İşte Var Olmama (Presenteeism) ve İş Tatmini İlişkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü ve Yaş Faktörü

Yıl 2022, Cilt: 34 Sayı: 3, 393 - 402, 30.09.2022

Turabi Karadağ

https://doi.org/10.7240/jeps.1099673

Öz

Bu araştırma iş sağlığı güvenliği uzmanlarının iş tatmin düzeyi üzerinde işte var olamama algısının etkisi ve bu etkiye aracılık eden veya düzenleyen örgütsel sinizm ve yaş faktörlerinin ilişkisine ışık tutmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma problemini nicel yöntemlerle irdeleyebilmek için veriler, internet üzerinden uygulanan anket formu ile 251 iş sağlığı güvenliği uzmanından veri toplanmıştır. En küçük kareler yöntemine dayalı iki regresyon modeli kurulmuştur. İlk regresyon modelinde işte var olamama algısı düzeyinin iş tatmini üzerindeki doğrudan etkisi, örgütsel sinizm düzeyinin doğrudan etkisi ve aracılık etkisi incelenmiştir. İkinci regresyon modelinde ise yaş faktörünün bu etkiler üzerindeki yönetici/ düzenleyici etkisi sorgulanmıştır. İşte var olamama algısının iş tatmini üzerindeki tek başına etkisi istatistiksel açıdan anlamlı değilken, örgütsel sinizm faktörünün aracılık etkisiyle birlikte Presenteeism algısının iş tatmini üzerindeki etkisi anlamlıdır. Dolayısıyla örgütsel sinizm tam aracılık etkisine sahiptir. İki değişkendeki değişimin iş tatmin düzeyi üzerindeki etkisi negatiftir. Yaş faktörünün bu ilişki örüntüsündeki yönetici etkisi anlamlıdır. Ancak yaşın yöneticilik etkisi presenteeism düzeyinin tek başına etkisi üzerinde değil, Örgütsel sinizm faktörü ve onun aracılık etkisi üzerinde anlamlıdır. Yaş artıkça, presenteeismin sinizm aracılığıyla iş tatmini üzerindeki etkisi artma eğilimindedir.

Anahtar Kelimeler

işte var olmama (presenteeism), iş tatmini, örgütsel sinizm, yaş.

Organizational Cynicism And The Age Factor As Mediators In The Relationship Between Presenteeism And Job Satisfaction

Öz

The goal of this study was to learn more about the impact of presenteeism perception on occupational health and safety experts job satisfaction, as well as the relationship between organizational cynicism and age factors that mediate or regulate this effect. Data was collected using an internet-based questionnaire from 251 occupational health and safety experts in order to examine the research problem using quantitative methods. The least squares method was used to create two regression models. The direct effect of absenteeism perception on job satisfaction, the direct effect of organizational cynicism, and the mediation effect were investigated in the first regression model. The manager/moderator effect of the age factor on these effects was questioned in the second regression model. While not being present at work has no statistically significant effect on job satisfaction, the effect of presenteeism perception on job satisfaction is statistically significant when combined with the mediation effect of the organizational cynicism factor. As a result, organizational cynicism serves as a full mediator. Changes in two variables have a negative impact on job satisfaction levels. In this relationship pattern, the age factor has a significant executive effect. However, the managerial effect of age is only significant on the organizational cynicism factor and its mediating effect, not on the effect of presenteeism level alone. The impact of presenteeism on job satisfaction through cynicism tends to increase as people get older.

Anahtar Kelimeler

presenteeism, job satisfaction, organizational cynicism, age.

