TÜRKİYE’DE YAŞAM BOYU ÖĞRENMENİN KÜLTÜREL, EKONOMİK VE TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMDEKİ ROLÜ

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 18 - 37, 30.04.2025

Filiz Kutluay Tutar , Abdallah Abukalloub , Çisil Erkan Bal

https://doi.org/10.53280/jer.1647788

Öz

Bu çalışma, yaşam boyu öğrenmenin Türkiye’de kültürel, ekonomik ve toplumsal dönüşümdeki kritik rolünü, sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle (yoksulluğun azaltılması, nitelikli eğitim, çevresel sürdürülebilirlik vb.) ilişkilendirerek analizini amaçlamaktadır. Değişen teknolojik ve ekonomik koşullar, bireylerin sürekli öğrenme ihtiyacını zorunlu kılmaktadır. Türkiye’de 1990’larda başlayan yaşam boyu öğrenme çabaları Halk Eğitim Merkezleri, Açık Öğretim ve Mesleki Eğitim Merkezleri gibi kurumlarla devam etmektedir. Bu süreçte katılımın düşüklüğü, finansal engeller ve farkındalık eksikliği önemli sorunlar olarak öne çıkmaktadır. 2024-2028 stratejik planı ise erişim eşitliği, dijitalleşme ve öğretmen gelişimi gibi hedeflerle bu süreci güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Yaşam boyu öğrenme, kariyer fırsatları, kişisel gelişim ve toplumsal refah gibi avantajlar sunsa da finansal yetersizlikler, zaman kısıtlamaları ve motivasyon eksikliği dezavantajlar arasında yer almaktadır. Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşması için eğitim sisteminin esnek, erişilebilir ve kapsayıcı bir şekilde yeniden yapılandırılması, dijital dönüşümün desteklenmesi ve dezavantajlı grupların eğitime erişiminin kolaylaştırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Kalkınma, Yaşam Boyu Öğrenme, Eğitim Politikaları, Türkiye

The Role of Lifelong Learning in Cultural, Economic, and Social Transformation in Turkey

Öz

This study analyzes the critical role of lifelong learning in Turkey's cultural, economic, and social
transformation, relating it to the sustainable development goals (such as poverty reduction, quality education, environmental sustainability, etc.). The changing technological and economic conditions make continuous learning a necessity for individuals. While Turkey's lifelong learning efforts, which began in the 1990s, continue through institutions like Public Education Centres, Open Education, and Vocational Training Centres, low participation, financial barriers, and lack of awareness are significant issues. The 2024-2028 strategic plan aims to strengthen this process with goals such as access equality, digitalisation, and teacher development. Although lifelong learning offers advantages such as career opportunities, personal development, and societal well-being, disadvantages include financial constraints, time limitations, and lack of motivation. Therefore, to achieve Turkey’s sustainable development goals, the education system needs to be restructured in a flexible, accessible, and inclusive manner, digital transformation should be supported, and access to education for disadvantaged groups should be facilitated.

