Toplumsal Bir Sorun Olarak Obezite: Sosyal Bağlantı Modeli ve Şirket Çerçeveleri

Yıl 2020, Sayı: 61, 229 - 251, 30.06.2020

Seçil Deren Van Het Hof Sibel Hoştut

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0044

Öz

Şirket sorumluluğunu ekonomik, sosyal ve çevresel sorumlulukların
ötesinde daha geniş bir sorumluluk alanı olarak tanımlayan ve
kurumsal vatandaşlık ekseninde tartışmaya açan bir boyut olarak sosyal
bağlantı modeline göre, bir sorun söz konusu olduğunda ilgili ürün,
uygulama veya faaliyetle ilgili tüm aktörler sorumluluk üstlenmelidir.
Yapılan çalışmanın amacı, obezite sorunuyla ilişkilendirilen fast food,
atıştırmalık ve sodalı içecekler üreten şirketlerin obezite sorununa
ilişkin çerçevelerini ve sosyal bağlantı modeline göre sorumluluklarını
nasıl tanımladıklarını ortaya koymaktır. Şirketlerin obezite sorununa
yaklaşımlarında başvurdukları çerçeveleri tespit edebilmek için hem
kamuoyunca, hem kanun koyucu nezdinde, hem de akademik yazında
obezite ile ilişkilendirilen sekiz şirketin KSS/Sürdürlebilirlik raporlarında
ve web sitelerinde paylaştıkları bilgilere MaxQDA 12 kullanılarak karma
yöntem çerçeveleme çözümlemesi uygulanmıştır. Gerçekleştirilen içerik
çözümlemesinin bulgularına göre şirketler obezite sorununda ürünleri
yerine iletişim yönetimi üzerinden sorumluluk üstlenmekte, sorumluluğu
bireysel çerçevelemekte ve çözümü ağırlıklı olarak tüketicilerin akılcı ve
eğitimli beslenme ve yaşam tercihleri olarak çerçevelemektedir. Şirketler
obezite sorununda ihtiyari olarak sorumluluk üstlenmektedir, ancak
üstlendikleri sorumluluklar sorunun tanımıyla şekillenmektedir. Sorunun
kaynağında ürünlerinin içeriklerini, yerleştirdikleri yeme içme kültürünü
ve reklamın etkisini kabul etmedikleri için, yüklendikleri sorumluluklar
da tüketicileri sağlıklı beslenme konusunda eğitmek ya da aktif yaşama
teşvik etmekle sınırlı kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bağlantı Modeli, Çerçeveleme, Obezite, Kurumsal Sosyal Sorumluluk

Obesity as a Social Problem: Social Connection Model and Company Frames

Öz

The social connection model defines the responsibility of a corporation
beyond the economic, social and environmental responsibilities as
a broader area of responsibility and as a dimension that leads to
discussions of corporate citizenship. According to this model, in case of a problem, all actors involved in the relevant product, application or activity should take responsibility. The
aim of this study, is to determine how companies that produce fast food, snacks and soda drinks define their
frames and responsibilities in regard to the problem of obesity in accordance with the social connection
model. To identify the corporate frames on the issue of obesity, information provided in the corporate
social responsibility/sustainability reports and corporate websites is analyzed. Qualitative content analysis
is applied to the reports and website texts of eight corporations selected among the leading producers of
snacks, fast food, and beverages. Texts and coded using MaxQDA 12. We concluded that corporations take
responsibility predominantly in their communication activities rather than in their products. They frame the
responsibility on the issue of obesity as an individual responsibility. The solution to the problem of obesity
is framed as “the rational and educated nutrition and life choices of consumers”. Corporations’ definition of
responsibility and solution is shaped by their definition of the problem. Corporations do not define obesity
as a social problem. Thus they deny that the ingredients of their products and the snacking culture that they
promote have any part to play in the increase in cases of obesity. Consequently, they focus on reforms in
advertisement and endorsement of an active lifestyle as the ultimate solution.

