Demanslı Yaşlı Hastaların Bakımı ve Mesleki Yeterlilikler

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 45 - 59, 30.01.2021

Kezban Uçkaç , Leyla Bahar

Öz

Demans hastalığı ve en sık görülen tipi olan Alzheimer hastalığı; progresif bir süreç izleyen geri dönüşsüz bir hastalık olup, kazanılmış davranışlar ve sosyal becerilerde bozulma, bilinç bozukluğu, problem çözme yetisinde azalma, günlük yaşam aktivitelerini yapamama gibi olumsuzluklarla seyreden bir tablo sergilemektedir. Hastalık süresince hemşirelerden beklenen durumlar; hastaların gereksinimlerini tanımlamaları, sözlü ve sözsüz ifadelerini anlamaları, doğru bakım planı yaparak uygun bakımı verebilmeleridir. Ayrıca ekip çalışmasını önemsemeleri, hastanın bakımı ve hastalığın tüm aşamalarında destek olmaları da beklenmektedir. Bu nedenle hemşirelerin ve hemşire yardımcılarının konu hakkında güncel ve pratik bilgilere sahip olması ve bu bilgilerle bakımı yönlendirerek, bu zorlu süreci iyi yönetebilmeleri, toplum sağlığının devamlılığı açısından çok önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alzheimer hastalığı,, yaşlılık, demans, hemşirelik bakımı, mesleki yeterlilik

