The Concept of Corporate Social Responsibility and Its Development in Türkiye

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 147 - 161, 31.12.2023

Abdülhak Sacid Aksoy

https://doi.org/10.47138/jeaa.1389216

Öz

Today, many sociological and ecological problems are beyond the capacity of the state to deal with on its own. Therefore, it has become a necessity to take various initiatives to solve these problems by ensuring that companies, non-governmental organizations and large segment of society take part together. For this reason, businesses focus on Corporate Social Responsibility (CSR) activities both contribute to social life and maintain and strengthen their reputation in society. Nowadays, businesses, as well as institutions in general, are expected to take initiative on social sensitivity issues. The understanding of satisfying the consumer while making high profits, which began to emerge since the Industrial Revolution and became a doctrine by Friedman, which was based on the claim that the main purpose of businesses is to maximize their profits, became dominant for a period. However, in the later period, the understanding put forward by Carroll that businesses should try to produce and serve while trying to achieve optimum profit, by taking into account their responsibilities not only towards consumers but also towards all stakeholders, has made CSR activities both a necessity and a responsibility for businesses. The purpose of this study, which is a compilation, is to examine the concept of CSR from conceptual and historical perspectives, to emphasize its areas of activity and to discuss the development process of this concept in the world and in Türkiye

Anahtar Kelimeler

Corporate Social Responsibility, Philantrophy, Stakeholders, synchronization

Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kavramı ve Türkiye’deki Gelişimi

Öz

Günümüzde birçok sosyolojik ve ekolojik problem devletin kendi kendine baş edebileceği boyutların ötesine taşınmıştır. Dolayısıyla bu problemlerin çözülmesinde şirketler ve sivil toplum kuruluşları ile geniş kesimlerin hep birlikte görev alması temin edilerek çeşitli teşebbüslerde bulunulması bir ihtiyaç halini almıştır. Bu sebeple işletmeler hem toplumsal hayata katkıda bulunmak hem de toplum karşısındaki saygınlıklarını sürdürmek ve güçlendirmek amacıyla Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) faaliyetlerine ağırlık vermektedirler. Günümüzde genel anlamda kurumlardan olduğu gibi işletmelerden de sosyal duyarlılık konularında inisiyatif alması beklenmektedir. Sanayi Devriminden itibaren ortaya çıkmaya başlayan ve Friedman tarafından doktrin haline getirilen, işletmelerin başlıca amaçlarının kârlarını en yükseğe çıkarmak olduğuna dair iddianın zemin oluşturduğu, yüksek kâr elde ederken aynı zamanda tüketiciyi de memnun etme anlayışı bir dönem baskın hale gelmiştir. Fakat, sonraki dönemde Carroll tarafından öne sürülen, işletmelerin optimum kâr elde etmeye çalışırken sadece tüketicilere karşı değil bütün paydaşlara karşı da sorumluluklarını göz önünde tutarak üretim ve hizmette bulunmaya çalışması gerektiği anlayışı işletmeler için KSS faaliyetlerini hem zorunluluk hem de sorumluluk haline getirmiştir. Derleme özelliğinde olan bu çalışmanın amacı, kavramsal ve tarihi açılardan KSS kavramını incelemek, faaliyet alanlarını vurgulamak, bu kavramın dünyadaki ve Türkiye’deki gelişim sürecini ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Hayırseverlik, Paydaşlar, Uyumlaştırma