Anahtar Kelimeler

Social Connection Model, Framing, Obesity, Corporate Social Responsibility

Kaynakça

• .Adams, R. J. (2005). Fast food, obesity, and tort reform: An examination of industry responsibility for public health. Business and Society Review, 110(3), 297–320. https://doi.org/10.1111/j.0045-3609.2005.00017.x
• Aktif Yaşam Derneği. (2019a). Aktif yaşam derneği hakkında. Erişim adresi: https://aktifyasam.org.tr/hakkinda/
• Aktif Yaşam Derneği. (2019b). Eti sarı bisiklet projesi. Erişim adresi: https://aktifyasam.org.tr/proje/eti-saribisiklet/
• Anadolu Grubu. (2019). Grup şirketleri. Erişim adresi: https://www.anadolugrubu.com.tr/grupsirketi/39/mcdonalds
• Burger King. (2019). Hakkında. Erişim adresi: https://www.burgerking.com.tr/hakkimizda/burger-king-hakkinda
• Cantürk, S. (2018). Abur cubura reklam yasağı. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yasam/2018/03/30/aburcubura-reklam-yasagi Coca-Cola Türkiye. (2019a). Fiziksel aktivite ve sağlık alanında yaptığımız yatırımlar. Erişim adresi: https://www. coca-colaturkiye.com/surdurulebilirlik/seffaflik
• Coca-Cola Türkiye. (2019b). Sıkça sorulan sorular. Erişim adresi: https://www.coca-colaturkiye.com/sikcasorulan-sorular/seffaflik Coca-Cola Türkiye. (2019c). Obezite - Meşrubatlar obezitenin nedeni olabilir mi? Erişim adresi: https://www.cocacolaturkiye.com/sikca-sorulan-sorular/obezite
• Coca-Cola Türkiye. (2019d). Sürdürülebilirlik - Tüketici sağlığı. Erişim adresi:https://www.cci.com.tr/ sürdürülebilirlik/öncelikli-alanlarimi/tüketici-sağlığı
• Coca-Cola Türkiye. (2017e). CCI sustainability report 2017. Retrieved fromhttps://cci.com.tr/Portals/3/images/ CCI_SUST_2017_SR.pdf
• Coca-Cola İçecek. (2015). The Coca-Cola company’s responsible marketing policy. Retrieved from https://www. coca- colacompany.com/content/dam/journey/us/en/private/fileassets/pdf/our-company/responsiblemarketing-policy.pdf
• Deren van het Hof, S. D., & Hoştut, S. (2017). Instrumental, strategic and political conception of corporate social responsibility. Online Journal of Communication and Media Technologies, 7(1), 126–146. Retrieved from https://www.ojcmt.net/article/instrumental-strategic-and-political-conception-of-corporate-socialresponsibility
• Entman, R. M. (1993). Framing: Toward clarification of a fractured paradigm. Journal of Communication, 43(4), 51–58. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1993.tb01304.x
• Eti. (2019a). Eti gıda sanayi ve ticaret A.Ş. Erişim adresi: https://www.etietieti.com/eti-gida-sanayi-ve-ticaret
• Eti. (2019b). Sarı bisiklet. Erişim adresi: https://www.etietieti.com/eti-sari-bisiklet-projesi
• Eti. (2019c). Lifli gıdalarla beslenme. Erişim adresi: https://www.etietieti.com/eti-lifli-gidalarla-beslenme
• Ferrero Group. (2019a). Reklam ve pazarlama ilkeleri. Erişim adresi: https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/ferrerostatic/globalcms/documenti/3523.pdf
• Ferrero Group. (2019b). Meslek ahlak kuralları. Erişim adresi: https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/ferrero-static/ globalcms/documenti/3155.pdf
• Ferrero Group. (2017). Corporate social responsibility report 2017. Retrieved from https://s3-eu-west-1.amazonaws. com/ferrero-static/globalcms/documenti/3588.pdf
• Gioia, A. G. (1992). Pinto fires and personal ethics: A script analysis of missed opportunities. Journal of Business Ethics, 11, 379–389. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/25072287?seq=1#metadata_info_tab_contents
