ŞEFAATLİ (YOZGAT) DOĞUSU SU KAYNAKLARININ HİDROJEOLOJİK VE HİDROJEOKİMYASAL İNCELEMESİ

Yıl 2021, , 126 - 138, 30.03.2021

Şehnaz Şener , Erhan Şener

https://doi.org/10.21923/jesd.745641

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, Yozgat ili, Şefaatli ilçesi doğusu yüzey ve yeraltısularının hidrojeolojik ve hidrojeokimyasal özellikleri incelenmiştir. Bölgede yüzeyleyen jeolojik birimler hidrojeolojik özelliklerine göre Akifer-1, Akifer-2, Akitard ve Aküfüj olmak üzere dört ayrı grupta incelenmiştir. Mayıs (2019) döneminde yapılan yeraltısuyu seviye ölçüm sonuçlarına göre bölgede yeraltısuyu derinlikleri 3,22 m ile 20 m arasında, yeraltısuyu seviye değerleri ise 945,25 m ile 1045,05 m arasındadır. Bölgede, yeraltısuyu akımının, güneydoğudan kuzeybatıya doğru olduğu belirlenmiştir. Aynı dönemde yeraltısuyu ve yüzeysularından alınan su örneklerinin hidrojeokimyasal özellikleri, su kalitesi ve kullanım özellikleri belirlenmiştir. Buna göre su örnekleri Na-Ca-HCO3, Ca-Mg-HCO3 ve Ca-Mg-HCO3-SO4’lı sular fasiyesinde yer almaktadır.
Su örneklerin kimyasal analiz sonuçlarına göre yeraltısularının Al ve As parametreleri bakımından, yüzey sularının ise Al, As, Mn ve Fe parametreleri bakımından içme suyu olarak kullanıma uygun olmadığı belirlenmiştir. Su kaynaklarında söz konusu parametrelerin artışı kaya-su etkileşimi ile gelişmektedir. Ayrıca, bölgedeki tarımsal faaliyetler ile ilişkili olarak yeraltısuyu örneklerinin NO3 değerlerinin içme suyu limit değerlerin üzerinde olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hidrojeoloji, Hidrojeokimya, Su kaynakları, Şefaatli

HYDROGEOLOGICAL AND HYDROGEOCHEMICAL INVESTIGATION OF THE WATER RESOURCES IN EAST OF THE ŞEFAATLİ (YOZGAT)

Öz

In this study, the hydrogeological and hydrogeochemical properties of surface and groundwater in the east of Şefaatli district of Yozgat province were investigated. The geological units outcropping in the region were examined in four different groups, namely Akifer-1, Akifer-2, Akitard and Akufüj according to their hydrogeological characteristics. According to the groundwater level measurement results made in the period of May (2019), groundwater depths in the region are between 3,22 m and 20 m, and groundwater level values are between 945,25 m and 1045,05 m. It was determined that the groundwater flow in the region is from southeast to northwest. In the same period, hydrogeochemical properties, water quality and usage characteristics of water samples were determined. Accordingly, the waters in the region are Na-Ca-HCO3, Ca-Mg-HCO3 and Ca-Mg-HCO3-SO4 water type. According to the chemical analysis results, it was determined that the groundwater is not suitable for drinking water usage in terms of Al and As parameters and surface waters in terms of Al, As, Mn and Fe. The high values of the parameters in water resources the result of rock-water interaction in the region. In addition, it was determined that the NO3 values of groundwater samples were above the drinking water limit values in relation to agricultural activities in the region.

Anahtar Kelimeler

Hydrogeology, Hydrogeochemistry, Water Resources, Şefaatli

Kaynakça

• Aghazadeh, N., Mogaddam, A.A. 2011. Investigation of hydrochemical characteristics of groundwater in the Harzandat aquifer, Northwest of Iran, Environmental Monitoring Assessment, 176-183.
• Akın, A. 2016. Yozgat İlinin Jeotermal Kaynakları ve Özellikleri. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi, 37: 100-112.
• Amini, M., Mueller, K., Abbaspour, K.C., Rosenberg, T., Afyuni, M., Moller, K.N., Sarr, M., Johnson, C.A. 2008.
• Statistical modelling of global geogenic fluoride contamination in groundwater, Environmental Science Technology, Vol. 42: 3667-3668.
• Ayers, R.S., Westcot, D.W. 1989. Water Quality for Agriculture. FAO Irrigation and Drainage, 29 Rev. 1, ISBN 92-5-102263-1.
• Babiker S.I., Mohamed A.A.& Mohamed T.H. 2007. Assessing groundwater quality using GIS. Water Resources Management, 21: 699-715.
• Birgili, A.Z., Yoldaş, R., Ünalan, G. 1975. Çankırı-Çorum havzasının jeolojisi ve petrol olanakları, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Rapor No:562, Ankara (yayınlanmamış)
• Göncüoğlu, M.C. 1977. Geologic des Westhichen Niğde massivs, Bonn University, Doktora Tezi, 181.
• Hem, J.D. 1985. Study and interpretation of the chemical characteristics of natural water, 3rd edn. U.S. Geological Survey Water Supply Paper, 2254: 263
• Kara, H., Dönmez, M. 1990. 1/100,000 Ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Kırşehir-G17 paftası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Kara, H. 1991. 1/100,000 Ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Kırşehir-G18 paftası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Kara, H. 1997. 1/100,000 Ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Yozgat-G19 paftası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Kervankıran, İ., Kılıç, M. 2014. Yozgat İli’nde Jeotermal Kaynakların Kullanımı ve Turizm Açısından Önemi. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi, Muğla.
• Kolay, E., Koçak, İ., Temiz, U. 2017. Jeotermal sahalarda karşilaşilan sorunlara Yozgat’tan örnekler. II. Uluslararasi Bozok Sempozyumu, Bildiri Kitabı, 04-06 MAYIS 2017, 51.
• Kumar, M., Kumari, K., Singh, U.K., Ramanathan, A.L. 2009. Hydrogeochemical processes in the groundwater environment of Muktsar, Punjab: conventional graphical and multivariate statistical approach. Environ Geol 57:873–884.
• Piper, A.M. 1944. A Graphic Procedure in Geochemical Interpretation of Water Analyses, American Geophysical Union Transactions 25: 914-923.
• Seymen, İ. 1982. Kaman dolayında Kırşehir masifinin jeolojisi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Doçentlik Tezi, 164s, İstanbul (yayınlanmamış)
• Su, C., Wang, Y., Pan, Y. 2013. Hydrogeochemical and isotopic evidences of the groundwater regime in Datong Basin, Northern China. Environmental Earth Sciences, 70(2): 877-885.
• Subramani, T., Elango, L., Damodarasamy, S.R. 2005. Groundwater quality and its suitability for drinking and agricultural use in Chithar River Basin, Tamil Nadu, India. Environ Geol 47:1099–1110
• Subramani, T., Rajmohan, N., Elango, L. 2010. Groundwater geochemistry and identification of hydrogeochemical processes in a hard rock region, Southern India. Environmental Monitoring and Assessment, 162(1-4): 123-137.
• Şahinci, A. 1991. Doğal Suların Jeokimyası. Reform Matbaası, 548 s, İzmir.
• