Türkiye’de Mesleki İtibar: Dönüşen Çalışma Hayatı ve Mesleklerin Sosyal Konumu

Yıl 2020, Sayı: Özel Sayı 1 / Supplement 1, 29 - 58, 11.09.2020

Lütfi Sunar

https://doi.org/10.26650/JECS2020-0053

Öz

Meslek modern toplumun incelenmesinde ve anlaşılmasında merkezi bir yere sahip bir olgudur. Günümüzde eğitim, ekonomi, kent, tabakalaşma gibi çok sayıda sosyal meseleyi meslekler üzerinden ele almak mümkündür. Özellikle iktisadi yapıda hızlı bir değişmeye sahne olan sanayi sonrası bilgi toplumlarında mesleklerin sosyal anlam ve önemleri hakkındaki değerlendirmeler ciddi bir önem arz etmektedir. Dünya sosyolojisinde mesleklerin her daim çok önemli bir araştırma alanı olmasında mukabil Türkiye’de meslek konusunun yeterince ele alındığını söylemek güçtür. Konu ile ilgili tarihsel, güncel, teorik ve uygulamalı araştırmaların ve gerekli kavramsal zeminin veri yapısının mevcut olmadığı görülmektedir. Türkiye çapında temsili kır-kent örneklemi dahilinde yürütülen nicel araştırmanın verilerine dayanan bu yazıda mesleki itibar skalası incelenmektedir. Yazıda mesleklerin itibarının değişimi, mesleki itibarın belirleyicileri Türkiye’de iş ve çalışma hayatındaki değişimler ışığında ele alınmaktadır. Makalede 2019-2020 yıllarında yürütülen Türkiye Çalışma Hayatı ve Meslekler araştırmasından elde edilen veriler ışığında Türkiye’deki mesleki itibarın durumu ve değişimi ele alınmıştır. Oluşturulan mesleki itibar skalası ve mesleki itibarın belirleyicileri ile ilgili analizler bize mesleklerin sosyal boyutu ile ilgili çok önemli bilgiler sunmaktadır. Böylece mesleklerin sosyal konumunu, işlevini ve değerini ölçmek için önemli bir araç ve gösterge seti oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Meslek, çalışma hayatı, mesleki itibar, uzmanlık, iş

Teşekkür

Bu makaleye temel teşkil eden ilk araştırma 2015 yılında TÜBİTAK tarafından, ikinci araştırma ise 2020 yılında özel imkanlarla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın tasarımında Elyesa Koytak ve istatistiksel analizlerin yapılmasında Fevzi Esen katkı yapmıştır. Araştırmanın saha uygulaması kısmını YADA (Yaşama Dair Vakıf) yürütmüştür. Hepsine teşekkür ederim.

Occupational Prestige in Turkey in the Framework of Transforming Working Life

Öz

Occupation is central to the study and understanding of modern society. Today, it is possible to deal with many social problems, such as education, economy, urbanization, stratification through professions. Especially in the post-industrial societies that witnessed a rapid change in the economic structure, evaluations about the social meaning and importance of the professions are of great importance. Sociology of occupations and professions in the world at all times is critical, although it was underestimated in Turkey. Neither theoretical and applied studies on the subject have been developed nor necessary conceptual and social analysis. This article is based on quantitative research conducted within the rural-urban representative sample across Turkey in 2019-2020. With this research, the occupational prestige scale that was built in 2015 has been renewed. In this paper, I am analyzing the determinants and factors of occupational prestige in Turkey. On the other hand, one of the main focuses of the paper is to discuss the change in prestige scores of occupations in the context of business and working life. As a result, to build a set of indicators for occupational and professional life, will be the main aim of this paper.

