Sosyolojik Açıdan Sosyal Girişimcilik

Yıl 2020, Sayı: 61, 355 - 369, 30.06.2020

Murat Şentürk , Enver Mengü

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0057

Öz

İktisadi kalkınma ve toplumsal gelişmeye katkıları sebebiyle akademik çalışmaların ilgi odağına yerleşen sosyal girişimcilik, toplumsal sorunlara yenilikçi ve derinlikli çözüm üretme amacıyla girişimcilik ilkelerini ve tekniklerini kullanmayı ifade etmektedir. Öncelikle toplumsal refah üretimi tartışmasında merkezi yönetimin yanında gönülü ve özel sektörü de birer aktör olarak öne çıkaran sosyal politika yaklaşımıyla sosyal girişimcilik bir ilgi uyandırmıştır. Daha sonra ise Köylü Bankası modeliyle Muhammed Yunus ve Özel Mülkiyet modeliyle Elinor Ostrom’un sosyal girişimcilik alanında kazandıkları Nobel ödülleri olguya önemli bir ün kazandırmıştır. Ortaya çıktığı düzlem ve izlediği yöntem sebebiyle daha çok işletme disiplinine konu olan sosyal girişimcilik, eklemli yapısının etkisiyle diğer disiplinler tarafından da ele alınmaktadır. Bu makalede ise sosyal girişimcilik, sosyoloji disiplini çerçevesinde ele alınarak ihmal edilen toplumsal boyuta katkı sağlanması amaçlanmıştır. Nitekim sosyal girişimciliğin ürettiği yeni yaklaşımı kullanarak sorunlara çözüm aradığı toplumsal alan başlıca sosyolojik ilgiyi gerektirirken, eylemin konu olduğu insan unsuru ve sosyal girişim eylemine kaynaklık eden misyon da sosyolojik açıdan önem taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda da literatüre dayanan ve betimleyici bir yaklaşım kullanan çalışmada sonuç olarak, sosyal girişimciliğin taşıdığı sosyal misyon, ürettiği sosyal sermaye, gerçekleştirdiği toplumsal değişim ve oluşturduğu toplumsal hareket yönüyle sosyolojik olma imkanı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Girişimcilik, Sosyal Sermaye, Sosyal Değer, Toplumsal Değişim, Toplumsal Hareket

Social Entrepreneurship From Sociological Perspective

Öz

Social entrepreneurship, which has become the focus of academic studies due to its contribution to economic progress and social development, refers to the implementation of entrepreneurship principles and techniques in order to produce innovative and deep solutions to social problems. Initially, social entrepreneurship aroused an interest in the social welfare production debate with the social policy approach which is supported by both voluntary and private sectors as well as the central government. Subsequently, Muhammed Yunus and Elinor Ostrom won Nobel Prizes in the field of social entrepreneurship, and this gave social entrepreneurship a greater reputation in academia. Social entrepreneurship, which is one of the most crucial aspects within the business discipline due to the field in which it occurs and the method it follows, also interacts with other disciplines with the effect of articulated structure. The purpose of this article is to show how social entrepreneurship contributes to the neglected social dimension in terms of sociological discipline. The study, which uses a descriptive approach and is based on the literature, also demonstrates a result in line with its purpose, namely the possibility of being sociological by way of the social mission which social entrepreneurship carries, the social capital it produces, the social change it brings forth, and the social movement it creates.

Anahtar Kelimeler

Social Entrepreneurship, Social Capital, Social Value, Social Change, Social Movement;

