Evaluations and Suggestions on Wind Erosion and Windbreaks in the Process of Climate Change in Central Anatolia

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 28 - 48, 01.05.2023

Özlem Yavuz

https://doi.org/10.53472/jenas.1280477

Öz

Central Anatolia occupies the area between the two zones of the folded mountains, extending north and south, and has no contact with the sea. The Central Anatolia Region receives very low precipitation, an average of 300-350 mm of precipitation annually, and is dominated by the typical “steppe climate”, with hot and dry summers and cold and dry winters. Forest degradation has become widespread with the increasing population density in Central Anatolia, which has been a dense area since the Hittites throughout history. Forests in arid regions have been cut down, and overgrazing in grasslands and forests has led to the degradation of the vegetation to the extent of destruction.Due to the dry winds present in the region, the vegetation has been destroyed and the thin part of the unprotected soil (clay and dust) has been transported. The remaining sand, along with agricultural, grassland, and forest areas, have been gradually covered with land dunes. Successful examples of afforestation include “dune prevention works” initiated in Karapınar against land dunes in 1962 and “windbreaks” grown in two State Production Farms. These afforestation works have set an example for the establishment of protective forests in some village areas. In addition to the works conducted on low land, successful afforestation has been practiced in mountainous land. Therefore, the precipitation falling in the mountainous land is ensured to seep through the soil.
However, global climate change shows itself as a “warming/drying” process in Central Anatolia. A significant increase in average temperature is observed. Total annual precipitation remains insufficient due to already low precipitation and lack of significant increase in precipitation levels. Increasing drought and drier winds require the establishment of windbreaks on low grasslands in the Central Anatolia Region, the rapid afforestation of degraded forest areas that have been transformed into sparse shrubs, and the installation of protective tree and shrub belts in agricultural areas.

Anahtar Kelimeler

erosion, climate change, desertification

İç Anadolu’da İklim Değişikliği Sürecinde Rüzgâr Erozyonu ve Rüzgâr Perdeleri Üzerine Değerlendirmeler ve Öneriler

Öz

İç Anadolu kuzey ve güneyinde dağlık arazi arasında bulunmakta olup, deniz etkisine kapalı bölgemizdir. İç Anadolu Bölgesi’nde yağışlar çok az (300-350 mm/yıl) olup, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kurak olan tipik bir “Bozkır İklimi” etkilidir. Tarih boyunca Hitit’lerden beri yoğun bir alanı olan İç Anadolu’da nüfus yoğunluğu arttıkça orman tahribi de yaygınlaşmıştır. Kurak bölge ormanları kesilmiş, otlaklarda ve ormanlarda aşırı otlatmalar bitki örtüsünü yok edecek ölçüde tahribine sebep olmuştur. Bölgede esen kuru ve kurutucu rüzgârların etkisi ile bitki örtüsü yok edilmiş ve korumasız kalmış olan toprakların ince bölümü (Kil ve toz) taşınmıştır. Geriye kalan kum bölümü ile tarım, otlak ve orman alanları giderek kara kumulları ile kaplanmıştır. Kara kumullarına karşı 1962 yılında Karapınar’da başlatılan “Kumul önleme çalışmaları” ve iki Devlet Üretme çiftliğinde yetiştirilen “Rüzgâr Perdeleri” başarılı örnek ağaçlandırmalardır. Bu ağaçlandırmalar bazı köy çevrelerinde de koruyucu ormanların kurulmasına örnek olmuştur. Alçak arazide yapılan bu çalışmaların yanında, dağlık arazide de başarılı ağaçlandırmalar yapılmıştır. Böylece dağlık araziye düşen yağışların toprağa sızdırılması sağlanmıştır.
Ancak küresel iklim değişimi İç Anadolu’da “Isınma/kuraklaşma” süreci olarak etkisini göstermektedir. Ortalama sıcaklık değerlerinde belirgin bir artış vardır. Yıllık toplam yağışlar ise zaten çok az olduğu ve de pek az arttığı için yetersizdir. Artan kuraklık ve daha kuru esen rüzgârlar İç Anadolu Bölgesi’nde alçak arazideki otlaklarda rüzgâr perdelerinin kurulmasını, tahrip edilmiş, seyrek çalılıklara dönüştürülmüş orman alanlarının hızla ağaçlandırılmasını ve de tarım alanlarında koruyucu ağaç ve çalı perdelerinin yetiştirilmesini gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

