The Case of Hagia Sophia's Opening to Worship As an Example of Political “Anamnesis”

Yıl 2021, Sayı: 63, 39 - 53, 30.06.2021

Deniz Ülke Arıbogan

https://doi.org/10.26650/JECS2020-0089

Öz

Hagia Sophia has a history of 1500 years. It has been used as a church for nearly 1000 years and has become a crucial symbol of the power of the Byzantine Empire as well as being a center of worshipping for Christians. The symbolic power of Hagia Sophia, which was used as a mosque for 482 years and was conquered by Ottomans, is important. The conquest of Istanbul has been designated by Prophet Muhammed as a 'heralded victory' or 'chosen destination' and therefore, it has a very different meaning for the Islamic world. It was converted into a museum on November 24, 1934. This decision can be interpreted as neutralizing the space in terms of religion or as an effort to compromise. The issue of whether Hagia Sophia is to be reopened as a mosque or not is discussed from time to time in nationalist-conservative discourse. It has been a monumental place that has important symbolic meanings for different religions and empires throughout history and has caused victories, sadness, joys, losses and collective traumas. These old-world traumas are instrumentalized again in the new world. In this paper, the subject will be discussed in the context of political anamnesis.

Anahtar Kelimeler

Hagia Sophia, Anamnesis, Psycho-political

Bir Politik “Anamnenis” Örneği Olarak Ayasofya’nin İbadete Açılması Meselesi

Öz

Ayasofya 1500 yıllık bir geçmişe sahiptir. 1000 seneye yakın bir süre kilise olarak kullanılmış ve Hristiyanlar için bir ibadet merkezi olmasının yanısıra Bizans Imparatorluğu'nun da önemli bir güç simgesi haline gelmiştir. Osmanlı’nın İstanbul’u fethi ile birlikte 482 yıl boyunca cami olarak kullanılan Ayasofya’nın sembolik gücü önemlidir. Hz. Muhammed tarafından İstanbul’un fethi bir ‘müjdelenmiş zafer’ ya da ‘seçilmiş hedef ’ olarak belirtilerek, İstanbul’u İslam dünyasının gözünde önemli bir yere taşır. Fatih Sultan Mehmet İstanbul’a girer girmez ilk olarak Ayasofya’ya gitmiş ve ilk Cuma namazını burada kılmıştır. Bu sebeple iki farklı din ve topluluk için de Ayasofya’nın psikopolitik anlamı büyüktür. 24 Kasım 1934’de Ayasofyanın müzeye çevrilmesi, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin içinde bulunduğu şartlarda mekânı nötrleştirme ya da bir uzlaşma hareketi çabası olarak yorumlanabilmektedir. Ayasofya’nın cami olarak yeniden ibadete açılıp açılmaması konusu ise milliyetçi- muhafazakâr söylemde zaman zaman tartışılagelir. Tarih boyunca farklı din ve yönetimler tarafından önemli sembolik anlamlar taşıyan Ayasofya bir anıt mekânı olarak zaferlere, hüzünlere, sevinçlere, kayıplara ve kolektif travmalara sebep olmuştur. Eski dünyaya ait bu travmaların yeni dünyada tekrar ve tekrar araçsallaştırılması, politik anamnesis üzerinden tartışılabilir. Unutulanı hatırlamak ve hatırlatmak, bireysel ve kolektif hafızayı nasıl etkiler ve Ayasofyanın geçmişi, bugünü ve geleceği bu durumdan nasıl etkilenir?

