İş Güvenliği Uzmanlarında Rol Belirsizliği ve Rol Çatışmasının Mesleki Tükenmişlikle İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 35 Sayı: 3, 389 - 405, 30.09.2023

Tufan Ozturk

https://doi.org/10.7240/jeps.1316447

Öz

Bu araştırma, iş güvenliği uzmanlarının rol belirsizliği, rol çatışması ve tükenmişlik durumlarını çeşitli değişkenler açısından incelemeyi amaçlamıştır. Araştırmada kullanılan veriler anket sistemiyle toplanmıştır. Bu amaçla rol çatışması ve rol belirsizliği ölçeği ile Maslach Tükenmişlik ölçeği kullanılmıştır. Araştırmaya 308 iş güvenliği uzmanı katılım sağlamıştır. Araştırmada t testi, ANOVA, MANOVA, pearson korelasyon analizi ve doğrusal regresyon analizi gibi parametrik istatistiksel yöntemler kullanılmıştır. Bu analiz sonuçlarına göre iş güvenliği uzmanlarının rol çatışması puanının, rol belirsizliği puanına göre daha yüksek olduğu; orta düzeyde duygusal tükenme, yüksek düzeyde duyarsızlaşma ve düşük düzeyde kişisel başarı hissi yaşadıkları; bunların da iş güvenliği uzmanının sınıfına, yaşına, cinsiyetine medeni durumuna, çalışılan sektörün tehlike durumuna göre değiştiği; ayrıca rol belirsizliği ve rol çatışmasının tükenmişliği yordadığı bulgularına ulaşılmıştır. Çalışma sonunda bulgular yorumlanmış ve çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı ve Güvenliği, İş Güvenliği Uzmanı, Rol Belirsizliği, Rol Çatışması, Tükenmişlik

The Relationship of Role Uncertainty and Role Conflict with Occupational Burnout in Occupational Safety Specialists

Öz

This study aimed to examine the role ambiguity, role conflict, and burnout levels of occupational health and safety specialists in relation to various variables. The data for the study were collected through a questionnaire system. For this purpose, the Role Conflict and Role Ambiguity Scale and the Maslach Burnout Inventory were used. A total of 308 occupational health and safety specialists participated in the study. Parametric statistical methods such as t-test, ANOVA, MANOVA, Pearson correlation analysis, and linear regression analysis were employed. According to the results of the analysis, it was found that occupational health and safety specialists had higher scores in role conflict compared to role ambiguity. Moreover, they experienced moderate levels of emotional exhaustion, high levels of depersonalization, and low levels of personal accomplishment. These findings were found to vary based on the specialist's professional class, age, gender, marital status, and the hazard level of the industry they worked in. Furthermore, it was determined that role ambiguity and role conflict predicted burnout. The findings of the study were interpreted, and various recommendations were provided.

Anahtar Kelimeler

Occupational Health and Safety, Occupational Safety Specialist, Role Ambiguity, Role Conflict, Burnout

