Türk-İslam Medeniyetinde Tevhidi Düşünce Bilgi İnşa Etme Yöntemine Göre "Milli Akıl" Ve "Büyük İnsan İnşası" Anlayışı

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 52 - 79, 08.07.2022

Osman Şimşek

Öz

Tüm lider medeniyetler özgünlük içerir. Bu özgünlüklerini de sahip oldukları düşünce yöntemleri ve ona bağlı ürettikleri bilgi yöntemleri ile oluştururlar. Dünyanın son 2600 yüzyıllık sürecinde iki ana medeniyet, dünya siyasal ve sosyal düzenine yön vermiştir. Bu iki medeniyet Türk-İslam/İslam medeniyeti ve Batı medeniyetidir. Türk-İslam medeniyeti, Tevhidi düşünce yöntemine göre bilgi üretme özelliğine sahiptir. Bu bilgi üretme yönteminin kavramsal adı; “tevhidi ilmi bilgi”dir. Modern Batı medeniyetinde ise iki alt bilgi üretme yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan ilki pozitivist düşünce yöntemidir. Pozitivist düşünce yönteminin bilgi üretme kavramı “science”dır. İkinci bilgi üretme yöntemi ise hermenötik düşünce yöntemidir. Bu hermenötik bilgi üretme anlayışının bilgi üretme kavramının adı “knowledge”dır. Buna göre Türkiye hangi bilgi üretme yöntemi üzerinde özgün bir medeniyet inşasını gerçekleştirebilir? Bu incelemede Türk-İslam medeniyetinin kurucu bilgi yöntemi nedir sorusu açığa çıkarılmaktadır. Böylece de Türk-İslam medeniyetinin sistem (düzen) kuran “Büyük İnsan İnşası” nasıl oluşmuştur sorusuna cevaplar verilmektedir. Tüm bu sorular da obskürantizme düşürülmüş Modern Türkiye’nin “bağımlı akıl”dan çıkıp, milli aklının yeniden inşasına geçebilmesi için gerekli olan araçlardır.