Kaynakça

• Alvord, S. H., Brown, L. D., & Letts, C. W. (2004). Social entrepreneurship and societal transformation: An exploratory study. The Journal of Applied Behavioral Science, 40(3), 260–282. http://dx.doi.org/10.1177/0021886304266847
• Arpacı, I. ve Karakılçık, Y. (2009, Ekim). Sosyal girişimcilik karşısında sosyal devleti yeniden düşünmek: Girişim sosyalleşirken a-sosyalleşen “devlet”. VI. Uluslararası STK’lar Kongresi’nde sunulan bildiri, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale
• Arslantürk, Z., ve Amman, M. T. (2000). Sosyoloji: Kavramlar, kurumlar, süreçler, teoriler. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Aslan, G., Araza, A. ve Bulut, Ç. (2012). Sosyal girişimciliğin kavramsal çerçevesi. Girişimcilik ve Kalkinma Dergisi, 7(2), 69–88.
• Austin, J. E., Stevenson, H. H., & Wei-Skillern, J. (2006). Social entrepreneurship and commercial entrepreneurship: Same, different, or both?. Entrepreneurship Theory and Practise, 30(1), 1–22. Erişim adresi: http://www.scielo. br/pdf/rausp/v47n3/03.pdf
• Berzin, S. C. (2012). Where is social work in the social entrepreneurship movement?. Social Work, 57(2), 185–188. https://doi.org/10.18084/1084-7219.20.1.189
• Besler, S. (2010). Sosyal girişimcilik. S. Besler (Ed.), Sosyal girişimcilik kitabı içinde (s. 3–28). İstanbul: Beta Yayınları.
• Bloom, P. N., & Chatterji, A. K. (2009). Scaling social entrepreneurship impact. California Management Review, 51(3), 14–33. https://doi.org/10.2307/41166496
• Borins, S. (2000). Loose cannons and rule breakers, or enterprising leaders? Some evidence about innovative public managers. Public Administration Review, 60(6), 498–507. https://doi.org/10.1111/0033-3352.00113
• Bornstein, D. (2007). How to change the world: Social entrepreneurs and the power of new ideas. Oxford: Oxford University Press.
• Bornstein, D., & Davis, S. (2010). Social entrepreneurship: What everyone needs to know?. Oxford: Oxford University Press.
• Brinckerhoff, P. C. (2000). Social entrepreneurship: The art of mission-based venture development. John Wiley and Sons.
• Castells, M. (2013). İsyan ve umut ağları: İnternet çağında toplumsal hareketler. (E. Kılıç, Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Chell, E. (2007). Social enterprise and entrepreneurship: Towards a convergent theory of the entrepreneurial process. International Small Business Journal, 25(1), 5–26. https://doi.org/10.1177/0266242607071779
• Chell, E., Spence, L. J., Perrini, F., & Harris, J. D. (2016). Social entrepreneurship and business ethics: Does social equal ethical?. Journal of Business Ethics, 133(4), 619–625. https://doi.org/10.1007/s10551-014-2439-6
• Coser, L. (2013). Sosyolojik düşüncenin ustaları: Tarihsel ve toplumsal bağlamda fikirler. (H. Hülür, S. Toker ve İ. Mazman, Çev.). 2. Basım, Ankara: De ki Basım Yayım Ltd. Şti.
• Dacin, P. A., Dacin, M. T., & Matear, M. (2010). Social entrepreneurship: Why we don’t need a new theory and how we move forward from here. Academy of Management Perspectives, 24(3), 37–57. https://doi.org/10.5465/amp.24.3.37
• Dayar, H., Özçelik, Ö. ve Altun, A. (2009, Ekim). Devlet girişimlerinin özelleştirilmesi, Türkiye ve Dünya deneyimleri. VI. Uluslararası STK’lar Kongresi’nde sunulan bildiri, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale
• Dees, J. G. (2012). A tale of two cultures: Charity, problem solving, and the future of social entrepreneurship. Journal of Business Ethics, 111(3), 321–334. https://doi.org/10.1007/s10551-012-1412-5
• Defourny, J., & Nyssens, M. (2010). Conceptions of social enterprise and social entrepreneurship in Europe and the United States: Convergences and divergences. Journal of Social Entrepreneurship, 1(1), 32–53. https://doi. org/10.1080/19420670903442053
• Degli Antoni, G. D. (2016). The emergence of social enterprises through the initiative of self-organized citizens: an analysis starting from Olson’s approach to the logic of collective action. International Review of Sociology, 26(1), 19–30. https://doi.org/10.1080/03906701.2016.1148335