Destekleyen Kurum

yok

Kaynakça

• AGS Panel on Persistent Pain in Older Persons. The management of persistent pain in older persons. J Am Geriatr Soc. 2002; 50: 1–20.
• Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı Yaşlı Sağlığı Modülü 5.1. Sağlıklı Yaşlanma, 2013.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2017). Demans Bakım Modeli Raporu, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal İçerme Politikaları Alanında Kurumsal Kapasitenin Artırılması Projesi. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, ASPB, Ankara.
• Akdemir, N., Birol, L.. (2004). İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, Sistem Ofset, Ankara.
• Akyar İ, Akdemir N. (2009). Alzheimer hastalarına bakım verenlerin yaşadıkları güçlükler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi; 16(3): 32-49.
• Akyar İ. (2011). Demanslı hasta bakımı ve bakım modelleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi; 18(2): 79-88.
• Alberdi, A., Aztiria, A., & Basarab, A. (2016). On the early diagnosis of Alzheimer's Disease from multimodal signals: A survey. Artificial intelligence in medicine, 71: 1-29.
• Alligood MR. (2006). Philosophies, models and theories: critical thinking structures. In: Alligood MR, Tomey AM, editors. Nursing theory: utilization and application. 3rd ed. St. Louis: Mosby/Elsevier. pp. 43–65.
• Altın, A., & Avcı, İ. (2016). Evde alzheimer hastasına bakım verenlerin hasta bakımına yönelik kullandıkları tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemleri. Preventive Medicine Bulletin, 15(6): 525-531.
• Altunöz U, Özel Kızıl ET, Kırıcı S, Baştuğ G, Biçer Kanat B, Sakarya A, Er O, Turan E. (2015). Demans Hastalarında Cohen-Mansfield Ajitasyon Envanteri ile Değerlendirilen Ajitasyon Boyutlarının Araştırılması [Dimensions of Agitation Based on the Cohen-Mansfield Agitation Inventory in Patients with Dementia]. Turk Psikiyatri Derg. Summer; 26(2): 116-122.
• Alzheimer’s Association. (2017). Alzheimer’s Disease Facts and Figures. Alzheimers Dement, 13: 325-373.
• Amieva H, Le Goff M, Millet X, Orgogozo JM, Pérès K, Barberger-Gateau P, Jacqmin-Gadda H, Dartigues JF. (2008). Prodromal Alzheimer's disease: successive emergence of the clinical symptoms. Ann Neurol., 64(5): 492-498.
• Aşiret, G. D., & Kapucu, S. (2015). Alzheimer hastalarının bilişsel ve davranışsal sorunları üzerine etkili bir yöntem: Anımsama terapisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 60-68.
• Atkan F. Demans bakım vericilerine göre hastaların nöropsikiyatrik belirtileri ile günlük yaşam aktivite düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, 2017, Ankara.
• Bahar L, Erden Ertürk S, Reşitoğlu B, Kar H. (2017). Investigation of Professional Targets and Expectations of First and Emergency Aid and Perfusion Technology Program Grades: A Pilot Study. Arch Med Invest; 2(1): 8-13 doi:10.5799/ahinjs.03.2017.02.008.
• Brett L, Traynor V, Meedya S, Stapley P. (2020). Impressions of using the Cohen-Mansfield Agitation Inventory as an outcome measure: Lessons learnt for future clinical researchers (innovative practice). Dementia; 19(2): 464-471.
• Briceno, L.- Varona, M. (2015). “The Effect of Determinant Occupational And Environmental Factors İn Health” Biomedica, 35: 5-7.
• Cheung DS, Chien WT, Lai CK. (2011). Conceptual framework for cognitive function enhancement in people with dementia. J Clin Nurs; 20(11-12): 1533-1541.
• Dementia Services Development Centre (DSDC)-Wales: Services for people with dementia in Wales. (2002). (Report No.1: Residential and nursing home care in Wales).URL:http://dsdc.bangor.ac.uk/ documents/serviceevaluations/DSDC%20Report
• Dilek F, Ünal A, Ünsar S. (2017). İleri Evre Demans Hastasında Hemşirelik Bakımı: Olgu Sunumu, HSP 4; (2); 125-131.
• Duffy, H. (2005). The Alzheimer’s Association National Policy Agenda, Nc Med., 66(1): 26-29.
• Ebersole P, Hess P, Touhy TA, Jett K, Luggen AS. Toward Healthy Aging Human Needs and Nursing Response. Mosby Elsevier Company. Canada: 2008.
• Emre M. (2006). 99 sayfada Alzheimer, parkinson ve yaşlılığın diğer beyin hastalıkları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, s.99.
• Erkol G. (2005). Kognitif bozukluklar ve demans. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Nörolog Olmayanlar İçin Nöroloji Sempozyum Dizisi ;42: 237-248.
• Gale SA, Acar D, Daffner KR. (2018). Dementia. Am J Med. 131(10): 1161-1169. doi: 10.1016/j.amjmed.2018.01.022.
• Gallese G, Stobbione T. (2013). Il modello "Need-driven-Dementia-compromised-Behavior" e la teoria "Gentle Care" come risposta assistenziale alla malattia di Alzheimer ["Need-driven-dementia-compromised-behavior" model and "gentle care" as answer to Alzheimer's disease]. Prof Inferm. 66(1): 39-47. Geriatri ve Hasta Bakımı. Hemşirelik. Ankara: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı; 2013.
• Gök Uğur H, Orak O.S, Ağaçdiken Alkan S, Yüksel Ş. (2017). Evde Bakımda Alzheimer Hastasının Imogene King’in Kavramsal Sistem Modeline Göre İncelenmesi: Olgu Sunumu. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi; 8(1): 48–53.
• Gürbüz M. Sağlık Belirleyicilerin Nesiller Boyunca Hareketinin İncelenmesi: Alzheımer Örneği, Yüksek Lisans Tezi, 2020; Gebze.
• Gürvit H. (2010). Alzheimer ve Alzheimer dışı demanslar. URL: http://www.itfnöroloji.org/demans/demans. htm.
• Hanağası H. (2010). Demans kavramı ve hastaya yaklaşım. Klinik Gelişim; 10(1): 44-47.
• Herholz SC, Herholz RS, Herholz K. (2013). Non-pharmacological interventions and neuroplasticity in early stage Alzheimer’s Disease. Expert Rev Neurother; 13(11): 1235–1245.
• Karahan A. (2009). Hekimlerin Örgütsel Bağlılık Ve İş Tatmini İlişkisinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma: Afyon Kocatepe Üniversitesi Hastanesi Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23: 421-432.
• Karahan, A. Y., İslam, S. (2013). Fiziksel Engelli Çocuk ve Yaşlı Hastalara Bakım Verme Yükü Üzerine Bir Karşılaştırma Çalışması, MÜSBED; 3(Suppl. 1): 51-57. Karakuş B, Dalkılınç Y. Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetler, Kurumsal Yaşlı Bakımı Ve Kurumsal Yaşlı Bakımında İllerin Durumu. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (2018). Ankara.