Anahtar Kelimeler

tevhidi düşünce, milli akıl, tevhidi düşünce bilgi yönetimi, büyük insan inşası

Kaynakça

• Al-Faruki, I. R. (2000). Al Tawhid: Its Implications for Thought and Life: The International Institute of Islami Thought, Herndon, Virginia, 2000, s.9-10.
• Aydın, M (2004). Bilgi Sosyolojisi, Açılım Kitap, İstanbul.
• Bacha,O. I. & Mirachor, A. (2021). İslami Sermaye Piyasaları, Umuttepe Yayınları No:368, 2.Baskı Çev: Ayfer Gedikli, Seyfettin Erdoğan, İzmit-Kocaeli.
• Bilgiseven K.,A. (1985). Din Sosyolojisi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Bilgiseven, K.A. (1994). Sosyal İlimler Metodolojisi, Filiz Kitapevi, İstanbul.
• Bilgiseven K.,A. (1995). Türk-İslam Kültüründe Fert ve Cemiyet İlişkisi ve İslami Kavramlar, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Bilgiseven, K.,A (2003). İlm-i Ledün(Genel Teoloji),2.Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul.
• Bursevi, İ.H.(2015), Ruhul Beyan, Kur’an Meali ve Tefsiri, Cilt:1, Erkam Yayınları, İstanbul.
• Bostan, K. (2019).Pozitivist ve Tevhidi Düşünce Bilgi Yöntemleri Bağlamında “Çalışma-Eğitim-Ahlak” Etkileşiminin Yeni Dönem Türkiye Eğitim Zihniyetindeki Özgün Arayışı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Cebecioğlu, E.(1991). Hacı Bayram Veli, Kültür Bakanlığı Türk Büyükleri Dizisi; 139, Ankara.
• Çetinkaya, B., A.(2018). Divan-ı Hikmet sohbetleri-15,Divan-ı Hikmet Sohbetleri, Edi: Z.Güngör, Ahmet Yesevi Üniversitesi Araştırma Dizisi:46, Ankara, s. 205-223.
• El-Gazzali (1978). Dalaletten Hidayete, El Munkızu Mineddalal, Çev: A.Suphi Furat, Şamil Yayınevi, Yayın No:9,İstanbul.
• Gazzali, Et-Tusi(2012). Filozofların Tutarsızlığı, Neşir ve Terc; M.Kaya- H.Sarıoğlu, 5. Baskı, Klasik Yayınları, İstanbul.
• Ertek, M.Y.(2021). İnsan Kaynakları Yönetimi Felsefesinde İnsan: Birey – Fert Farklılaşması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Hall, John R.(2008). Ölçme ve İki Sosyoloji Kültürü, Sosyal Teori Ve Sosyoloji Klasikler ve Ötesi, Edi: Stephan Turner, Küre Yayınları, İstanbul, s.217-254.
• Garaudy,R.(2020). Geleceğimizde İslam Var,Çev;C.Aydın,16.Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Keat,R., Urry, J. (2001), Bilim Olarak Sosyal Teori, (Çev.) Nilgün Çelebi, 2.Baskı, İmge Kitapevi, Ankara.
• Koç, İ.C., (2010) “İzmir İktisat Kongresi'nin Türk Ekonomisinin Oluşumuna Etkileri” https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26040 (Erişim Tarihi 21.06.2021).
• Kök, Arzu. (2019). “1921 Maarif Kongresi.” Muğla Devrim, Kasım 28. (Erişim: 22.03.2022).
• Ökten, S.(2020). Şehir Üzerine Bir Deneme, Kent ve Maneviyat, Edi.; Seyfettin Erşahin-Zehra Erşahin, İdeal Kent Yayınları, Ankara.s.19-28.
• Özgün Sosyal Düşünce (2016) “Hilmi Ziya Ülken’in İnsan Anlayışı ‘Tevhidi Sosyal Düşünce.’” (http://www.ozgunsosyaldusunce.com/hilmi-ziya-%C3%BClkenin-insan-anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1.html). (Son Erişim: 14.03.2022)
• Şimşek, O.(2012). 21.Yüzyıl Türkiye’si İçin Mili Eğitim Felsefesi ve Milli Eğitim Politika Zihniyeti, Yeni Türkiye’nin Yeni Gerçekleri, Otorite Yayınları,2012, Ankara. s.88-128.
• Şimşek, O.(2013).Yeni Ahlak Toplumu İnşası, Gazi Kitapevi, Ankara.
• Şimşek, O.(2016).Medeniyet ve Sistem Edici Vasfıyla Tevhidi Düşünce, İlmar (İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Derneği) Yayınları, Yayın No:1, Ankara.
• Şimşek, O.(2018a).Tevhidi Düşüncenin Düzen Kurucu “İçtimaiyat Felsefesi (Toplum Felsefesi),Derleyen(Edi):Osman Şimşek, İctimai Düzenin (Sistemin) Kuruluşunda Tevhidi Düşünce ve Toplum Felsefesi, İlmar Yayınları, Yayın No: 3, Ankara,s.13-76.
• Şimşek, O.(2018b).Tevhidi Düşüncenin “İlmi Araştırma Yapma”da Bütüncül Yöntem Anlayışı, Tevhidi Düşünce Işığında İlim Dallarının Yeniden İnşası Şurası, Derleyen; Mustafa Alişarlı-Osman Şimşek, İlmar Yayınları, Yayın No:4, Ankara, s.155-186.
• Şimşek, O.(2018c). Tevhit Kavramının ”İctimai Sosyal/Sistem”İnşa Eden Yönü İtibariyle İçtimai Düzen Kurucu “Anlam” Boyutu, 1.Uluslararası İslam Dünyasında Tevhidi Düşünce Şurası, Kur’an-Sünnet Temelinde Tevhidi Düşüncenin İçtimai Dünyaya Yön Verişi, Der(Edi.): Halil Çiçek-Osman Şimşek, İlmar Yayınları, Yayın No:2,Ankara, s.233-258.
• Şimşek, O.(2018d). Tevhidi Düşünce İlim Geleneğine Karşın Modern Bilim Geleneğinin Sosyal (İçtimai) Düşünce Sistemine Etkileri, Türkiye’de Bilgi Üretimi ve Bilim Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, s.757-776.
• Şimşek, O.(2019a).”Çalışmanın Ontolojisi” Bağlamında Türk- İslam ve Batı Medeniyetlerinde Çalışmanın Sosyolojisi, İş ve Hayat Dergisi, Ekonomi, Hukuk ve Sosyal Politika Yıl: 5, Sayı:9, Ankara, s.170-194.