Kaynakça

• Aktan, C. C., & Börü D. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk. C. C. Aktan (Ed.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (s. 11-36) içinde. İGİAD yayınları: İstanbul.
• Akyar, H. (2008). İşletmelerde sosyal sorumluluk üzerine bir alan çalışması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi: Kahramanmaraş.
• Alakavuklar, O. N., Kılıçaslan S., & Öztürk, E. B. (2009). Türkiye’de hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geçiş: Bir kurumsal değişim öyküsü. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 9(2), s. 103-143.
• Alimanoğlu, Y. D. (2009). Sosyal sorumluluğun araçlarından biri olarak sosyal etiket. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2), s. 13-41.
• Apaydın, Ç., & Ercan, B. (2010). A structural equation model analysis of Turkish school managers’ views on social responsibility. Procedia Social and Behavioral Sciences, (2), s. 5590-5598.
• Argüden, Y. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk. C. C. Aktan (Ed.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (s. 37-44) içinde. İGİAD yayınları: İstanbul.
• Aydede, C. (2007). Yükselen trend kurumsal sosyal sorumluluk. MediaCat Yayınları: İstanbul.
• Aydemir, M. (2007). İşletmelerin iş görenlere karşı sosyal sorumlulukları ve SA 8000 standardı. C. C. Aktan (Ed.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (s. 99-121) içinde. İGİAD yayınları: İstanbul.
• Ayhan, B. (2009). Siyasal iktisat ve kurumsal sosyal sorumluluk. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 9(2), s. 173-187.
• Bakırtaş, H. (2005). İşletmelerde sosyal sorumluluk: Konaklama sektöründe bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi: Kütahya.
• Başar, A. B., & Başar, M. (2006). Sosyal sorumluluk raporlaması ve Türkiye’deki durumu. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), s. 213-230.
• Bayraktaroğlu, G., Burcu, İ., & Tanyeri, M. (2009). Kurumsal sosyal sorumluluk: Pazarlamada yeni bir paradigmaya doğru. Literatür Yayınları: İstanbul.
• Bayraktaroğlu, G., & Özgen, Ö. (2008). Sosyal sorumluluk konusunda tüketicilerin beklentileri: Analitik hiyerarşi süreci yöntemiyle önceliklerin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), s. 321-341.
• Becan, C. (2011). Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının paydaş teorisi ve iletişim yaklaşımı açısından değerlendirilmesi: Bankaların basın bültenlerine yönelik bir içerik analizi. Selçuk İletişim Dergisi, 7(1), s. 16-35.
• Çelik, A. (2007). Şirketlerin sosyal sorumlulukları. C. C. Aktan (Ed.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (s. 61-84) içinde. İGİAD yayınları: İstanbul.
• Çelik, S. (2010). İş ahlakı uygulamalarının çalışan memnuniyeti ile ilişkisi. İş Ahlakı Dergisi, 3(5), s. 21-40.
• Çiftçioğlu, A., & Poroy, N. (2010). Sosyal sorumluluk ve bölümlere göre raporlama ilişkisini anlamaya yönelik bir araştırma. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(1), s. 83-99.
• Dalyan, F. (2007). Etkilenenlerin yönetimi teorisi açısından işletmelerin sosyal sorumluluk ile ilgili strateji oluşturma süreci. C. C. Aktan (Ed.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (s. 123-138) içinde. İGİAD yayınları: İstanbul.
• Deren, van Het Hof, S. (2009). Türkiye’de kurumsal sosyal sorumluluk üçgeni: Şirketler, toplum ve toplum kuruluşları. Proje No: 107K182, s. 1-95.
• Eren, E. (2005). Stratejik yönetim ve işletme politikası. Beta Yayınları: İstanbul.
• Ertuna, B., & Tükel, A. (2009). Türkiye’de KSS uygulamaları: Geleneksel ve küresel arasında. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 9(2), s. 145-172.
• Fırat, S. (2009). Engelsiz bir kent tasarlamada yerel politikaların önemi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(2), s. 57-68.
• Göztaş, A., & Baytekin, E. P. (2009). Sosyal sorumluluk kampanyaları ile çocukların bilinçlendirilmesi ve eğitimi Türkiye’den bir uygulama örneği: Aygaz ‘Dikkatli Çocuk’ kazalara karşı bilinçlendirme kampanyası. Journal of Yasar University, 4(13), s. 1997-2015.
• Gürel Boran, T. (2011). Türkiye’den uygulama örnekleriyle kurumsal sosyal sorumluluk. Beta Yayınları: İstanbul.
