Rural Landscape Character Analysis in Cappadocia Antique Period Villages

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 3 (Nesrin Algan'a Armağan Sayısı), 350 - 368, 30.12.2024

Ahmet Alperen Dikici , Esra Özhancı

https://doi.org/10.53472/jenas.1572962

Öz

Rural landscapes, while being the resources that nourish today's urban landscapes, are the central landscapes in conservation, management, and planning activities due to their natural and cultural values. Among the natural and cultural landscapes of Turkiye, the first and foremost are the unique landscapes and values of Cappadocia, which is also listed on the UNESCO World Heritage List. In this research, the rural settlement typologies and landscape characteristics of the villages of Cemil, Taşkınpaşa, and Şahinefendi in the Ürgüp district of Nevşehir were examined using on-site observations and digital elevation model data. Within the scope of the study, analyzes the rural landscape character of antique period villages, shaped by their natural topography, cultural values, and rock-carved structures. The study has revealed values of the natural and cultural structure, which different civilizations and societies have developed over thousands of years on the natural tuff and rocky substrate. It discusses how traditional building techniques shape the cultural and architectural identity of these villages, based on the rural heritage-landscape relationship. The landscape structure of the villages reflects an integrated whole formed by the region’s natural topography, cultural values, and traditional construction techniques. Throughout history, rural settlements have evolved in harmony with natural elements, shaped by agricultural activities, water resources, and local cultural heritage. The importance of protecting these natural and cultural elements through sustainable practices is emphasized, with recommendations and evaluations provided to preserve the architectural integrity and rural character of the region.

Anahtar Kelimeler

Rural landscape, rural heritage, village, Cappadocia

Kapadokya Antik Dönem Köylerinde Kırsal Peyzaj Karakter İncelemesi

Öz

Kırsal peyzajlar günümüz kent peyzajlarının beslendiği kaynaklar olmakla birlikte, sahip oldukları doğal ve kültürel değerlerle koruma, yönetim ve planlama faaliyetlerinin de merkezî konumundaki peyzajlardır. Türkiye’nin doğal ve kültürel peyzajları içerisinde de şüphesiz öne çıkan yerlerden ilki; UNESCO Dünya Miras Listesinde de yer alan Kapadokya’nın sahip olduğu eşsiz peyzajlar ve sahip olduğu değerlerdir. Bu araştırmada, Nevşehir’in Ürgüp ilçesine bağlı Cemil, Taşkınpaşa ve Şahinefendi köylerinin kırsal yerleşim tipolojileri ve peyzaj özellikleri, yerinde gözlem ve sayısal yükseklik modeli verileri kullanılarak incelenmiştir. Çalışma kapsamında Cemil, Taşkınpaşa ve Şahinefendi köylerinin doğal topoğrafyası, kültürel değerleri ve kaya oyma yapıları ile şekillenen kırsal peyzaj karakteri incelenmiştir. Çalışmada, kırsal miras-peyzaj ilişkisi temelinde, doğal tüf ve kayalık yapı üzerinde farklı medeniyet ve toplumların binlerce yılda yoğurup geliştirdiği doğal ve kültürel yapının bugün barındırdığı değerler ortaya konarak, geleneksel yapı tekniklerinin bu köylerin kültürel ve mimari kimliğini nasıl şekillendirdiği ele alınmaktadır. Köylerin peyzaj yapısı, bölgenin doğal topoğrafyası, kültürel değerleri ve geleneksel yapı teknikleri ile şekillenmiş bir bütünlüğü yansıtmaktadır. Kırsal yerleşmeler, tarihi süreç boyunca doğal unsurlarla uyum içinde gelişmiş, tarımsal faaliyetler, su kaynakları ve yerel kültürel miras unsurları ile şekillenmiştir. Doğal ve kültürel unsurların sürdürülebilir uygulamalarla korunmasının önemi vurgulanarak, bölgenin mimari bütünlüğünü ve kırsal karakterini korumak için öneri ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kırsal peyzaj, kırsal miras, köy, Kapadokya