Anahtar Kelimeler

Ayasofya, Anamnesis, Politik hatırlama, Psiko-politik

Kaynakça

• Agoston, G. and Masters, B.A. (2009). Encylopedia of the ottoman empire. New York, NY: Infobase Publishing. google scholar
• Ağırakça, A. (1996). Konstantiniyye fethi hadisinin İslam fetih hareketlerine etkisi ve oluşturduğu motivasyon [The Impact of the Conquest of Constantinople Hadith on the Islamic Conquest Movements and the Motivation It Created]. In I. Uluslararası İstanbul’un fethi sempozyumu [I. International Symposium for the Conquest of Istanbul]. İstanbul, Turkey: Kültür İşleri Daire Başkanlığı. google scholar
• Akgündüz, A., Öztürk, S., Baş, Y. (2015). Üç devirde bir mabed Ayasofya [A Temple, Three Ages: Hagia Sophia]. İstanbul, Turkey: Osmanlı Araştırmaları Vakfı. google scholar
• Arendt, H. (1958). The human condition. Chicago: Chicago University Press. google scholar
• Arendt, H. (1996). Geçmişle gelecek arasında [Between past and future]. (S. Şener, Trans.). İstanbul, Turkey: İletişim Yayınları. google scholar
• Bakieva, G.A. (2007). Cultural heritage and contemporary change. Series, IIIC. Central Asia, Vol.3, Washington, DC: Council for Research in Values and Philosophy. google scholar
• Bardakçı, M. (2018). Kılıç hakkı [Right of conquest]. Haberturk Gazetesi. https://www.haberturk.com/yazarlar/ murat-bardakci/2144986-kilic-hakki google scholar
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi [The Prime Ministry Republican Archives]. 03013010249796, 26.11.1934. google scholar
• Bilgin, N. (1994). Kimlik sorunu [Identity crisis]. İzmir, Turkey: Ege Yayıncılık. google scholar
• Bilgin, N. (1999). Kollektif kimlik [Collective identity]. İstanbul, Turkey: Sistem Yayıncılık. google scholar
• Curtis, N. (2004). Art and the immemorial. Space & Culture, 7 (3): 302-312. google scholar
• Çevik, A. (2005). Sahnedeki kültürel travma: oyunlarla yaşayanlar [Cultural trauma on stage: oyunlarla yaşayanlar]. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 20: 41-71. google scholar
• Deringil, S. (2014). İktidarın sembolleri ve ideoloji, II. Abdülhamid dönemi (1876-1909) [Symbols of power and ideology, the reign of Abdulhamid II (1876-1909)]. İstanbul, Turkey: Doğan Kitap. google scholar
• Dikici, A. (2006). İbadet dilinin Türkçeleştirilmesi bağlamında Türkçe ezan denemesi ve buna gösterilen tepkiler [The experiment of the Turkish ezan within the context of conversion of the language of the worship into Turkish and the reactions to this experiment]. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 5 (10): 77-104. google scholar
• Dukas, M.V. (1956). Bizans tarihi [Byzantine history]. (V. Mırmıroğlu, Trans.). İstanbul, Turkey: İstanbul Matbaası. google scholar
• Eldem, E. (2015). Ayasofya: Kilise, cami, abide, müze, simge [Hagia Sophia: church, mosque, monument, museum, symbol]. Toplumsal Tarih, 254: 76-85. google scholar
• Faulkner, W. (2011). Requiem for a nun. New York, NY: Vintage Books. google scholar
• Göle, N. (2010). Modern mahrem [The Forbidden Modern]. İstanbul, Turkey: Metis Yayınları. google scholar
• Güngör, F. Ş. (2015). An assessment over the constructive role of the memory in the novel of “in search of lost time” of Marcel Proust. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55(2): 59-74. google scholar
• Hagia Sophia: A Symbol of Christian Europe, or of Muslim Turkey? google scholar
• http://www.culturaldiplomacy.org/europeanamericanrelationship/content/articles/events/2010foufp/participant-papers/Hagia_Sophia_after_1950.pdf google scholar https://ayasofyamuzesi.gov.tr/tr/content/tarihce google scholar
• Ismayilov, M. (2015). Cultural trauma and ‘genocide’ rhetoric as an imagination. Turkish Journal of TESAM Academy, 2 (1): 107-125. google scholar
• İnalcık, H. (2017). Osmanlı ve Avrupa; Osmanlı ve Avrupa-Osmanlı Devleti’nin Avrupa tarihindeki yeri [The Ottoman Empire and Europe; The Ottoman Empire and its place in European history]. İstanbul, Turkey: Kronik Kitap. google scholar