erozyon, iklim değişikliği, çölleşme

Kaynakça

• Afforestratıon of Altınapa Dam the Relationship between Development of Trees and Climate and Soil qualifications in Black Pine and Cedar Sample Areas. Building Forest Landscapes Resilient to Global Changes in Drylands-Field Trip Notes (23-36)-FAO Toplantısı 28-31.6.2012- Konya/Türkiye. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü.
• Anılan, T., Yüksek, Ö., 2022, Konya İli Bölgesel Maksimum Rüzgâr Hızı Frekans Analizi, DSİ Teknik Bülteni Sayı: 139, ISSN: 1012 - 0726 (Baskı) ISSN: 1308 - 2477 (Online)
• Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 1974, Ortalama ve ekstrem kıymetler meteoroloji bülteni T.B.nu.448. Başbakanlık Basımevi – Ankara
• Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 2008,Ortalama sıcaklık ve yağış verileri (CD)
• Erinç, S. 1963; İç Anadolu’da Karapınar çevresindeki kum reliefi hakkında. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi C. 7, Sayı 13 (113-129)-Baha Matbaası/İstanbul.
• Geological and Geomorpological structure of Central Anatolia and its Climate Conditions and Solutions for Water and Wind Erosion. Building Forest Landscapes Resilient to Global Changes in Drylands-Field Trip Notes (6-20)-FAO Toplantısı 28-31.6.2012- Konya/Türkiye. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü.
• Grini, A., G. Myhre, C.S. Zender, J.K. Sundet, I.S.A. Isaksen, 2003, Model simulations of dust source and transport in the global troposphere: Eff ects of soil erodibility and wind speed variability. Institute Report Ser., 124. Dep. of Geosciences, Univ. of Oslo.
• Hagen, L.J., S. Van Pelt, , B. Sharratt, 2010. Estimating the saltation and suspension components from field wind erosion. Aeolian Research, 1, 147-153.
• İnce, K., Şahin, S., & Erpul, G. (2018). Yenilenmiş rüzgâr erozyonu eşitliği iklim faktörünün ulusal ölçekte belirlenmesi. Toprak Su Dergisi, 7(2), 12-20. https://doi.org/10.21657/topraksu.460715.
• Jaenicke, R., 1979. Monitoringand critical review of the estimated source strength of mineral dustfrom the sahara. Ed: Christer Morales, Saharan Dust. Mobilization, Transport, Deposition, John Wiley&Sons, New York, 233-242.
• Kantarcı, M.D. ; Ergene, Y.; Çakıroğlu, İ. E.; Kaçar, B. 2010, Derbent-Altınapa Barajı Havzası Bozdağ Karapınar ağaçlandırmalarında karaçam ile sedirin büyüme ilişkileri. (Growth Relationships of Pinus Nigra and Cedrus Libani for Afforestations of Derbent- Altınapa dam basin - Boz Mountain and Karapınar Region.) Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu 17-18.6.2010-Çorum. Bildiriler kitabı (318-331). Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü -Ankara.
• Kantarcı, M.D. 2008, Türkiye’de Çalılaştırılmış Ormanlar Sorununa ( Maki, Frigana, Garig, Fundalıklar, Meşe çalılıkları vd.) Ekoloji Açısından Bakış.Türkiye Ormancılar Derneği Yayını - Eğitim Dizisi 5 (V+47) ISBN : 978-9944-0048-1-7 Dönmez Ofset – Ankara
• Kantarcı, M.D. 2009; Isınma ve kuraklaşma sürecinde İç Anadolu’da iklim değişikliği ve ormanların, ağaçlandırmaların, rüzgâr perdelerinin önemi. (Climate Change in the Central Anatolia Region During the Warming and Drought Period and the Significance of Forests, Forestation activities, and Windbreaks.) I. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu 16-18 Haziran 2009 (155-162)-Konya
• Kantarcı, M.D. 2010, İç Anadolu’da ortalama sıcaklık ve yağış değerlerindeki dönemsel değişimlerin ekolojik değerlendirmesi. An Ecological Assesment of Periodical Variatıon between Average Temprature and Precipıtation for Central Anatolia Region. Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu 17-18.6.2010-Çorum. Bildiriler kitabı (26-35). Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü -Ankara.