Kaynakça

• Akın, E. (2019). Damsa Baraj Gölü’nün (Nevşehir) Oligochaeta Faunası [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. http://acikerisim.nevsehir.edu.tr/xmlui/handle/20.500.11787/551
• Aytaş, S. (2011). Nevşehir’de Mübadil Kültürü. 291-300.
• Balta, S., & Atik, M. (2019). Köy Tasarım Rehberlerinin Hazırlanmasında Kırsal Peyzaj Karakterlerinin Yeri: Antalya Elmalı Örneği. Mediterranean Agricultural Sciences, 32(1), Article 1. https://doi.org/10.29136/mediterranean.475220
• Bilgili, B. (2018). Kapadokya Bölgesi Nevşehir Yöresi Kültürel Varlıklarının Bozulmalarına Neden Olan Etmenler. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(1), Article 1. https://doi.org/10.17100/nevbiltek.329311
• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü. (2018). Migration, Agriculture and Rural Development (The State of Food and Agriculture). Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). https://www.fao.org/policy-support/tools-and-publications/resources-details/en/c/1157723/
• Çalışkan, O. (2011). Nevşehir’in İklim ve Canlı İkliminin Turizm Açısından Değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, Article 24.
• Çetinkaya, M., & Üzümcü, M. (2021). Taşımalı Eğitim Üzerine Yapılan Çalışmaların İncelenmesi. Siirt Eğitim Dergisi, 1(2), Article 2.
• Çiftçioğlu, İ. (2015). Ürgüp’ün Taşkınpaşa (Damsa) Köyü’nde Karamanlı Devri Eserleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 7-15.
• Demircan, K. (2024). Ürgüp/Başdere Merkezli 10 Köyün Genel Coğrafi Görünümü. İçinde Kapadokya Ekonomi Toplantıları VIII: Ürgüp Başdere Merkezli Köy Kümesi 10 Köyün Sürdürülebilir ve Turizm Odaklı Kırsal Kalkınma Potansiyelinin Tartışılması (1. Bs, s. 66). Cappadocia University Press. https://doi.org/10.35250/kun/9786054448807
• Davardoust, S., Karahan, F. (2021). Evaluation of Sustainable Rural Tourism. The Case of Uzundere District, Erzurum, Turkey. Sustainability, 13(18), 10218. https://doi.org/10.3390/su131810218
• Dirik, H. (2005). Kırsal Peyzaj. İstanbul Üniversitesi.
• Dünya Ekonomik Forumu. (2024). Travel & Tourism Development Index 2024 (Travel & Tourism Competitiveness Index (TTCI), s. 93) [Insight report]. World Economic Forum. https://www3.weforum.org/docs/wef_travel_and_tourism_development_index_2024.pdf
• Erdem, M. (2012). Kırsal Yerleşim Peyzaj Kimlik Özelliklerinin Tespiti, Korunması ve Geliştirilmesine Yönelik Değerlendirme Matrisi Önerisi [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. http://hdl.handle.net/11527/3804
• Eren, H. (Ed.). (2024). Kapadokya Ekonomi Toplantıları VIII: Ürgüp Başdere Merkezli Köy Kümesi 10 Köyün Sürdürülebilir ve Turizm Odaklı Kırsal Kalkınma Potansiyelinin Tartışılması (1. Bs). Cappadocia University Press. https://doi.org/10.35250/kun/9786054448807
• Erençin, A. (1979). Kapadokya Yerel Konutlarında Turizme Yönelik Yenileme Çalışmalarına Bir Yaklaşım: Örnek Avcılar Köyü [Doktora tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Erpek, C. (2019). Şahinefendi Köyü (Nevşehir) Geç Antik Dönem ve Sonrasına Ait Arkeolojik Kalıntılar [Doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Avrupa Peyzaj Sözleşmesi, European Landscape Convention, 176 (2000).
• ICOMOS. (1964). Anıtların ve Sitlerin Korunması ve Restorasyonu için Uluslararası Tüzük, Venedik Tüzüğü. International Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sites. The Venice Charter. 2nd International Congress of Architects and Technicians of Historic Monuments, Venice. https://civvih.icomos.org/1964-the-venice-charter/
• ICOMOS. (1987, Ekim). Charter for the Conservation of Historic Towns and Urban Areas. Washington Charter. ICOMOS General Assembly, Washington, DC.