• Gostin, L. O., Brandt, A. M., & Cleary, P.D. (1991). Tobacco liability and public health policy. Journal of Law and Medicine, 266(22), 3178–3182. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Paul_Cleary/ publication/21200105_Tobacco_Liability_and_Public_Health_Policy/links/5668af9d08ae8d6928fbc410/ Tobacco-Liability-and-Public-Health-Policy.pdf
• Hendrix, J., & Hayes, D. (2010). Public relations cases. Boston, USA: Wadsworth Cengage Learning.
• Honoré, T. (1999). Responsibility and fault. Oxford, UK: Oxford University Press.
• Hopf, W. H., Huber, G. L., & Weiß, R. H. (2008). Media violence and youth violence. A 2-year longitudinal study. Journal of Media Psychology, 20(3), 79–96. http://dx.doi.org/10.1027/1864-1105.20.3.79
• McDonald’s. (2019). Hakkımızda. Erişim adresi: https://www.mcdonalds.com.tr/hakkimizda
• McDonald’s. (2017). Türkiye 2017 sürdürülebilirlik raporu 2017. Erişim adresi: https://www.mcdonalds.com.tr/ surdurulebilirlik-raporu
• Moss, M. (2013). Salt, sugar, fat. How the food giants hooked us. NewYork: Random House. Nestlé. (2019a). Obeziteye karşı hareket zamanı projesi. Erişim adresi: https://www.nestle.com.tr/csv/obeziteyekarsi-hareket-zamani-projesi
• Nestlé. (2019b). Sağlıklı adımlar programı. Erişim adresi: https://www.nestle.com.tr/csv/saglikliadimlar
• Nestlé. (2015). Nestlé in society creating shared value and meeting our commitments. Retrieved from http://www. nestle.com/assetlibrary/documents/library/documents/corporate_social_responsibility/nestle-csv-full-report2015-en.pdf
• Nestlé. (2011). Nestlé tüketici iletişim ilkeleri. Erişim adresi: https://www.nestle.com.tr/hakkimizda/documents/ nestle_tuketici_iletisim_ilkeleri.pdf Nestlé. (2010).
• Nestlé kurumsal iş ilkeleri. Erişim adresi: https://www.nestle.com.tr/hakkimizda/documents/nestle_ kurumsal_is_ilkeleri.pdf
• OECD. (2017). OECD health statistics 2017. Retrieved from http://www.oecd.org/health/health-data
• PepsiCo. (2019a). A-Z sustainability topics. Retrieved from https://www.pepsico.com/docs/album/a-z-topics-policies/ sugar.pdf?sfvrsn=39a63ad6_4
• PepsiCo. (2019b). Responsible advertising and marketing to children. Retrieved from https://www.pepsico.com/ sustainability/advertising
• PepsiCo Türkiye. (2019). Ürünler. Erişim adresi: https://www.pepsico.com.tr/purpose/products/
• PepsiCo Türkiye. (2017). Fayda gözeten performans türkiye sürdürülebilirlik dosyası 2017. Erişim adresi: https:// www.pepsico.com.tr/media/pdf/Sustainability_Report.pdf
• Resmi Gazete. (28.12.2018). Ticari reklam ve haksız ticari uygulamalar yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik. Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181228-10.htm
• RTÜK. (2019). Aşırı tüketimi tavsiye edilmeyen gıda maddelerinin ticari iletişimine ilişkin yeni düzenleme. Erişim adresi: https://www.rtuk.gov.tr/duyurular/3788/5536/asiri-tuketimi-tavsiye-edilmeyen-gida-maddelerininticari-iletisimine-iliskin-yeni-duzenleme.html Sabri Ülker Vakfı. (2019). Kuruluş amacımız. Erişim adresi: https://sabriulkerfoundation.org/tr/Hakkimizda
• Sabri Ülker Vakfı. (2018). Faaliyet raporu. Erişim adresi: https://sabriulkerfoundation.org/tr/pdf/faaliyet_ raporu_2018.pdf
• Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği. (2019). Beslenme standartlarının yükseltilmesi projesi. Erişim adresi: http://saglikliturkiye.org/proje/beslenme-standartlarinin-yukseltilmesi-projesi/
• Schrempf, J. (2014). A social connection approach to corporate responsibility: The case of the fast-food industry and obesity. Business and Society, 53(2), 300–332. https://doi.org/10.1177/0007650312449577