• Şimşek, O.(2019b). 7-19. Yüzyıl Sürecinde Tevhidi Düşünce’ye Göre Bilgi İnşa Etmedeki Öncü Türk-Bilgeleri 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / Education And Society In The 21st Century, Cilt / Volume 8, Sayı / Issue 22, Spring / Bahar 20 Ankara,s.17-.52.
• Şimşek,O.(2019c).“Tevhidi Düşünce” İlmi Yöntem Anlayışına Göre “Medeniyet – Eğitim-Tasavvuf” İlişkisinin İctimai Düzen (Sistem) Kurucu Vasfı, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / Education And Society In The 21st Century Cilt / Volume 8, Sayı, Issue 23, Summer/Yaz Ankara,s.161-200.
• Şimşek,O. (2019d). 7-19. Yüzyıl Sürecinde Tevhidi Düşünce’ye Göre Bilgi İnşa Etmedeki Öncü Türk-Bilgeleri, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / Education And Society In The 21st Century Cilt / Volume 8, Sayı/Issue 22, Ankara,s: 17-52.
• Şimşek, O.(2020a). Giriş, Mukayeseli Medeniyetler Analizi, Tevhidi Düşünce Temelli Konuşmalar-1, Ankara, İLMAR(İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Derneği) Yayınları, Yayın No: 6, Ankara, s.8-31.
• Şimşek, O.(2020b). “Çalışma -Toplum Felsefesi İlişkisinin” Tevhidi, Pozitivist ve Hermonotik Düşünce Yöntemlerine Göre Mukayeseli İncelenmesi, Derleyen(Edi): Osman Şimşek, Tevhidi Düşünce ve Toplum Felsefesi, Genişletilmiş 2. Baskı, Nobel Yayınları, Yayın No: 3174, Ankara.ns.111-141.
• Şimşek,O.(2020c).”Düşünce-Yöntemi-Kültür Değişmesi” İlişkisinin Modern Türkiye’de Pozitivist Düşünceyi Etkinleştirmesinin Sosyolojisi, Ankara, Bilig (Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Social Scientes of the Turkic World), Yaz, Sayı:94. s.1-27.
• Şimşek,O.(2020d). Tevhidi Düşüncenin Kavramsal Anlayışının Türk-İslam Medeniyetinin “Kurucu Fikri Yöntemi”Oluşu Üzerine Tevhidi Düşünce Temelli Konuşmalar-2, İlmar (İlmi ve Metedolojik Araştırmalar Derneği) Yayını, Yayın No:7, Ankara. S.13-36.
• Şimşek,O.(2021a). “Tevhidi Düşünce Bilgi İnşa Etme Yöntemi”nin Türk-İslam Medeniyetinde Ortak Düşünce Yöntemi” Oluşturma İmkânı Üzerine, Tevhidi Düşünce Temelli Konuşmalar-3, Ankara, İLMAR (İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Derneği) Yayınları, Yayın No: 9, Ankara.s.1-10.
• Şimşek,O.(2021b).“Düşünce Yöntemi-Sendika Yapılanması” Çerçevesinde “Pozitivist”, “Hermonotik”, “Tevhidi Düşünce Yöntem”lerinin Sosyolojisinin Türkiye Sendika Yapılanmasına Etkileri ve “Yeni Sendikal Bakış”, Çalışma Hayatında Yeni Zihniyet İhtiyacı ve Pratik Uygulama Zemini Olarak Kamu Görevlileri Sendikacılığı Kongresi, 1 Mayıs Uluslararası Bayram Veli Üniversitesi-Memur-Sen Yayını, Ankara, Sf: 45-100.
• Şimşek,O.(2021c).Kongre Çağrı Mesajı,1 Mayıs Uluslararası Kongresi(Online), Edi.;Osman Şimşek, Bildiriler Kitabı Cilt:1, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi-Memur-Sen Yayını, Ankara, Sf: 10-14.
• Şeker, M. F.(2007). Cumhuriyet İdeolojisinin Nakşibendilik Tasavvuru Şerif Mardin Örneği, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Razi, F.(2015). Kelime-i Tevhidin Sırları,Terc: İ.Coşkun, Kampanya Kitapları, İstanbul.
• Tezcan, M(1995). Toplumsal Değişme, 3.Baskı, Feryal Matbası, Ankara.
• Tezel, Y. S.(1994). Cumhuriyet Dönemi İktisat Tarihi(1923-1950), 3. Baskı, Türkiye Araştırmaları, İstanbul.
• Topçu, N.(2002). İslam ve İnsan, Mevlana Ve Tasavvuf, İstanbul: Dergah Yayınları No:173, 3.Baskı, Yayına Hazırlayan: E.Ezverdi, İ.Kara, İstanbul.
• Topçu, N.(2010). Yarınki Türkiye, Bütün Eserleri–2, Dergâh Yayınları, 7. Baskı, No:58, Yayına Hazırlayan: E.Ezverdi, İ.Kara, İstanbul.
• Turan, R.(2020). Filibeli Ahmet Hilmi’ye Göre Yöntem Sorunu, Balkanlarda İslam, Balkanlarda İslam Dini ve Kültürel Hayat C:3. – Edirne, Ensar Neşriyat, İstanbul,s.475-492. Türk Dil Kurumu http://tdkterim.gov.tr. (Erişim Tarihi 23.04.2022).
• Ülgener, S. F.,(1983). Zihniyet Aydınlar ve İzm’ler –Denemeler ve Araştırmalar-, Mayaş Yayınları, Ankara.
• Ülken,H.Z.(2000). İslam Düşüncesi, Türk Düşünce Tarihi Araştırmalarına Giriş, 3. Baskı, Ülken Yayınları, İstanbul.
• Özakpınar, Y.(2002). “İnsan Düşüncesinin Boyutları”,Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Yinger,M.J.(1982).Countercultures,The Promise and Peril of a World Turned Upside Down, The Free Press, A Division of Mc Millian .Inc.Newyork.
• Yüksel, Y.; TevhidiDüşünce ve Pozitivst Düşünce Yöntme farklılıklarının Osmanlı İdeal Dönemi İle Modern Türkiye Üzerinden Eğitim-Çalışma İlişkisinin Mukayeseli Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020, Ankara.