Kaynakça

• [1] Gözüak, M. H., & Ceylan, H. (2021). Türkiye’de inşaat sektöründe meydana gelen iş kazalarının iş sağlığı ve güvenliği bağlamında analizi: Güncel eğilimlere genel bir bakış. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(2), 133-143.
• [2] Öztürk, T. (2022). Türkiye’de 2017-2020 yılları arasında yaşanan iş kazaları ve yaralanma olaylarının illere göre değerlendirilmesi. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 34(3), 460-469.
• [3] Orhan, S. (2014). İş güvenliği uzmanlarının iş güvencesi sorunu. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(6), 70-89.
• [4] Çeti̇n, M. (2015). Türkiye’deki iş kazaları ve işçi ölümlerinin ekonomik boyutu ve politika önerisi. Istanbul Journal of Sociological Studies, 51, Article 51. https://doi.org/10.18368/IU/sk.60129
• [5] Arslan, M., & Ünsal, M. (2015). Yapı işlerinde sağlık ve güvenlik planının kaza riskini azaltmaya pozitif etkisi. TMOBB İnşaat Mühendisleri Odası 5. İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu, 5-6.
• [6] İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 6331 (2012). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• [7] Kayan, Y. V., Doğruyol, M., Gültekin, M. Ş., Celal, M., Gültekin, E. A., & Kuncan, O. (2017). İş güvenliği uzmanlarının yaşadıkları sorunlar üzerine bir araştırma. Bilim ve Gençlik Dergisi, 5(2), 44-50.
• [8] Takaoğlu, Z. B., Kaya, E. Ç., & İri, N. Ö. (2018). İş güvenliği uzmanlarının yaşadığı sorunlar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 1-9.
• [9] Sarı, Ş. N., Atalay, D., Çelik, Ö., Engin, F., Mirici, E., Gür, R., & Aktaş, C. E. (2021). İş sağlığı ve güvenliği uzmanları ile çalışanlar arasındaki iletişim sorunları ve çözüm önerileri. II. Ulusal, 48.
• [10] Karakaya, T. (2018). İş güvenliği uzmanlarının çalışma yaşamı özellikleri, iş stresi ve iş güvencesizliğinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• [11] Aytaç, S., Engin, T., & İmanlı, E. (2020). İş güvenliği uzmanlarının işe ilişkin duygusal iyi oluş hali, mutluluk ve yaşam tatmini ilişkisi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 15(60), 746-758.
• [12] Aytaç, S., Akalp, G., & Gökçe, A. (2016). İş sağlığı ve güvenliği uzmanlarının işe bağlı stres ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 30(5), 1207-1225.
• [13] Rizzo, J. R., House, R. J., & Lirtzman, S. I. (1970). Role conflict and ambiguity in complex organizations. Administrative science quarterly, 150-163.
• [14] Bedeian, A. G., & Armenakis, A. A. (1981). A path-analytic study of the consequences of role conflict and ambiguity. Academy of management journal, 24(2), 417-424.
• [15] Daft, R. L. (2010). New era of management 9^ th Edition. Terjemahan. Tita Maria Kanita, Era Baru Manajemen. Jakarta: Salemba.
• [16] Schermerhorn Jr, J. R., Osborn, R. N., Uhl-Bien, M., & Hunt, J. G. (2011). Organizational behavior. john wiley & sons.
• [17] DeCenzo, D. A., Robbins, S. P., & Verhulst, S. L. (2016). Fundamentals of human resource management. John Wiley & Sons.
• [18] Doğan, A., Demir, R., & Türkmen, E. (2016). Rol belirsizliğinin, rol çatışmasının ve sosyal desteğin tükenmişliğe etkisi: Devlet ve vakıf üniversitelerinde çalışan akademik personelin tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1), 37-66.
• [19] Valenzi, E., & Dessler, G. (1978). Relationships of leader behavior, subordinate role ambiguity and subordinate job satisfaction. Academy of Management journal, 21(4), 671-678.
• [20] Esatoğlu, A. E., Ağırbaş, İ., Akbulut, Y., & Çelik, Y. (2004). Sağlık Bakanlığı hastanelerinde hemşirelerin rol çatışması ve rol belirsizliği düzeylerinin belirlenmesi. Amme İdaresi Dergisi, 37(4), 133-146.
• [21] Sabuncuoğlu, E. T. (2008). Rol çatIşmasının ve rol belirsizliğinin tükenmişlik ve iş doyumu üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 35-49.
• [22] Tunç, T. (2008). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ile rol çatışması ve rol belirsizliği arasındaki ilişki: Bir üniversite hastanesi örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• [23] Perrewé, P. L., Zellars, K. L., Ferris, G. R., Rossi, A. M., Kacmar, C. J., & Ralston, D. A. (2004). Neutralizing job stressors: Political skill as an antidote to the dysfunctional consequences of role conflict. Academy of Management Journal, 47(1), 141-152.
• [24] Şimşek, M. Ş., Çelik, A., & Akgemci, T. (2015). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Eğitim Yayınevi.
• [25] Arslan, S., & Üngüren, E. (2017). Rol çatışması ve rol belirsizliğinin örgütsel yabancılaşmaya etkisi: Alanya Belediyesi’nde bir araştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 26(4), 43-84.
• [26] Schwab, R. L., & Iwanicki, E. F. (1982). Perceived role conflict, role ambiguity, and teacher burnout. Educational administration quarterly, 18(1), 60-74.
• [27] Brookings, J. B., Bolton, B., Brown, C. E., & McEvoy, A. (1985). Self-reported job burnout among female human service professionals. Journal of Organizational Behavior, 6(2), 143-150.
• [28] Fimian, M. J., & Blanton, L. P. (1987). Stress, burnout, and role problems among teacher trainees and first-year teachers. Journal of Occupational Behaviour, 8(2), 157-165.
• [29] Von Emster, G. R., & Harrison, A. A. (1998). Role ambiguity, spheres of control, burnout, and work-related attitudes of teleservice professionals. Journal of Social Behavior and Personality, 13(2), 375.
• [30] Tunc, T., & Kutanis, R. O. (2009). Role conflict, role ambiguity, and burnout in nurses and physicians at a university hospital in Turkey. Nursing & health sciences, 11(4), 410-416.
• [31] Ghorpade, J., Lackritz, J., & Singh, G. (2011). Personality as a moderator of the relationship between role conflict, role ambiguity, and burnout. Journal of Applied Social Psychology, 41(6), 1275-1298.
• [32] Jackson, S. E., Schwab, R. L., & Schuler, R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of applied psychology, 71(4), 630.
• [33] Leiter, M. P., & Maslach, C. (1988). The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment. Journal of organizational behavior, 9(4), 297-308.
• [34] Jackson, S. E., Turner, J. A., & Brief, A. P. (1987). Correlates of burnout among public service lawyers. Journal of Organizational Behavior, 8(4), 339-349.
• [35] Sılığ, A. (2003). Banka çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/3289
• [36] Maslach, C., & Zimbardo, P. G. (1982). Burnout–The Cost of Caring, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
• [37] Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal psikoloji kongresi bilimsel çalışmaları, 22(25,143-154).
• [38] Budak, G., & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
• [39] Wright, T. A., & Bonett, D. G. (1997). The contribution of burnout to work performance. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 18(5), 491-499.
• [40] Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual review of psychology, 52(1), 397-422.
• [41] Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of organizational behavior, 2(2), 99-113.
• [42] Yıldırım, F. (1996). Banka çalışanlarında iş doyumu ve algılanan rol çatışması ile tükenmişlik arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• [43] Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimlerde veri analizi el kitabı. Pegem Yayınevi, Ankara.
• [44] Pallant, J. (2017). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi. Anı Yayıncılık.