Afetler ve Haberin Ötekileştiren Dili: 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri Örneği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 280 - 300, 02.10.2023

Ayşe Nur Asa , Mutlu Doğan Güllüpunar

https://doi.org/10.59534/jcss.1350565

Cited By: 3

Öz

Son yıllarda dünya üzerinde çok sayıda afet ile karşı karşıya kalınmıştır. Bu afetler içerisinde depremler ve küresel ısınmaya dayalı iklim sorunları başta gelmektedir. Yaşanan bu afetler hem afete maruz kalanlar hem de diğer bireyler açısından önemli etkiler yaratmaktadır. Bu etki doğrudan yaşanan olaydan kaynaklanabileceği gibi kitle iletişim araçlarıyla aktarılma biçimiyle de ilişkili olabilmektedir. Geleneksel ya da yeni medyada haber olan bu afet olayları bireyler üzerinde olumlu ya da olumsuz etkilere neden olabilmektedir. Özellikle kurumsal medya olarak tanımlayabileceğimiz geleneksel medya araçları afetler sonrası toplumda oluşan atmosferin yeniden inşası açısından önemli fonksiyonlar üstlenmektedir.
Bu çalışma Kahramanmaraş Merkezli olarak 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen depremlerle ilgili olarak medyada yayınlanan haberlerde geçen “depremzede” kavramının içerdiği temaların belirlenmesini ve haberlerde kullanılan dilin ötekileştirici olup olmadığının ortaya konmasını amaçlamaktadır. Bu kapsamda deprem sonrası bir aylık süreçte Hürriyet, Yeni Şafak ve Sözcü gazetelerinin haber portallarında depremle ilgili olarak yayınlanan haberleri incelenmiştir. Depremle ilgili olarak bin 291 haber tespit edilmiş ve bunların 191’inde ‘depremzede’ kavramının geçtiği görülmüştür. “Depremzede” kavramının geçtiği bu haberler mağduriyet, zayıf/güçsüz, güçlü/dayanıklı, öteki, sosyal ayrımcılık ve empati temalarıyla analiz edilmiştir. İncelenen haberlerde en çok “mağduriyet” temasına vurgu yapılırken en az işlenen tema “sosyal ayrımcılık” olmuştur. Ayrıca deprem bölgesindeki vatandaşların yayınlanan haberlerde çoğunlukla olumsuz olarak tanımlandıkları ve öteki olarak temsil edildikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ötekileştirme, Medya, Afet, Gazete, Haber Portalı