Kaynakça

• Referans1 Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, Social and General Psychology Monographs, 126 (3), 269-292.
• Referans2 Aronsson, G., Gustafsson, K.,& Dallner, M. (2000). Sick but yet at work an empirical study of sickness presenteeism. Journal of Epidemiology and Community Health, 54(7), 502–509. Referans3 Avcı, S. (2020). Spss ve Amos ile uygulamalı istatistik eğitimi [Video]. Udemy. 15 Mart 2022 tarihinde, https://www.udemy.com/course/spss-ve-amos-ile-uygulamal-istatistik-egitimi/ adresinden erişildi.
• Referans4 Burton, W.N., & Conti, D.J. (1999). The real measure of productivity. Bus Health, 17(11), 1999, 34-36.
• Referans5 Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E.K. Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Referans6 Cartwright, S., & Holmes, N. (2006). The meaning of work: The challenge of regaining employee engagement and reducing cynicism. Human Resource Management Review, 16(2), 199-208.
• Referans7 Çiçekoğlu, H. (2019). Presenteeism (işte var olamama), duygusal emek ve örgütsel vatandaşlık davranışının performans üzerine etkileri: eğitim çalışanları üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Referans8 Çiftçi, B. (2010). İşte var ol(ama)ma sorunu ve işletmelerin uygulayabileceği çözüm önerileri. Çalışma ve Toplum Dergisi, 1 (1), 153-174.
• Referans9 Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2002). Research methods in education. Routledge.
• Referans10 Cooper, C., & Cartwright, S. (1994). Healthy minnd; Healthy organization: A proactive approach to occupational stress. Human Relations, 47 (4), 455-470.
• Referans11 Coşkun, Ö. (2012). İki işyerinde işe devamsızlık ve kendini işe erememede etkili faktörlerin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Referans12 D’Abate C.P., Eddy, E. R. (2007). Engaging in personal on the job: Extending the presenteeism construct, Human Resource Development Quarterly,18 (3), 361- 383.
• Referans13 Demerouti, E., Le Blanc, P. M., Bakker, A. B., Schaufeli, W. B. & Hox, J. (2009). Present but sick: A three-wave study on job demands, presenteeism and burnout. Career Development International, 14(1), 50-68.
• Referans14 Erdost, H. E., Karacaoğlu, K., & Reyhanoğlu, M. (2007). Örgütsel sinizm kavramı ve ilgili ölçeklerin Türkiye’deki bir firmada test edilmesi (ss.514-524). 15. National Management and Organization Congress (25-7 May 2007), Sakarya University, Sakarya.
• Referans15 Field, A. (2013). Discovering statistic using IBM SPSS Statistics (4. Edition). Sage Publications.
• Referans16 Gül, H., Oktay, E., & Gökçe, H. (2008). İş tatmini, stres, örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti ve performans arasındaki ilişkiler: Sağlık sektöründe bir uygulama. Akademik Bakış, 15, 1-11. Referans17 Günbeyi M., & Gündoğdu T. (2010). Polis teşkilatının işkolik çalışanları. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(1), 56-63.
• Referans18Gurbuz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Referans19 Hatipoğlu, Z. (2014). Örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasındaki ilişkinin x ve y kuşaklarına göre farklılıklarının incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Referans20 Hayes, A.F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis- a regression-based approach (2nd Edition). The Guilford Press.
• Referans21 Helvacı, M. A. (2010). Örgütsel sinizm (Ed. H.B. Memduhoğlu, K. Yılmaz). Ankara: Pegem Akademi.
• Referans22 Heybeli, B., Kayihan, B., & Tepeli, Y. (2014). Muhasebe meslek mensuplarinin iş tatmin düzeylerinin demografik değişkenlere göre incelenmesi: Muğla ili örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 155-165.
• Referans23 İnceoğlu, M. (2010). Tutum algı iletişim. Ankara: Beykent Üniversitesi Yayınları.
• Referans24 Kahya, C. (2013). Örgütsel sinizm, iş performansını etkiler mi? iş tatmininin aracılık etkisi. Global Journal Of Economics And Business Studies, 2 (3), 34- 46.
• Referans25 Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Referans26 Luthans, F. (1994). Organizational behavior. Newyork: Mcgraw-Hill, 1994.
• Referans27 Luthans, F. (2011). Organizational behavior: An evidence-based approach. New York: Mcgraw-Hill/Irwin.
• Referans28 Nawawi, I. (2013). Organizational culture of leadership and performance. Jakarta: Prenadamedia.
• Referans29 Olorunsola, E. O. (2013). Jobsatisfactionanditspredictivemeasures on jobsatisfaction of adminis trative staff in South West Nigeria Universities. European Scientifi cJournal, 9(23). 167-174.
• Referans30 Rantanen, I.-R.,& Tuominen, (2011). Relative magnitude of presenteeism and absenteeism and work-related factors affecting them among health care professionals. Int Arch Occup Environ Health, 84, 225-230.
• Referans31 Robbins, S. P. &Coulter, M. (2012). Management (11. Baskı). New Jersey: PrenticeHall.
• Referans32 Schneider, B., & Snyder, R.A. (1975). Some relationship between job satisfaction and organizational climate. Journal of Applied Psychology, 60 (3), 318-328.
• Referans33 Spector, P. E. (1997). Jobsatisfaction: application, assessment, causes, and consequences. California. Sage Publications.
• Referans34 Sudaryo, Y., Ariwibowo, A., &Sofiati, N. A. (2018). Human resource management İndirect compensation andp hysical worker invironment.Yokyakarta: CV AndiOffset.
• Referans35 Torun Y. (2016). Personel Güçlendirme ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü: Örgütsel Sinizm Ölçeği Geliştirmeye Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Enstitü.
• Referans36 Worrell, T. G. (2004). School Psychologists’ jobsatisfaction: Ten yearslater. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Virginia PolytechnicInstitute.
• Referans37 Yazıcı, S. (2001). Öğrenen organizasyonlar. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Referans38 Yumuşak, S. (2008). İşgören verimliliğini etkileyen faktörlerin incelenmesine yönelik bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3), 241-251.