• Denizalp, H. (2009). Toplumsal dönüşüm için sosyal girişimcilik rehberi. Ankara: Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Yayını.
• Dey, P., & Steyaert, C. (2010). The politics of narrating social entrepreneurship. Journal of Enterprising Communities: People and Places in The Global Economy, 4(1), 85–108. https://doi.org/10.1108/17506201011029528
• Dey, P., & Steyaert, C. (2016). Rethinking the space of ethics in social entrepreneurship: Power, subjectivity, and practices of freedom. Journal of Business Ethics, 133(4), 627–641. https://doi.org/10.1007/s10551-014-2450-y
• Dion, M. (2014). The economic and non-economic dimensions of social entreprises’ moral discourse: an issue of axiological and philosophical coherence. International Entrepreneurship and Management Journal, 10(2), 385–408. https://doi.org/10.1007/s11365-012-0238-z
• Doherty, B., Haugh, H., & Lyon, F. (2014). Social enterprises as hybrid organizations: A review and research agenda. International Journal of Management Reviews, 16(4), 417–436. https://doi.org/10.1111/ijmr.12028
• Drayton, B. (2006). The citizen sector transformed. In A. Nicholls, (Ed.) Social entrepreneurship: New models of sustainable social change (pp. 45–55). Oxford: Oxford University Press.
• Ersen, T. B., Kaya, D., ve Meydanoğlu, Z. (2010). Sosyal sirişimler ve Türkiye ihtiyaç analizi raporu. İstanbul: TÜSEV Yayınları.
• García, I. (2015). Present and future of social entrepreneurship: alternative theories and research. Journal for Educators, Teachers and Trainers, 6(2), 87–100. Erişim adresi: http://www.ugr.es/~jett/index.php
• Giddens, A. (2010). Kapitalizm ve modern sosyal teori: Marx, Durkheim ve Max Weber’in çalışmalarının analizi. (Ü. Tatlıcan, Çev.). 2. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gonçalves, C. P., Carrara, K., & Schmittel, R. M. (2016). The phenomenon of social enterprises: are we keeping watch on this cultural practice?. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 27(4), 1585–1610. https://doi.org/10.1007/s11266-015-9624-9
• Grenier, P. (2006). Social entrepreneurship: Agency in a globalizing world. In A. Nicholls, (Ed.) Social entrepreneurship: New models of sustainable social change (pp. 119–143). Oxford: Oxford University Press.
• Güler, B. K. (2008). Sosyal girişimciliği etkileyen faktörlerin analizi. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Güler, B. K. (2010). Sosyal girişimcilik. Ankara: Efil Yayınevi.
• Güler, B. K. (2011). Yoksullukla mücadelede sosyal girişimcilik: Ashoka üyelerinden sosyal yenilikçi örnek uygulamalar. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(3), 79–111.
• Haugh, H. (2005). A research agenda for social entrepreneurship. Social enterprise journal, 1(1), 1–12. https://doi. org/10.1108/17508610580000703
• Haugh, H. M., & Talwar, A. (2016). Linking social entrepreneurship and social change: The mediating role of empowerment. Journal of Business Ethics, 133(4), 643–658. https://doi.org/10.1007/s10551-014-2449-4
• Henton, D., Melville, J., & Walesh, K. (1997). The age of the civic entrepreneur: restoring civil society and building economic community. National Civic Review, 86(2), 149–156. https://doi.org/10.1002/ncr.4100860208
• Hibbert, S. A., Hogg, G., & Quinn, T. (2002). Consumer response to social entrepreneurship: The case of the Big Issue in Scotland. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 7(3), 288–301. https:// doi.org/10.1002/nvsm.186
• İçli, G. E. ve Anıl, N. K. (2016). Sosyal franchising: Bir sosyal girişimcilik yöntemi. İstanbul: Türkmen Kitabevi
• Kane, A. E. (2013). Sosyal teoride kültürün merkeziliği: Weber ve Durkheim’dan temel ipuçları. S. P. Turner (Ed.), Sosyal teori ve sosyoloji: Klasikler ve ötesi kitabı içinde, 2. Basım, İstanbul: Küre Yayınları
• Katzenstein, J., & Chrispin, B. R. (2011). Social entrepreneurship and a new model for international development in the 21st century. Journal of Developmental Entrepreneurship, 16(01), 87–102. https://doi.org/10.1142/ S1084946711001720
