet Reklamcılığı. Anasay 3 Aylık Ulusal Hakemli Dergi, (2), 109-117.
• Özdemir, Ş. (2020). Post-panoptikon Çağı: Gözetimin Dijitalleşmesi ve Çevrimiçi Kimliğin Gizliliği Üzerine Bir Analiz. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 81- 108.
• Rose, P., Beeby, J. ve Parker, D. (1995). Academic rigour in the lived experience of researchers using phenomenological methods in nursing. Journal of Advanced Nursing. 21(6), 1123-1129. https://doi.org/10.1046/j.1365- 2648.1995.21061123.x
• Schermer, B. W. (2007). Software agents, surveillance, and the right to privacy: a legislative framework for agent-enabled surveillance. (Doctoral Thesis). Leiden University Press, Leiden
• Smith, J. A. ve Eatough, V. (2007). Interpretative Phenomenological Analysis. In E. Lyons ve A. Coyle (Ed.). Analysing Qualitative Data in Psychology. (s. 35-50). Los Angeles: SAGE Publications.
• Smith, J. A. ve Osborn, M. (2004). Interpretative Phenomenological Analysis. In G. M. Breakwell (Ed.), Doing Social Psychology Research (s. 229–254). Leicester, England: British Psychological Society. https://doi.org/10.1002/9780470776278.ch10
• Timurturkan, M. (2010). Gündelik hayatın gözetimi: “Panoptikon toplumu”. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar Dergisi, 3(2), 1-19.
• Tiryaki, S., Balcı, E.V. ve Karakuş, M. (2021). Gözetim, Mahremiyet ve Sosyal Medya. İletişimde Güncel Çalışmalar II. içinde (s.61-84). (Ed. S. Tiryaki ve E.V. Balcı). Konya: Palet Yayınları.
• Zhu, Y. Q. ve Chang, J. H. (2016). The key role of relevance in personalized advertisement: examining its impact on perceptions of privacy invasion, self-awareness, and continuous use intentions. Computers in Human Behavior, 65, 442-447.