• Keleş E, Özalevli S. (2018). Alzheimer Hastalığı ve Tedavi Yaklaşımları. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3 (2): 39-42.
• Keser, E. N. (2019). Alzheimer hastalarına yönelik sosyal hizmet müdahaleleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), 12(2): 121-128.
• Levine C, Halper D, Peist A, Gould DA. (2010). Bridging troubled waters: family caregivers, transitions, and long-term care. Health Aff (Millwood); 29: 116–124.
• Lök, N., & Bademli, K. (2016). Alzheimer hastalarında müzik terapinin etkinliği: Sistematik derleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches In Psychiatry, 8(22173): 266 -274. doi: 10.18863/pgy.238188
• Marziali E, McCleary L, Streiner DL. (2010). Evaluation of an assessment battery for estimating dementia caregiver needs for health and social care services. Am J Alzheimers Dis Other Demen., 25(5): 446-454.
• McCurry SM, Gibbons LE, Logsdon RG, Vitiello MV, Teri L. (2005). Nighttime insomnia treatment and education for Alzheimer's disease: a randomized, controlled trial. J Am Geriatr Soc. 53(5): 793-802.
• Möller HJ, Graeber MB. (1998). The case described by Alois Alzheimer in 1911. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci, 248: 111-112.
• Neal M, Barton Wright P. Validation therapy for dementia. The Cochrane Library, Issue 1, 2007.
• Nowrangi MA, Rao V, Lyketsos CG. (2011). Epidemiology, assessment, and treatment of dementia. Psychiatr Clin North Am; 34(2): 275-294.
• Nursing Management of Dementia. E-Books on Nursing. URL: http://www.nursingplanet.com/ dementia/
• O’Connell ME, Germaine N, Burton R, Stewart N, et al. (2013). Degree of rurality is not related to dementia caregiver distress, burden, and coping in a predominantly rural sample. J Appl Gerontol. 32: 1015–1029.
• Olazarán J, Reisberg B, Clare L, Cruz I, Peña-Casanova J, Ser T, et al. (2010). Nonpharmacological therapies in Alzheimer’s disease: a systematic review of efficacy. Dement Geriatr Cogn Disord, 30(2): 161-178.
• Ören, N., Özdemir, S. Alzheimer Hastalarına Bakım Veren Bireylerin Bakım Yükü ve Tükenmişlik Durumları Arasındaki İlişki, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (2016), İstanbul. Özkan, E. (2016). Hasta Hakları ve Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulamaları, Ankara: Hasta Hakları ve Tıbbi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı.
• Özlü, A., Yıldız, M., Aker, T. (2009). Zarit Bakıcı Yük Ölçeğinin Şizofreni Hasta Yakınlarında Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması, Nöropsikiyatri Arşivi, 46: 38-42.
• Piers, R., Albers, G., Gilissen, J. et al. (2018). Advance care planning in dementia: recommendations for healthcare professionals. BMC Palliat Care 17: 88.
• Prince M, Bryce R, Albanese E, Wimo A, Ribeiro W, Ferri CP. (2013). The global prevalence of dementia: a systematic review and metaanalysis. Alzheimer’s & dementia : the journal of the Alzheimer’s Association. 9(1): 63-75.
• Sachs GA, Shega JW, Cox-Hayley D. (2004). Barriers to excellent end-of-life care for patients with dementia. J Gen Intern Med, 19(10): 1057-1063.
• Sakakibara, K., Kabayama, M., Ito, M. (2015). Experiences Of “Endless” Caregiving Of İmpaired Elderly At Home By Family Caregivers: A Qualitative Study. BMC Research Notes. 8: 827.
• Savaş S, Akçiçek F. (2010). Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme. Ege Tıp Dergisi / Ege Journal of Medicine 49(3) Ek / Supplement: 19-30.
• Schulz R, Beach SR. (1999). Caregiving as a risk factor for mortality: the caregiver health effects. JAMA. 282: 2215–2219.
• Selvi, H. (2016). Hekim adaylarının akademik başarılarını etkileyen değişkenlerin ikili karşılaştırmalar yöntemiyle ölçeklenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9: 32-52.
• Sharma, N., Chakrabarti, S., Grover, S., (2016). Gender differences in caregiving among family-caregivers of people with mental illnesses. World J Psychiatry, 22, 6(1), 7–17. doi: 10,5498/wjp.v6.i1.7.
• Shega JW, Levin A, Hougham GW, et al. (2003). Palliative Excellence in Alzheimer Care Efforts (PEACE): a program description. J Palliat Med.; 6: 315–320.
• Sherman E. (1993). Mental health and successful adaptation in later life. Generations; 17: 43-46.
• Soysal P, Isik AT. (2016). Effects of Acetylcholinesterase Inhibitors on Nutritional Status in Elderly Patients with Dementia: A 6-month Follow-up Study. J Nutr Health Aging. 20(4): 398-403.
• Söylemez BA, Küçükgüçlü Ö, Buckwalter KC.(2016). Application of the Progressively Lowered Stress Threshold Model with Community-Based Caregivers: A Randomized Controlled Trial. J Gerontol Nurs. 1; 42(7): 44-54.
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) Sosyal İçerme Politikaları Alanında Kurumsal Kapasitenin Artırılması Projesi (2017). Demans Bakım Modeli Raporu. Demet ÖZBABALIK, Shereen HUSSEIN, Çankaya, Ankara.
• T.C. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). İstatistiklerle Yaşlılar (2019). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni.
• Torti, F.M., Gwyther, P., Reed, S.D. (2004). A multinational review of recent trends and Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 2013.
• Vieira LL, Freitas CASL, Brito MCC. (2013). The elderly and the family caregiver: the home care in the light of Imogene King. J Nurs UFPE; 7: 5500–5509.
• Weiner MF, Doody RS, Sairam R, Foster B, Liao TY. (2002). Prevalence and incidence of major depressive disorder in Alzheimer's disease: findings from two databases. Dement Geriatr Cogn Disord, 13(1): 8-12.
• Yavuz Balam B, Arıoğlu S. (2008). Yaşlıda demans, risk faktörleri ve tedavisi. İç Hastalıkları Dergisi, 15(1): 14-23.
• Zhou W, He G, Gao J, Yuan Q, Feng H, Zhang CK. (2012). The effects of group reminiscence therapy on depression, self-esteem, and affect balance of Chinese community-dwelling elderly. Arch Gerontol Geriatr, 54: 440-447.