• ICOMOS. (2014, Kasım 14). The Florence Declaration on Heritage and Landscape as Human Values. ICOMOS 18th General Assembly, Florence.
• ICOMOS. (2017, Aralık 15). ICOMOS-IFLA Principles Concerning Rural Landscapes as Heritage. 19th ICOMOS General Assembly, New Delhi.
• Köseoğlu, M. (1975). Kırsal Peyzaj Planlama Çalışmaları ve Bunun Ülkemiz Yönünden Önemi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, XXV(1), 128-146.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü. (2024). T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı; Meteoroloji Genel Müdürlüğü [gov.tr]. Resmi İklim İstatistikleri, İllerimize Ait Genel İstatistik Verileri. Erişim Tarihi: 23 Ekim 2024, Gönderen: https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=h&m=nevsehir
• Oral, M. Z. (1962). Anadolu’da San’at Değeri Olan Ahşap Minberler, Kitabeleri ve Tarihçeleri. Vakıflar Dergisi, 5, 23-78.
• Örüng, İ., Karaman, S., & Şirin, Ü. (2016). Nevşehir Yöresindeki Doğal Depoların Modern Depolarla Karşılaştırılması. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5, 9-18. https://doi.org/10.17100/nevbiltek.210954
• Özgeriş, M., Demircan, N., Karahan, A., Gökçe, O., Karahan, F., Sezen, I., & Akpınar Külekçi, E. (2024). Cultural Heritage Management in the Context of Sustainable Tourism: The Case of Öşkvank Monastery (Uzundere, Erzurum). Sustainability, 16(22), Article 22. https://doi.org/10.3390/su16229964
• Özhancı, E., Yılmaz H. 2017. Köy ölçeğinde yerel değerler ve kırsal alan kimliği analizi: Bayburt örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 320-359
• Pekak, M. S. (2009). Kappadokia Bölgesi Osmanlı Dönemi Kiliseleri: Örnekler, Sorunlar, Öneriler. METU Journal of the Faculty of Architecture, 26(2), 249-277. https://doi.org/10.4305/metu.jfa.2009.2.13
• Trócsányi, A., & Tóth, J. (2020). The Cultural Geography of the Hungarians II. Pro Pannonia Publishing Foundation.
• Pentz, M., & Albert, N. (2023). Cultural Landscapes as Potential Tools for the Conservation of Rural Landscape Heritage Values. Modern Geográfia, 18(2), 1-16.
• Polat, S., & Güney, Y. (2013). Damsa Çayı Vadisinde (Cemil-Şahinefendi Köyleri Arası) Kaya Düşmesi Olayı ile Peribacası Oluşumu Arasındaki İlişki. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, Article 28.
• Rovella, N., Marabini, S., Crisci, G. M., & Russa, M. F. L. (2016). Geology and conservation of cultural heritage: The study case of the Forty Martyrs rupestrian church in Şahinefendi area (Cappadocia, Turkey). RENDICONTI ONLINE DELLA SOCIETÀ GEOLOGICA ITALIANA, 38/2016. https://doi.org/10.3301/ROL.2016.25
• Solmaz, F. (2013). Nevşehir Geleneksel Konutlarında Yapım Tekniği; Ürgüp, Mustafapaşa ve İbrahimpasa Üzerine Örnek Çalışma [Yüksek lisans tezi]. Middle East Technical University.
• Tempesta, T., (2010). The perception of agrarian historical landscapes: Astudy of the Veneto plain in Italy. Landscape and Urban Planning 97,258–272.
• TÜİK. (2024). Türkiye İstatistik Kurumu Merkezi Dağıtım Sistemi [Dataset]. biruni.tuik.gov.tr/medas/
• Ulukuş, D., & Tugay, O. (2014). Ürgüp, Derinkuyu ve Hodul Dağı (Nevşehir/Türkiye) Arasında Kalan Bölgenin Florası. Biological Diversity and Conservation, 7(3), Article 3.
• UNESCO. (1972, Kasım 16). Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. The General Conference of the United Nations Educational, 17th Session, Paris. https://whc.unesco.org/en/conventiontext/
• UNESCO. (2011, Kasım 10). Recommendation on the Historic Urban Landscape. UNESCO General Conference, Paris. https://whc.unesco.org/en/hul/
• Uzar, N. S. (2007). Nevşehir Ürgüp İlçesinin Damsa Köyü Taşkın Paşa Medresesi. Vakıflar Dergisi, XXX(30), 251-270.