• Kelly, P. J., Campbell, P. B. E., & Harrison, L. (2015). ‘Don’t be a smart arse’: social enterprise-based transitional labour-market programmes as neo-liberal technologies of the self. British Journal of Sociology of Education, 36(4), 558–576. https://doi.org/10.1080/01425692.2013.829744
• Kırılmaz, K. S. (2014). Sosyal girişimcilik boyutlarına kuramsal bir bakış. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 55–74.
• Kunduracı, N. F. (2010, Ekim). Yoksullukla mücadele kalkınma ilişkisinde sosyal sermayenin rolü. Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu: Deneyimler ve Fikirler’inde sunulan bildiri, İstanbul.
• Layder, D. (2010). Sosyal teoriye giriş. (Ü. Tatlıcan, Çev.). 3. Basım, İstanbul: Küre Yayınları.
• Light, P. (2005). Serching for Social Entrepreneurship: Who might they be, where they might be found, what they do. Association for Research on Nonprofit and Voluntary Associations. https://doi.org/10.1.1.180.854
• Linton, K. F. (2013). Developing a social enterprise as a social worker. Administration in Social Work, 37(5), 458– 470. https://doi.org/10.1080/03643107.2013.828000
• Mair, J., & Marti, I. (2006). Social entrepreneurship research: A source of explanation, prediction, and delight. Journal of World Business, 41(1), 36–44. https://doi.org/10.1016/j.jwb.2005.09.002
• Marshall, G. (2009). Sosyoloji sözlüğü. (O. Akın ve D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marshall, R. S. (2011). Conceptualizing the international for-profit social entrepreneur. Journal of Business Ethics, 98(2), 183–198. https://doi.org/10.1007/s10551-010-0545-7
• Martin, R. L., & Osberg, S. (2007). Social entrepreneurship: The case for definition. Stanford Social Innovation Review, 5(2), 28–39. Erişim adresi: https://ssir.org/articles/entry/social_entrepreneurship_the_case_for_definition
• McBrearty, S. (2007). Social enterprise: a solution for the voluntary sector?. Social Enterprise Journal, 3(1), 67–77. https://doi.org/10.1108/17508610780000722
• McKenny, A. F. (2014). Research in social entrepreneurship: An annotated bibliography. In J. B. Short (Ed.), Social entrepreneurship and research methods (pp. 265–293). U.K.: Emerald Group Publishing Limited.
• Mort, G. S, Weerawardena, J., & Carnegie, K. (2003). Social entrepreneurship: Towards conceptualisation. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 8(1), 76–88. https://doi.org/10.1002/ nvsm.202
• Murphy, P. J., & Coombes, S. M. (2009). A model of social entrepreneurial discovery. Journal of Business Ethics, 87(3), 325–336. https://doi.org/10.1007/s10551-008-9921-y
• Nandan, M., & Scott, P. A. (2013). Social entrepreneurship and social work: The need for a transdisciplinary educational model. Administration in Social Work, 37(3), 257–271. https://doi.org/10.1080/03643107.2012.684428
• Neck, H., Brush, C., & Allen, E. (2009). The landscape of social entrepreneurship. Business Horizons, 52(1), 13–19. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2008.09.002
• Özdevecioğlu, M. ve Cingöz, A. (2009). Sosyal girişimcilik ve sosyal girişimciler: Teorik çerçeve. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32, 81–95.
• Parker Harris, S., Renko, M., & Caldwell, K. (2014). Social entrepreneurship as an employment pathway for people with disabilities: exploring political–economic and socio-cultural factors. Disability & Society, 29(8), 1275– 1290. https://doi.org/10.1080/09687599.2014.924904
• Peredo, A. M., & McLean, M. (2006). Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of World Business, 41(1), 56–65. https://doi.org/10.1016/j.jwb.2005.10.007
• Quarter, J., Ryan, S., & Chan, A. (Eds.). (2014). Social purpose enterprises: Case studies for social change. Toronto: University of Toronto Press.
• Ryan, W. P. (1999). The new landscape for nonprofits. Harvard Business Review, 77(1), 127–136. Erişim adresi: https://hbswk.hbs.edu/archive/the-new-landscape-for-nonprofits
• Sastre-Castillo, M. A., Peris-Ortiz, M., & Danvila-Del Valle, I. (2015). What is different about the profile of the social entrepreneur?. Nonprofit Management and Leadership, 25(4), 349–369. https://doi.org/10.1002/nml.21138
• Shapiro, R. A. (Ed.). (2012). The real problem solvers: Social entrepreneurs in America. California: Stanford University Press.
• Shaw, E., Shaw, J., & Wilson, M. (2002). Unsung entrepreneurs: Entrepreneurship for social gain. Durham: University of Durham Business School.
• Sireau, N. (2013). Rare diseases: Challenges and opportunities for social entrepreneurs, Sheffield England Greenleaf Publishing.
• Smith-Hunter, A. E. (2008). Toward a multidimensional model of social entrepreneurship: definitions, clarifications, and theoretical perspectives. Journal of Business & Economics Research, 6(6), 93–112. https://doi.org/10.19030/ jber.v6i6.2435
• Stevens, R., Moray, N., & Bruneel, J. (2015). The social and economic mission of social enterprises: Dimensions, measurement, validation, and relation. Entrepreneurship Theory and Practice, 39(5), 1051–1082. https://doi. org/10.1111/etap.12091
• Swingewood, A. (1998). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi. (O. Akın, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları
• Tan, W. L., Williams, J., & Tan, T. M. (2005). Defining the ‘social’in ‘social entrepreneurship’: Altruism and entrepreneurship. The International Entrepreneurship and Management Journal, 1(3), 353–365. https://doi. org/10.1007/s11365-005-2600-x
• Tecim, E. (2011). Sosyal güven: Sosyal sermaye ve dindarlık çalışması. Ankara: Çizgi Kitabevi
• Thompson, J., Alvy, G., & Lees, A. (2000). Social entrepreneurship–a new look at the people and the potential. Management Decision, 38(5), 328–338. https://doi.org/10.1108/00251740010340517
• Thompson, J. L. (2002). The world of the social entrepreneur. International Journal of Public Sector Management, 15(5), 412–431. https://doi.org/10.1108/09513550210435746
• Tireli, M. (2009, Ekim). Sosyal girişimcilik, ulus devletin sosyal politika alanından çekilmesi yolunda bir başka vesile midir? VI. Uluslararası STK’lar Kongresi’nde sunulan bildiri, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale
• Touraine, A. (2007). Bugünün dünyasını anlamak için yeni bir paradigma. (O. Kunal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• VanSandt, C. V., Sud, M., & Marmé, C. (2009). Enabling the original intent: Catalysts for social entrepreneurship. Journal of Business Ethics, 90(3), 419–428. https://doi.org/10.1007/s10551-010-0419-z
• Vasi, I. B. (2009). New heroes, old theories? Toward a sociological perspective on social entrepreneurship. An introduction to social entrepreneurship, 155–173. https://doi.org/10.4337/9781848446229
• Venugopal, V., & Abhi, S. (2013). A new white revolution: Case study of a social entrepreneur. South Asian Journal of Management, 20(4), 144-152. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/324056400
• Weber, M. (1999). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (Z. Gürata, Çev.). 2. Basım, Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Weerawardena, J., & Mort, G. S. (2006). Investigating social entrepreneurship: A multidimensional model. Journal of World Business, 41(1), 21–35. https://doi.org/10.1016/j.jwb.2005.09.001
• Williams, D. A., & Kadamawe, A. K. (2012). The dark side of social entrepreneurship. International Journal of Entrepreneurship, 16 (1), 63–75. Erişim adresi: https://www.abacademies.org/articles/ijevol16no12012. pdf#page=71
• Young, R. (2006). For what it is worth: Social value and the future of social entrepreneurship. In A. Nicholls, (Ed.). Social entrepreneurship: New models of sustainable social change, (pp. 56–73). Oxford: Oxford University Press.
• Yunus, M. & Weber, K. (2010). Sosyal işletme kurmak. İstanbul: Doğan Kitap.
• Yunus, M. (2017). Social business entrepreneurs are the solution. In J.Hafenmayer & W. Hafenmayer (Eds). The future makers, (pp. 219–225). U.K.: Routledge.
• Zahra, S. A., Rawhouser, H. N., Bhawe, N., Neubaum, D. O., & Hayton, J. C. (2008). Globalization of social entrepreneurship opportunities. Strategic Entrepreneurship Journal, 2(2), 117–131. https://doi.org/10.1002/sej.43