• T24. (21.07.2011). Milli Eğitim Bakanı Ömer Dinçer tarafından yayımlanan genelgeye göre, okul kantinlerinde gazlı-kolalı içecekler ve cips satışı yapılmayacak. Erişim adresi: https://t24.com.tr/haber/okullarda-gazliicecek-yasak,157911
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2016). Okul kantinlerinde satılacak gıdalar ve eğitim kurumlarındaki gıda işletmelerinin hijyen yönünden denetlenmesi, 10.03.2016. Erişim adresi: file:///C:/Users/TR/Downloads/milliegitim-bakanligi-genelgesi%20(2).pdf
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2011). Okul kantinlerinin denetimi ve uygulanacak hijyen kuralları genelgesi 21.07.2011/41. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/ okul- sagligi/Okullarda-Yiyecek-ve-Icecek-Standartlari/Kitapcik/kitapcik-turkce.pdf
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2007). Okul kantinlerinin denetimi ve uygulanacak hijyen kuralları. B.08.0.SDB.0.31.06.01/1008. Erişim adresi: http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/554.pdf
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018). Obezite merkezlerinin açılması, tescil edilmesi, çalışma usul ve esasları hakkında genelgesi, 2018/29. Erişim adresi: https://shgm.saglik.gov.tr/TR,50203/201829-sayili-obezite-merkezlerininacilmasi-tescil-edilmesi-calisma-usul-ve-esaslari-hakkinda-genelgesi.html
• TFI-TAB Food Investments. (2019). Burger King® Turkey. Retrieved from https://www.tabfoods. com/?gclid=CjwKCAjwqqrmBRAAEiwAdpDXtKRXyGqTfpQdMId7e4F6CJS0CoF864VTtbsXSPOUur 7DtpwZeOSY0BoCFAMQAvD_BwE
• TAB Gıda. (2019). TAB gıda ailesi olarak 1200’e yakın restoran. Erişim adresi: https://www.tabgida.com.tr/
• TRT Haber. (28.12.2018). Çocuk programlarında “abur cubur” reklamına yasak. Erişim adresi: https://www. trthaber.com/haber/yasam/cocuk-programlarinda-abur-cubur-reklamina-yasak-399230.html
• Ülker. (2019a). Sorumlu pazarlama. Erişim adresi: http://ulkerbiskuviyatirimciiliskileri.com/surdurulebilirlik/ toplumsal-sorumluluk/sorumlu-pazarlama.aspx
• Ülker. (2019b). Daha sağlıklı ve besleyici ürünler. Erişim adresi: http://ulkerbiskuviyatirimciiliskileri.com/ surdurulebilirlik/toplumsal-sorumluluk/daha-saglikli-ve-besleyici-urunler.aspx
• Ülker. (2019c). Çocuk ve spor platformu. Erişim adresi: http://ulkerbiskuviyatirimciiliskileri.com/surdurulebilirlik/ toplumsal-sorumluluk/sosyal-sorumluluk.aspx
• Ülker. (2019d). Harvard Üniversitesi’nde Sabri Ülker Merkezi. Erişim adresi: http://ulkerbiskuviyatirimciiliskileri. com/surdurulebilirlik/liderlik/gida-arastirmalarina-destek.aspx
• Ülker. (2017). Bu dünya bizim – sürdürülebilirlik raporu. Erişim adresi: http://ulkerbiskuviyatirimciiliskileri.com/_ assets/pdf/surdurulebilirlik/surdurulebilirlik-raporu-2017-tr.pdf
• Waddock, S. (2008). The development of corporate responsibility/corporate citizenship. Organization Management Journal, 5(1), 29-39. doi: 10.1057/omj.2008.5
• Yıldız Holding. (2019a). Gıdada sorumluluk. Erişim adresi: https://www.yildizholding.com.tr/yarinlar-icin/gidadasorumluluk
• Yıldız Holding. (2019b). Sorumlu beslenme iletişimi kılavuzu. Erişim adresi: https://www.yildizholding.com.tr/ media/13520/yh_sorumlu_beslenme2.pdf
• Yıldız Holding. (2017). Sürdürülebilir gelecek nesillere vaadimiz – sürdürülebilirlik raporu. Erişim adresi: https:// www.yildizholding.com.tr/media/79162/y%C4%B1ld%C4%B1z-holding-surdurulebilirlik-raporu.pdf
• Young, I. M. (2006). Responsibility and global justice: A social connection model. Social Philosophy and Policy, 23(1), 102–130. https://doi.org/10.1017/S0265052506060043