• Kantarcı, M.D. 2010, İç Anadolu’da tarım ve otlak alanlarının korunmasında rüzgâr perdelerinin önemi, kullanılabilecek ağaç ve çalı türleri ile uygulanabilecek yöntemler. (Importance of Windbreaks Protection of Pasture and Agricultural Lands in Central Anatolia and used methods and applications of trees and shrubs species). Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu 17-18.6.2010-Çorum. Bildiriler kitabı (303-309). Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü -Ankara.
• Kantarcı, M.D. 2010, İç Anadolu’da-Konya Havzasında arazi kullanımı sınıflandırmalarının karşılaştırılması ve yükselti / iklim kuşaklarına göre orman / otlak / tarım alanları ilişkisi üzerine bir değerlendirme. A comparison of land use classıificatıon for Central Anatolia - in Konya Basın andan evaluation of relationships for forest /pasture/ agricultural lands by altitude/ climatic zones. Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu 17-18.6.2010-Çorum. Bildiriler kitabı (14-19). Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü -Ankara.
• Kantarcı, M.D. 2012-1, İç Anadolu’nun jeolojik-jeomorfolojik yapısı ve iklim özellikleri ile su ve rüzgâr erozyonunu önlemek için çareler. Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Karşı Orman Ekosistemlerinin Oluşturulması için FAO Toplantısı 28-31.6.2012 – Konya/Türkiye. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü – Arazi Gezisi Bilgi Notları (8-23).
• Kantarcı, M.D. 2012-2, Altınapa Barajı ağaçlandırması karaçam ve sedir örnek alanlarında ağaçların gelişimi ile iklim ve toprak özellikleri arasındaki ilişkiler. Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Karşı Orman Ekosistemlerinin Oluşturulması için FAO Toplantısı 28-31.6.2012 – Konya/Türkiye. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü -Arazi Gezisi Bilgi Notları (23-36).
• Kantarcı, M.D. 2012-3, Karapınar kumul önleme/araştırma alanı karaçam-sedir ağaçlandırmalarında ağaçların boy / çap gelişimi ile iklim ve toprak özellikleri arasındaki ilişkiler. Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Karşı Orman Ekosistemlerinin Oluşturulması için FAO Toplantısı 28-31.6.2012 – Konya/Türkiye. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü-Arazi Gezisi Bilgi Notları (48-61).
• Kantarcı, M.D.-Özel, H.B.-Ertek, M.-Kırdar, E. 2011; Konya-Karapınar kara kumulu ağaçlandırmalarında kullanılan altı ağaç türünün bozkır yetişme ortamına uyumu konusunda bir değerlendirme. An Assesment on the Adaptation of 6 Tree Species to Steppe Habitat During Konya-Karapınar Sand-Dune Afforestations Bartın Orman Fakültesi Dergisi 2011, Cilt: 13, Sayı: 19,107-127 ISSN:1302-0943 EISSN:1308-5875
• Karaoğlu, M,. 2018, Iğdır-Aralık'ta Rüzgar Erozyonu Çalışmaları. Journal of Agriculture, 1(2), 25-38.
• Karapınar Prevention of Dune / Survey Field the Relationship between Development of Trees Height/Diameter and Soil Qualifications in Black Pine-CedarAfforestration. Field Trip Notes (48-61)-FAO Toplantısı 28-31.6.2012- Konya/Türkiye. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü.
• MTA 1962, Türkiye Jeoloji Haritası Adana Paftası (1/500 000). Derleyen: Zati Ternek. Harita Genel Müdürlüğü Matbaası-1962-Ankara
• Skidmore, E.L., 1988. Wind erosion, Soil Erosion Research Methods. Ed: R.Lal, U.S.A, 203-227.
• Stallings, J., Çelebi, 1972, H. Rüzgar Erozyonu, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1), 225-233.
• Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı 2002, Corine Projesi-İç Anadolu Toprakları ve Arazi Kullanımı Haritası.
• Toprak Su Genel Müdürlüğü 1978, Konya Kapalı Havzası Toprakları. Toprak Su Genel Müdürlüğü yay. No 288. Toprak Etüdleri ve Haritalama Dairesi Fen Heyet Müdürlüğü Raporlar Serisi 72 (Havza nu.16)-Ankara