Anahtar Kelimeler

Sustainable Development, Lifelong Learning, Education Policies, Turkey

Kaynakça

• Abukalloub, A., & Kutluay Tutar, F. (2025). Mutluluğun ekonomisi: Türkiye'nin refahı yeniden tanımlama yolculuğu. Türkmen, S. (Ed.), Bölgesel çalışmalar alanında araştırmalar ve değerlendirmeler, içinde (s. 29-54). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Acar, I. H., & Ucus, S. (2017). The characteristics of elementary school teachers’ lifelong-learning competencies: A convergent mixed-methods study. Educational Sciences: Theory & Practice, 17, 1833-1852.
• Akgeyik, T. (2017). Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına katılımını etkileyen faktörler: TÜİK verileri üzerine bir analiz. Journal of Social Policy Conferences, 70(2016/1), 31-53.
• Akyol, B., & Yavuzkurt, T. (2020). Pisa sınavında başarılı olan ülkelerde Singapur, Finlandiya ve Japonya yetişkin eğitiminin örgütlenmesi ve Türkiye karşılaştırması. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24).
• An, N. (2023). Toward learning societies for digital aging. arXiv preprint arXiv:2305.01137. Ankara Üniversitesi. (2019). On birinci kalkınma planı: Eğitim. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri.
• Bağlıbel, M., & Samancıoğlu, M. (2019). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporlarında eğitim: 1998-2018 yıllarına ilişkin bir inceleme. Journal of Education for Life, 33(1), 47-68.
• Balidede, F. (2012). Türkiye, İrlanda ve Kanada eğitim sistemlerinde okul yönetim yapılarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayirli, A. (2020). Singapur eğitim sistemi ile Türk eğitim sisteminin karşılaştırılması ve Türkiye için çıkarımlar. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (4), 1103-1131.
• Çoban, H. (2023). İstihdam edilebilirlik açısından Türkiye’de hayat boyu öğrenme ve paydaşların rolleri. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demir, O., Üzümcü, A., & Duran, S. (2006). İçsel büyümede içselleşme süreçleri: Türkiye örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 27-46.
• Demirkan, S. (2018). Finlandiya eğitim sisteminden Türkiye’ye mesajlar. Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 171-195.
• Doğan, S. (2020). İsveç eğitim sistemi. Eğitim Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 1(1).
• DPT. (2001). Hayat boyu eğitim veya örgün olmayan eğitim özel ihtisas komisyon raporu.
• Gencel, İ. E. (2013). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerine yönelik algıları. Eğitim ve Bilim, 38(170), 237-252.
• Göçer, A. (2016). An Important stage of life-long learning: adult literacy and benefits (Sampling of Kayseri in Turkey). Education and Science, 41(183), 199-215.
• Gül, İ., & Türkmen, F. (2024). Öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(2), 100-112.
• Güllüpınar, F. (2017). Kamusallığın çöküşü ve bireyin sorumulaştırılması olarak ‘yaşam boyu öğrenme’: Eğitim ve istihdam politikalarının eleştirisine bir katkı. Amme İdaresi Dergisi, 50(1), 67-84.
• Horoz, O. R. (2017). Mesleki eğitim merkezi öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin incelenmesi (Bartın ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Hwang, K. S., & Thi, L. S. (2010). Determinants of priority for lifelong learning: A study of Universiti Utara Malaysia City Campus students (pp. 1-9).
• Jarvis, P. (2011). Rediscovering adult education in a world of lifelong learning. International Journal of Critical Pedagogy, 113-118.
• Kahrıman, C. (2021). Turist rehberlerinin yaşam boyu öğrenme eğilim ve yeterlilikleri. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Karaman, D. (2018). Yaşam boyu öğrenme ekseninde işsizlikle mücadelede üniversitelerin rolü: teorik bir araştırma ve model önerisi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 515-529.
• Kaya, N., & Kesen, M. (2014). İnsan kaynaklarının insan sermayesine dönüşümü: Bir literatür taraması. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 6(10), 23-38.
• Konokman, G. Y., & Ayçiçek, B. (2020). Hayat boyu öğrenme programlarına ilişkin farkındalık: Program geliştirme çerçevesinden. Kaygın, H., Ulus, İ. Ç., & Çukurbaşı, B. (Eds.), Hayat boyu öğrenme ∞ teoriler, araştırmalar ve eğilimler, içinde (s. 317-350). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Küçüksüleymanoğlu, R. (2020). Hayat boyu öğrenme ve sürdürülebilirlik. Teoriler, araştırmalar ve eğilimler. Kaygın, H., Ulus, İ. Ç., & Çukurbaşı, B. (Eds.), Hayat boyu öğrenme ∞ teoriler, araştırmalar ve eğilimler, içinde (287-316). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK). (2018). Hayat boyu öğrenme için anahtar yetkinliklere ilişkin konsey tavsiye kararı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014). Avrupa birliği ve dış ilişkiler genel müdürlüğü: Hayat boyu öğrenme politikaları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2024). Hayat boyu öğrenme strateji belgesi 2024-2028.
• Mollaibrahimoğlu, M. (2016). Türkiye’de yaşam boyu eğitim politikaları. Journal of Life Economics, 3(Special), 119-125.
• Nottingham, P. (2019). Acknowledging lifelong learning principles within work-based studies: A continuing legacy for the degree apprenticeship. Widening Participation and Lifelong Learning, 21(1), 29-45.
• Öktem, H., Kutluay Tutar, F., Tutar, E., & Tutar Çölgeçen, E. F. (2024). Sürdürülebilir kalkınma için mavi ekonomi ve Türkiye. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal (Smart Journal), 7(50), 2289-2302.
• Poyraz, H., & Titrek, O. (2013). Development of lifelong learning in Turkey. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 115-131.
• Samancı, O., & Ocakcı, E. (2017). Hayat boyu öğrenme. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(24), 711-722.
• Schreiber-Barsch, S., & Mauch, W. (2019). Adult learning and education as a response to global challenges: Fostering agents of social transformation and sustainability. International Review of Education, 65, 515-536.
• Sezgin, S. (2022). Türkiye’de yaşam boyu öğrenme ile ilgili yayınların sistematik literatür taraması. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Sodhani, S., Faramarzi, M., Mehta, S. V., Malviya, P., Abdelsalam, M., Janarthanan, J., & Chandar, S. (2022). An introduction to lifelong supervised learning. arXiv preprint arXiv:2207.04354.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Sürdürülebilir kalkınma amaçları değerlendirme raporu. Ankara, Türkiye: Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Thwe, W. P., & Kálmán, A. (2023). The regression models for lifelong learning competencies for teacher trainers. Heliyon, 9(2), 1-10.
• TÜBİTAK. (2024). TÜBİTAK eğitim programları. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu. https://tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/hakkimizda/biz-kimiz, (Erişim Tarihi: 26.02.2025).
• Uçak, N. (2018). Yerel yönetimlerin hayat boyu öğrenmeye katkısı (SAMEK örneği). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Urhan, N. (2020). Hayat boyu öğrenme: Avrupa Birliği ve Türkiye karşılaştırması. Çalışma İlişkileri Dergisi, 1, 18-45.
• WINS Solutions. (2023). Sürdürülebilirliği hayat boyu öğrenmeye entegre etmenin önemi nedir? https://www.winssolutions.org/tr/surdurulebilirligi-hayat-boyu-ogrenmeye-entegreetmenin-onemi-nedir/, (Erişim Tarihi: 25.02.2025).
• World Bank. (2003). Lifelong learning in the global knowledge economy: Challenges for developing countries.
• Yazıcı, M. (2019). Temel bilgi teknolojileri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yıltekin, F. (2024). Sürdürülebilir kalkınmada yaşam boyu öğrenmenin önemi. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Yükseköğretim Kurulu. (2022). Mevlâna değişim programı. https://mevlana.yok.gov.tr/temelbilgiler, (Erişim Tarihi: 26.02.2025).