Kaynakça

• Abraham, E., & First, A. (2006). Media, Power and Space: Ways of Constructing The Periphery as The ‘Other’. Social & Cultural Geography, 7(1), 71-86. https://doi.org/10.1080/14649360500451741
• Akçalı, S. İ. (2006). Gündelik Hayat ve Medya: Tüketim Kültürü Perspektifinden Okumalar. Ebabil Yayınları.
• Akdal, T., & Sarı, G. (2022). Yeni Medyada Öteki Kimliklerin İnşası: ‘Ragnarok İnternet Dizisi Üzerine Bir İnceleme’. Içinde Medya ve Öteki (ss. 11-32). Eğitim Yayınevi.
• Arar, Y. B., & Bi̇lgi̇n, N. (2009). Gazete Haber Başlıklarında Öteki’nin İnşası. Kültür ve İletişim, 12 (2)(24), Article 24.
• Ariyabandu, M. M., & Fonseka, D. (2009). Do Disasters Discriminate? A Human Security Analysis of the Impact of the Tsunami in India, Sri Lanka and of the Kashmir Earthquake in Pakistan. Içinde H. G. Brauch, Ú. O. Spring, J. Grin, C. Mesjasz, P. Kameri-Mbote, N. C. Behera, B. Chourou, & H. Krummenacher (Ed.), Facing Global Environmental Change: Environmental, Human, Energy, Food, Health and Water Security Concepts (ss. 1215-1226). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-540-68488-6_93
• Balaji, M. (2011). Racializing Pity: The Haiti Earthquake and the Plight of “Others”. Critical Studies in Media Communication, 28(1), 50-67. https://doi.org/10.1080/15295036.2010.545703
• Brown, H. (2012). Representations of Haiti in Western News Media: Coverage of the January 2010 Earthquake in Haiti [Master of Arts, Georgia State University]. https://scholarworks.gsu.edu/communication_theses/88
• Cihangir, M. (2020). Ötekileşen ve Ötekileştirilen Göçmenler. Efe Akademi.
• Coşkun. (2019). Yeni Toplumsal Hareketlere Alternatif Bir Bakış. İKSAD.
• Çeliktürk, E. (2017). Alternatif Medya Ne Demek. İçinde Y. G. İnceoğlu (Ed.), Medya, Nefret ve Ötekileştirme Söyleşiler (ss. 38-42). Köprü Yayınları.
• Çömlek, S. (2017). Nefret Söylemi, Nefret Suçunun Önünü Açar. İçinde Y. G. İnceoğlu (Ed.), Medya, Nefret ve Ötekileştirme Söyleşiler (ss. 73-78). Köprü Yayınları.
• Doğan, M. (2017). Öteki, Ötekileşme Ötekileştirme Öteleşme Kadim Bir Sorunsal. DH Yayınları.
• Düzel, E. (2012). Türkiye’de Sürmekte Olan Toplumsal Travma İle Başetme İlk Adımlar. Türkiye İnsan Hakları Vakfı Yayınları.
• Düzen, N. E. (2015). Herkes İçin Kolay ve Pratik Ayrımcılık Ötekileştirme Dışlama Rehberi. Pharmakon.
• Gölcü, A., & Dağli, A. N. (2017). Haber Söyleminde ‘Öteki’yi Aramak: Suriyeli Mülteciler Örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 28, Article 28. https://doi.org/10.31123/akil.437410
• Güreşçi, E. (2023). Kahramanmaraş Depremi Sonrası Yeni Bir Tartışma Konusu Olarak Deprem Göçü. İçinde M. Öztürk & M. Kırcı (Ed.), Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrası İçin Akademik Öneriler, (ss. 47-60). Özgür Yayınları.
• Karaduman, S. (2013). Medyatik Gerçeklikte Kimlik Temsilleri: Televizyon Haberlerinin Aktörleri Üzerine Düşünceler. Selçuk İletişim, 4(4), Article 4. https://doi.org/10.18094/si.04669
• Karataş, Adıgüzel, Y., & Ünal, A. Z. (2021). Göç Travması. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://orgm.meb.gov.tr/psikososyaldijitaldestek/pdf/psikososyalgockitabi.pdf
• Kiraz, S. (2011). Yabancılaşmanın Kökeni Üstüne. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12, Article 12.
• Kristeva, J. (1991). Strangers to Ourselves. Columbia University Press.
• Kurtbaş, İ. (2013). Toplumsal Hareketler Siyasası. Detay Yayıncılık.
• Mahçupyan, E. (2015). İçimizdeki Öteki, Ermeni Meselesinde Kopuş, Süreklilik ve Tıkanma. Profil Yayıncılık.
• Maurya, V. (2019). Natural Disasters, Psychological Well- Being and Resilience: Concerns related to Marginalized Groups. International Journal of Research and Analytical Reviews, 6(1), 270-275.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis. SAGE Publications.
• Öğünç, P. (2017). Çağın Epidemisi: Nefret Suçları. İçinde Y. G. İnceoğlu (Ed.), Medya, Nefret ve Ötekileştirme Söyleşiler (ss. 24-37). Köprü Yayınları.
• Özalp, A. (2018). Ötekileştirme: Sembolik Etkileşimci Bir Bakış. Toplum Bilimleri Dergisi, 8(16), Article 16.
• Özbi̇lgi̇n, M., Erbi̇l, C., Demi̇rbağ, K. Ş., Demi̇rbağ, O., & Tanri̇verdi̇, V. (2023). Afet Yönetiminde Sorumluluğun Yeniden İnşası: Deprem, Sosyal Dramalar, Sosyal Politikalar. Sosyal Mucit Academic Review, 4(1), Article 1. https://doi.org/10.54733/smar.1253256
• Özensel, E. (2020). Farklılıkların Birarada Yaşamasında Bir Sorun Alanı Olarak Ötekinin Ötekileştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 43, Article 43. https://doi.org/10.21497/sefad.756095
• Pesmazoğlu, S. (1998). Ötekilik’ üzerine bazı yöntemsel yorumlar, Tarih Eğitimi ve Tarihte ‘Öteki’ Sorunu. 7-12.
• Ro, P. K. (2013). Victim Articulation in Mainstream Online News Coverage: A Case Study of Hurricane Sandy [Master Thesis, George Mason University]. https://mars.gmu.edu/handle/1920/8490
• Schnapper, D. (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde: Öteki İle İlişki. İstanbil Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Selçuk, S. S. (2011). Küresel Dönüşümün Kimlik Boyutu:” Öteki” nin İnşası. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sepulveda, L. (2012). Haiti: A Narrative Analysis of The 2010 Haiti Earthquake in the Conservative and Mainstream Media. [Thesis, California State University]. http://dspace.calstate.edu/handle/10211.2/1134
• Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller için İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. Epsilon Yayınevi.
• Tekeli, İ. (1998). Tarihyazıcılığı ve Öteki Kavramı Üzerine Düşünceler, Tarih Eğitimi ve Tarihte ‘Öteki’ Sorunu. 1-6.
• Trčková, D. (2014). Representation of Natural Catastrophes in Newspaper Discourse: Portrayal of Human-Nature Relationship. Masarykova univerzita.
• Uluç, G. (2009). Medya ve Oryantalizm Yabancı, Farklı ve Garip…Öteki. Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Yıldırım, B. (2015). İçerik Çözümlemesi Yönteminin Tarihsel Gelişimi Uygulama Alanları ve Aşamaları. İçinde B. Yıldırım (Ed.), Letişim Araştırmalarında Yöntemler Uygulama ve Örneklerle (ss. 105-153). Literatürk Yayınları.