• Henderson, J. C. (2007). Corporate social responsibility and tourism: Hotel companies in Phuket, Thailand, after the Indian Ocean tsunami. International Journal of Hospitality Management, (26), s. 228-239.
• Honeyman, C. A. (2010). Social responsibility and community development: Lessons from the Sistema de Aprendizaje Tutorial in Honduras. International Journal of Educational Development, (30), s. 599–613.
• İlhan, S. (2005). İş ahlakı: Kuramsal bir yaklaşım. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), s. 258-275.
• Kabir, H. (2011). Corporate social responsibility by Swaziland hotel industry. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (25), s. 73-79.
• Karademirlidağ Suher, İ. (2010). Zirvedeki Türk işletmelerinin kurumsal sosyal sorumluluk iletişimi: Web sitelerine yönelik bir inceleme. Selçuk İletişim, 6(2), s. 33-48.
• Kaya, H. (2008). Demografik özelliklerin kurumsal sosyal sorumluluk algılaması üzerindeki rolü: Bandırma yerelinde bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(20), s. 96-110.
• Kelgökmen İlic, D. (2010). İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir literatür taraması. Ege Akademik Bakış, 10(1), s. 303-318.
• Keskin, F. (2010). Kurumsal sosyal sorumluluk: Tartışmalı bir kavramı konumlandırma çabası. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), s. 3-36.
• Orçan, M. (2007). Yoksullukla mücadelede kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) kampanyaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 9(2), s. 27-37.
• Özdemir, H. (2009). Kurumsal sosyal sorumluluğun marka imajına etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), s. 57-72.
• Özgen, E. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ve çalışan memnuniyetine etkisi. D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (8), s. 1-6.
• Sa de Abreu, M. C., de Castro, F., de Assis Soares, F., & da Silva Filho, J. C. L. (2012). A comparative understanding of corporate social responsibility of textile firms in Brazil and China. Journal of Cleaner Production, (20), s. 119-126.
• Sönmez, F., & Bircan, K. (2004). İşletmelerin sosyal sorumluluğu ve çevre sorunlarında ekonomik yaklaşımlar. Yaklaşım Dergisi, (133), s. 1-11.
• Şengel, S. (2011). İşletmelerin sosyal sorumluluğu ve bir araştırma. 3. Ulusal Kurumsal Yönetim, Yolsuzluk, Etik ve Sosyal Sorumluluk Konferansı (s. 1-13) içinde. Nevşehir Üniversitesi: Kapadokya-Nevşehir.
• Torlak, Ö. (2007). Tüketicilerin kurumsal sosyal sorumluluk çabalarını algılamaları. C. C. Aktan (Ed.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (s. 123-138) içinde. İGİAD yayınları: İstanbul.
• Torlak, Ö. (2009). Pazarlama ahlakı, sosyal sorumluluklar ekseninde pazarlama kararları ve tüketicilerin davranışlarının analizi. Beta Yayınları: İstanbul.
• Türk, M., & Gök, A. (2010). Yeşil pazarlama anlayışı açısından üretici işletmelerin sosyal sorumluluğu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), s. 199-220.
• Uçaktürk, T., Uçaktürk, A., & Özkan, M. (2009). Yerel yönetimlerde sosyal sorumluluk bağlamında sosyal belediyecilik: Biga Belediyesi örneği. 6. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Konferansı (s. 1-15) içinde. Çanakkale.
• Varol, A. (2010). Hedef kitlelerin kurumsal sosyal sorumluluk değerlendirmesi: Üniversite gençlerine yönelik bir araştırma. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 6(1), s. 49-64.
• Vasilescu, R., Barna, C., Epure, M., & Claudia, B. (2010). Developing university social responsibility: A model for the challenges of the new civil society. Procedia Social and Behavioral Sciences, (2), s. 4177-4182.
• Yamak, S. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının gelişimi. Beta Yayınları: İstanbul.
• Yamak, S. (2009). Kurumsal sosyal sorumluluk: Yerel farklılıklar, küresel aynılıklar. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 9(2), s. 95-101.
• http://www.alarko-carrier.com.tr/EBulten/Haber/images_7/e_haber7_print.pdf., (Erişim Tarihi: 26.01.2012)
• http://www.dunya.com/yeşim-tekstil-sa-8000-belgesini-yeniledi_132300_haber.html, (Erişim Tarihi: 12.02.2012)