Green Supplier Selection in Food Industry: Fuzzy AHP Based Hybrid GRA and Axiomatic Design Approach

Yıl 2025, Cilt: 37 Sayı: 3, 308 - 316, 24.09.2025

Ecmel Şeza Ardalı , Tijen Over Özçelik , Yasin Kırelli

https://doi.org/10.7240/jeps.1641653

Öz

Today, most consumers are more conscious and sensitive about environmental sensitivity. The development of technology and the increasing awareness of people have led businesses to produce products in line with the “green” preferences of consumers in order to sustain their existence. In this context, selecting the most suitable supplier has gained importance. The concept of a green supply chain covers all activities from raw material procurement to production, logistics to marketing, and recycling to re-inclusion in the production cycle throughout the life cycle of products. Green supply chain management applies to all sectors, positively impacting businesses and the environment. One of these sectors is the food sector. Food is an essential consumption need that increases with the rising population. This study addresses the problem of green supplier selection for an integrated meat plant in the red meat sector in Sakarya. In this multi-criteria decision-making (MCDM) problem, two different methods, Gray Relational Analysis (GRA) and Axiomatic Design (AD), have been applied separately for supplier selection. In the problem, both the needs and demands of the consumer and the expectations of the producer have been evaluated, and the most appropriate criteria for the sector have been created by considering expert opinions because of literature research. However, since the importance level of each of these criteria is different, the Fuzzy Analytic Hierarchy Process (FAHP) method has been used to calculate the criteria weights. As a result of the study, the best green supplier ranking has been created for the company after determining which criterion is more critical and evaluating both methods. According to the results obtained in BAHP, the most essential criterion is “quality,” which is 0.27. The results evaluated in terms of green criteria show that the most suitable supplier is the S2 supplier in both hybrid applications and the S4 supplier in the last place. As a result of the research, it has been observed that the supplier companies are susceptible to their green policies, but some areas need to be improved.

Anahtar Kelimeler

Green Supply Chain , Fuzzy Analytic Hierarchy Process , Gray Relational Analysis , Axiomatic Design

Gıda Endüstrisinde Yeşil Tedarikçi Seçimi: Bulanık AHP Tabanlı Hibrit GRA ve Aksiyomatik Tasarım Yaklaşımı

Öz

Günümüzde tüketiciler çevresel duyarlılık konusunda daha bilinçli ve hassas hale gelmiştir. Teknolojinin gelişmesi ve bireylerin farkındalığının artması işletmeleri varlıklarını sürdürebilmek için tüketicilerin “yeşil” tercihlerine uygun ürünler üretmeye yönlendirmiştir. Bu bağlamda en uygun tedarikçinin seçilmesi önemli bir konu haline gelmiştir. Yeşil tedarik zinciri kavramı, ürünlerin yaşam döngüsü boyunca hammadde tedarikinden üretime, lojistikten pazarlamaya ve geri dönüşümden üretim döngüsüne yeniden dahil edilmesine kadar tüm süreçleri kapsamaktadır. Yeşil tedarik zinciri yönetimi tüm sektörler için uygulanabilir olup hem işletmeler hem de çevre üzerinde olumlu etkiler yaratmaktadır. Bu sektörlerden biri de gıda sektörüdür. Artan nüfusla birlikte temel bir tüketim ihtiyacı olan gıdaya olan talep de artmaktadır. Bu çalışma Sakarya’da kırmızı et sektöründe faaliyet gösteren entegre bir et tesisi için yeşil tedarikçi seçimi problemini ele almaktadır. Çok kriterli karar verme (ÇKKV) problemine yönelik olarak, tedarikçi seçimi için Gri İlişkisel Analiz (GİA) ve Aksiyomatik Tasarım (AT) olmak üzere iki farklı yöntem ayrı ayrı uygulanmıştır. Problem kapsamında hem tüketicinin ihtiyaç ve talepleri hem de üreticinin beklentileri değerlendirilmiş, literatür taraması sonucunda uzman görüşleri de dikkate alınarak sektöre en uygun kriterler belirlenmiştir. Fakat bu kriterlerin her birinin önem düzeyi farklı olduğundan kriter ağırlıklarının hesaplanmasında Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci (BAHP) yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda hangi kriterin daha kritik olduğu belirlendikten ve her iki yöntemin değerlendirilmesi tamamlandıktan sonra işletme için en iyi yeşil tedarikçi sıralaması oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda tedarikçi firmaların yeşil politikalarına büyük ölçüde duyarlı oldukları, ancak bazı alanlarda iyileştirmeye ihtiyaç duyulduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeşil Tedarik Zinciri , Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci , Gri İlişkisel Analiz , Aksiyomatik Tasarım