Anahtar Kelimeler

Occupation, working life, occupational prestige, professions, job

Kaynakça

• Akçomak, S., & Gürcihan, B. (2013). Türkiye işgücü piyasasında mesleklerin önemi: İşgücü ve ücret kutuplaşması. İktisat İşletme ve Finans, 28(333), 09—42. https://doi.org/10.3848/iif.2013.333.3800 Blau, P. M., & Duncan, O. D. (1967). The American occupational structure. Wiley.
• Bozkurt, V. (2006). Endüstriyel ve post-endüstriyel dönüşüm: Bilgi, ekonomi, kültür. Ekin Yayınevi. Cirhinlioğlu, Z. (1996). Meslekler ve Sosyoloji. Gündoğan Yayınları.
• Cullen, J. B., & Novick, S. M. (1979). The Davis-Moore Theory of Stratification: A Further Examination and Extension. American Journal of Sociology, 84(6), 1424—1437. https://doi.org/10.2307/2777899
• Çıngı, H., & Kasnakoğlu, Z. (1980). Öznel meslek saygınlığı üzerine bulgular: Ankara, 1977. ODTÜ Gelişme Dergisi, 7(3-4), 317-360.
• Davis, K. (1942). A Conceptual Analysis of Stratification. American Sociological Review, 7(3), 309—321. Davis, K. (1950). Human society. Macmillan.
• Davis, K., & Moore, W. E. (1945). Some principles of stratification. American Sociological Review, 10(2, 1944 Annual Meeting Papers), 242-249.
• Duncan, O. D. (1961). A socio-economic index for all occupations. Içinde Albert J. Reiss (Ed.), Occupations and Social Status (ss. 139-161). Free Press. http://books.google.com/books?hl=tr&lr=&id=rPoZhh94FxMC&oi=fnd&pg=PA388&dq=socio-economic+status+index&ots=16jYE3iTYZ&sig=e2f4r2v8NlWitILsuD_l15-4X84
• Ercan, H. (2011). Türkiye’de Mesleki Görünüm. Uluslararası Calışma Örgütü (ILO).
• Eslinger, K. N. (2008). Socioeconomic Status. Içinde International Encyclopedia of the Social Sciences (2. bs, C. 9). Thompson Gale.
• Ganzeboom, H. B. G., & Treiman, D. J. (1996). Internationally comparable measures of occupational status for the 1988 ınternational standard classification of occupations. Social Science Research, 25(3), 201—239.
• Haller, A. O., & Bills, D. B. (1979). Occupational Prestige Hierarchies: Theory and Evidence. Contemporary Sociology, 8(5), 721—734.
• Hauhart, R. C. (2003). The DavisMoore theory of stratification: The life course of a socially constructed classic. Am Soc The American Sociologist, 34(4), 5—24.
• International Labour Office. (2012). Internatıonal Standard Classıfıcatıon of Occupatıons ISCO-08: C. Volume 1: Structure, Group Defınıtıons and Correspondence Tables. International Labour Organization.
• Kasnakoğlu, Z., & Erdil, E. (2000). Meslek saygınlığı ve tercihleri: Ankara 1996. ODTÜ Gelişme Dergisi, 26(3-4),575—603.
• Kaya, Y. (2008). Proletarianization with polarization: Industrialization, globalization, and social class in Turkey, 1980–2005. Research in Social Stratification and Mobility, 26(2), 161—181. https://doi.org/10.1016/jrssm.2007.11.003
• Koru, A. T., & Dinçer, N. N. (2018, ubat). Türkiye’de Sanayi ve Hizmet Sektörleri. İktisat ve Toplum, 88, 5—11.
• Nakao, K., & Treas, J. (1992). The 1989 socioeconomic index of occupations: Construction from the 1989 occupational prestige scores (GSS Methodological Report). University of Chicago National Opinion Research Center. http://purl.oclc.org/norc/gss/MR074.pdf
• Sunar, L., Kaya, Y., & Otrar, M. (2016). Türkiye Sosyoekonomik Statü Endeksi (Araştırma Raporu Sy 113K506).