• Kısakürek, N. F. (2018). Ayasofya Hitabesi (Kendi Sesinden) [Speech on Hagia Sophia (From his own voice)]. https://www.youtube.com/watch?v=0TfMfrVFtbg google scholar
• Kulat, M.A. (2001). İstanbul’un fethini müjdeleyen hadisin değerlendirilmesi [Evaluation of the hadith that heralds the conquest of Istanbul]. Diyanet İlmi Dergi, 37(2): 5-23. google scholar
• Lee, H. W.S. (2014). The Danger of China’s Chosen Trauma. http://www.chinafile.com/reporting-opinion/ viewpoint/danger-chinas-chosen-trauma google scholar
• Mc Mullin, I. (2011). The amnesia of the modern: Arendt on the role of memory, in the constitution of the political. Philosophical Topics, 39(2): 91-116. google scholar
• Neal, A. G. (1998). National trauma and collective memory: Major events in the American century. New York, NY: Routhledge. google scholar
• Ortaylı, I. (2009). Tarih yazıcılık üzerine [On historiography]. Ankara, Turkey: Cedid Neşriyat. google scholar
• Özekmekçi, M.I. (2016). Türk sağında Ayasofya imgesi [Hagia Sophia image in Turkish right-wing]. In İ. Ö. Kerestecioğlu and G. G. Öztan (Ed.) Türk sağı: Mitler fetişler düşman imgeleri [Turkish right-wing: myths, fetishes, enemy images] (pp. 283-307). İstanbul, Turkey: İletişim Yayıncılık. google scholar
• Öztürk, L. (2005). İlk Osmanlı fetihlerinde kiliselerle ilgili uygulamalar [Policies towards churches in the early Ottoman conquests]. Uluslararası İznik Sempozyumu [International İznik symposium]. https://www.academia. edu/19916983/%C4%B0lk_Osmanl%C4%B1_Fetihlerinde_Kiliselerle_%C4%B0lgili_Uygulamalar google scholar
• Randall, W. L. (2014). The stories we are, an essay on self-creation. London, UK: University of Toronto Press. google scholar
• Smith, M.L. (1998). Ionian vision, Greece in Asia minor:1919-1922. London, UK: Hurst Publishers. google scholar
• Suber, D. (2006). Myth, collective trauma, and war in Serbia: a cultural-hermeneutical appraisal. Anthropology Matters, 8(1): 1-9. https://www.anthropologymatters.com/index.php/anth_matters/article/view/74/145 google scholar
• Şenlen, S. (2007). Ottoman Turks in the English renaissance period. AÜDTCF Dergisi, 47(1): 131-139. google scholar
• Volkan, V. (1998). Transgenerational transmissions and chosen traumas: An aspect of large group identity, opening adress. XIII International Congress, International Association of Group Psychotherapy. https://www. researchgate.net/publication/247735625_Transgenerational_Transmissions_and_Chosen_Traumas_An_ Aspect_of _Large-Group_Identity google scholar
• Volkan, V. (1999). Kanbağı; etnik gururdan etnik teröre [Bloodlines: From ethnic pride to ethnic terrorism]. İstanbul, Turkey: Bağlam Yayınları. google scholar Volkan, V. (2000). Large group identity and chosen trauma. Psyche, 54(9): 931-953. google scholar
• Volkan, V. (2002). Bosnia Herzegovina: Chosen trauma and its transgenerational Transmission. In Shatzmiller, M. (Ed.) İslam and Bosnia, conflict resolution and foreign policy in mult-ethnic statesQuebec. Montreal, Quebec: Mc Gill-Queen’s University Press. google scholar
• Volkan, V., Atabey, N. (2010). Osmanlı’nın yasından Atatürk’ ün Türkiye’sine: onarıcı liderlik ve politik psikoloji [From mourning the Ottomans to Atatürk’s Turkey: reparative leadership and political psychology]. Ankara, Turkey: Kripto Yayınları. google scholar
• Yerasimos, S. (1993). Ayasofya [Hagia Sophia]. In Nuri Akbayar et.al. (Ed.), Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi [Encyclopedia of Istanbul from past to today]. Volume I. İstanbul, Turkey: Kültür Bakanlığı Tarih Vakfı Yayınları. google scholar
• Yılmaz, S. (2017). Kaybolan anlamı ararken: Arendt’in düşüncesinde öznellik [In pursuit of the meaning: The problem of subjectivity in Arendt’s thought]. Mülkiye Dergisi, 41 (4): 29-53. google scholar Zürcher, E. J. (1998). Modernleşen Türkiye’nin tarihi [Turkey: A modern history]. İstanbul, Turkey: İletişim Yayınları. google scholar