Kaynakça

• Güzel, D., & Demirdöğen, O. (2016). Tedarik zinciri bütünleşmesi, yeşil tedarik zinciri uygulamaları ve işletme performansı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 362–394.
• Choudhury, R.R., Islam, A.F., & Sujauddin. (2024). More than just a business plot: Greenwashing as a barrier to circular economy and sustainable development: A case study-based critical review. Circular Economy and Sustainability, 4, 233–266.
• Jain, S., Basu, S., & Dwivedi, Y.K. (2024). Green brand identity and B2B channel partners’ tactical green marketing orientation: Moderating effect of brand governance. Industrial Marketing Management, 119, 218–237.
• Khandelwal, U., Tripathi, V., & Gupta, A. (2024). A bibliometric analysis of green branding research from 2000 to 2019. Vision, 28, 87–97.
• Al-Baldawi, Z.A. (2024). Assessment Lean Level in Manufacturing Enterprises Based on Fuzzy Multi-Criteria Decision Making (FMCDM)-Literature Review. International Journal of Supply and Operations Management, 11, 1–18.
• Supçiller, A., & Çapraz, O. (2011). AHP-TOPSIS yöntemine dayalı tedarikçi seçimi uygulaması. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal, 1–22.
• Çakın, E., & Özdemir, A. (2013). Tedarikçi Seçim Kararında Analitik Ağ Süreci (ANP) ve Electre Yöntemlerinin Kullanılması ve Bir Uygulama. Journal of Economics & Administrative Sciences, 15.
• Ergül, Ö. (2018). Gri ilişkisel analiz ve MOORA yöntemleriyle tedarikçi seçimi ve bir işletmede uygulaması.
• Demirci, A. (2020). Lojistik Tedarikçi Seçiminde Aksiyomatik Tasarım Tekniği Uygulaması. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3, 90–105.
• Opricovic, S. (2011). Fuzzy VIKOR with an application to water resources planning. Expert Systems with Applications, 38, 12983–12990.
• Kılınç, S. (2018). Yeşil tedarikçi seçimi için gri ilişkisel analizine dayalı çok kriterli karar verme yöntemlerinin kullanımı ve sonuçların istatistiksel karşılaştırması.
• Madenoğlu, F.S. (2019). Green supplier selection in fuzzy multi-criteria decision making environment. Business & Management Studies: An International Journal, 7, 1850.
• Yin, S., Li, B., Dong, H., & Xing, Z. (2017). A New Dynamic Multicriteria Decision‐Making Approach for Green Supplier Selection in Construction Projects under Time Sequence. Mathematical Problems in Engineering, 2017, 7954784.
• Batur, G.D., & Özyörük, B. (2018). Supplier Selection via Axiomatic Design: An Application in Turkey for Baby Formula Production. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 11, 195–201.
• Ardalı, Z. (2020). Bulanık AHP ve bulanık aksiyomatik tasarım ile yeşil tedarikçi seçimi. https://acikerisim.sakarya.edu.tr/handle/20.500.12619/97061
• Soyer, A., & Türkay, B. (2020). Yeşil Satın Alma ve Yeşil Tedarikçi Seçimi: Beyaz Eşya Sektöründe Bir Uygulama. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8, 1202–1222.
• Güneş, E., Keskin, B., & Kıymaz, T. (2014). Gıda sanayiinde yeşil ekonomi ve uygulamaları. XI. Tarım Ekonomisi Kongre Kitabı, 1528–1532.
• Hashemi, S.H., Karimi, A., & Tavana, M. (2015). An integrated green supplier selection approach with analytic network process and improved Grey relational analysis. International Journal of Production Economics, 159, 178–191.
• Şahin, K., & Cezlan, E.Ç. (2022). Hospital selection of health tourists: A study with AHP and TOPSIS Methods. OPUS Journal of Society Research, 19, 327–339.
• Yazdani, M., Chatterjee, P., Zavadskas, E.K., & Zolfani, S.H. (2017). Integrated QFD-MCDM framework for green supplier selection. Journal of Cleaner Production, 142, 3728–3740.
• Kannan, D., Govindan, K., & Rajendran, S. (2015). Fuzzy axiomatic design approach based green supplier selection: a case study from Singapore. Journal of Cleaner Production, 96, 194–208.
• Akyuz, G. (2012). Bulanik Analitik Hiyerarsi Prosesi ile Fabrika İmalat Performansının Ölçümü. Ege Academic Review, 12, 323–338.
• Ayaydin, H., Durmuş, S., & Pala, F. (2017). Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Türk Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü. Gümüshane University Electronic Journal of the Institute Of Social Science, 8.
• Köse, E., Aplak, H.S., & Kabak, M. (2013). Personel Seçimi için Gri Sistem Teori Tabanlı Bütünleşik Bir Yaklaşım. Ege Akademik Bakış, 13, 461.
• Suh, N.P. (1998). Axiomatic Design Theory for Systems. Research in Engineering Design - Theory, Applications, and Concurrent Engineering, 10, 189–209. https://doi.org/10.1007/S001639870001/METRICS.
• Özel, B., & Özyörük, B. (2007). Bulanık Aksiyomatik Tasarım ile Tedarikçi Firma Seçimi. Journal of the Faculty of Engineering & Architecture of Gazi University, 22.
• Kulak, O., & Kahraman, C. (2005). Fuzzy multi-attribute selection among transportation companies using axiomatic design and analytic hierarchy process. Information Sciences, 170, 191–210.