Multidimensional Analysis of Waste Management Strategies on Occupational Health and Safety in Genetic Disease Diagnosis Centers

Yıl 2025, Cilt: 37 Sayı: 4, 361 - 370, 23.12.2025

Vedat Caner

https://doi.org/10.7240/jeps.1759071

Öz

This study aims to evaluate the multidimensional impact of waste management strategies on occupational health and safety (OHS) practices in genetic disease diagnostic centers operating in Istanbul. Effective waste management in laboratory settings serves as a fundamental preventive strategy to mitigate biological and chemical risks and directly influences employees’ perceptions of safety. In this context, the study was conducted with the participation of 75 laboratory personnel working in 15 public and private genetic disease diagnostic laboratories. Data were collected using a structured questionnaire consisting of 49 items, with 5 items specifically addressing waste management and 9 items focused on risk management. Each item was rated using a 7-point Likert scale. Data analyses included Pearson correlation coefficient, linear regression analysis, and Principal Component Analysis (PCA). The results revealed a strong and statistically significant positive correlation between waste management practices and risk management performance (r = 0.768; p < 0.001). Regression analysis showed that waste management explained 54.7% of the variance in risk management scores (F(1,73) = 88.92; R² = 0.547). PCA results indicated that waste management formed an independent dimension, accounting for 20.7% of the total variance. These findings demonstrate that improving waste management practices contributes not only to environmental sustainability but also plays a central role in enhancing occupational health and safety performance. Therefore, strengthening institutional waste management policies should be considered a priority area for laboratories aiming to improve their safety culture and risk mitigation capabilities.

Anahtar Kelimeler

Waste management , Occupational health and safety , Genetic disease diagnostic centers , Risk management , Principal component analysis

Genetik Hastalık Tanı Merkezlerinde Atık Yönetimi Stratejilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Üzerine Çok Boyutlu Analizi

Öz

Bu çalışma, İstanbul'da faaliyet gösteren genetik hastalık tanı merkezlerinde uygulanan atık yönetimi stratejilerinin iş sağlığı ve güvenliği (İSG) uygulamaları üzerindeki etkilerini çok boyutlu biçimde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Laboratuvar ortamlarında etkili atık yönetimi, biyolojik ve kimyasal risklerin azaltılması açısından temel bir önleme stratejisidir ve aynı zamanda çalışanların güvenlik algısını da doğrudan etkilemektedir. Bu bağlamda araştırma, 15 farklı kamu ve özel genetik hastalık tanı merkezinde görev yapan 75 laboratuvar çalışanının katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Veriler, 49 maddelik yapılandırılmış bir anket aracılığıyla toplanmış; anketin özellikle 5 maddesi atık yönetimi, 9 maddesi ise risk yönetimi boyutlarını değerlendirmeye yöneliktir. Katılımcılar, her ifadeyi 7'li Likert ölçeği üzerinden puanlamıştır. Analizler kapsamında Pearson korelasyon katsayısı, doğrusal regresyon ve Temel Bileşenler Analizi (PCA) uygulanmıştır. Sonuçlar, atık yönetimi ile risk yönetimi arasında anlamlı düzeyde güçlü ve pozitif bir ilişki olduğunu göstermiştir (r = 0,768; p < 0,001). Regresyon analizi, atık yönetiminin risk yönetimi skorlarındaki varyansın %54,7’sini açıkladığını ortaya koymuştur (F(1,73) = 88,92; R² = 0,547). PCA sonuçlarına göre atık yönetimi, toplam varyansın %20,7’sini açıklayan bağımsız bir boyut olarak belirlenmiştir. Elde edilen bulgular, atık yönetimi uygulamalarının yalnızca çevresel sorumluluk kapsamında değil, İSG performansının geliştirilmesinde de merkezi bir role sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda, laboratuvar güvenliğini artırmak isteyen kuruluşlar için atık yönetimi politikalarının güçlendirilmesi öncelikli bir alan olarak değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Atık yönetimi , İş sağlığı ve güvenliği , Genetik hastalık tanı merkezleri , Risk yönetimi , Temel bileşenler analizi

Etik Beyan

Tarafımdan gönderilen " Genetik Hastalık Tanı Merkezlerinde Atık Yönetimi Stratejilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Üzerine Çok Boyutlu Analizi" başlıklı çalışma, daha önce başka bir yerde yayınlanmamış ve hâlihazırda başka bir dergiye yayınlanmak üzere gönderilmemiştir. Çalışmanın bilimsel ve etik kurallara uygun olarak hazırlandığını, intihal, sahtecilik, çarpıtma gibi etik dışı herhangi bir durum içermediğini beyan ederim.

Kaynakça

• World Health Organization (WHO). (2017). Laboratory Biosafety Manual (3rd ed.).
• Soltanzadeh, A., Heidari, H. ve Hoseini, Z. (2021). Safety risk assessment in medical and paramedical education laboratories. Archives of Occupational Health, 5(3), 971-979.
• Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO). (2018). ISO 45001: Occupational Health and Safety Management Systems – Requirements with Guidance for Use.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2015). Biyogüvenlik ve Atık Yönetimi Rehberi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Singh, N., Tang, Y. ve Ogunseitan, O. (2020). Environmentally sustainable management of used personal protective equipment. Environmental Science & Technology, 54, 8500-8502.
• Chouhan, A., Bhaskar, K. ve Mehta, A. (2021). Biomedical waste management and its impact on environment and health. Environmental Science and Pollution Research, 28(8), 9807–9821.
• United Nations Environment Programme (UNEP). (2019). Global Chemicals Outlook II: From Legacies to Innovative Solutions.
• WHO (2022). Health-care waste fact sheet.
• Yıldız, Ş. (2020). Hastanelerde atık yönetimi: Çevresel etkiler ve çözüm önerileri. Çevre ve İnsan Dergisi, 4(2), 55-62.
• Rushton, L. (2003). Health hazards and waste management.. British medical bulletin, 68, 183-97 . https://doi.org/10.1093/bmb/ldg034.
• Alhassan, R. K., Abdul-Mumin, A., & Anaba, E. A. (2021). Medical waste management and occupational health risks in Ghanaian healthcare facilities. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(14), 7391.
• Ramos, D., Afonso, P., & Rodrigues, M. (2020). Integrated management systems as a key facilitator of occupational health and safety risk management: A case study in a medium sized waste management firm. Journal of Cleaner Production, 262, 121346. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121346.
• Yadav, A. K., Kumar, S., & Singh, V. P. (2020). Biomedical waste management practices in India: A case study from a tertiary care hospital. Journal of Environmental Biology, 41(3), 618–624.
• Laal, M., & Nouri, J. (2019). Evaluation of biomedical waste management status in hospitals affiliated with Tehran University of Medical Sciences. Journal of Environmental Health Science and Engineering, 17(1), 361–368.
• Tudor, T., Barr, S., & Gilg, A. (2021). Towards the development of a standardised European approach for healthcare waste management. Waste Management, 120, 273–285.
• Presser, S., Couper, M. P., Lessler, J. T., Martin, E., Martin, J., Rothgeb, J. M., & Singer, E. (2004). Methods for testing and evaluating survey questions. Public Opinion Quarterly, 68(1), 109–130.
• Finstad, K. (2010). Response interpolation and scale sensitivity: Evidence against 5-point scales. Journal of Usability Studies, 5(3), 104–110.
• Jolliffe, I. T., & Cadima, J. (2016). Principal component analysis: A review and recent developments. Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 374(2065), 20150202.
• Tchobanoglous, G. ve Kreith, F. (2002). Handbook of Solid Waste Management (2nd ed.). McGraw-Hill.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.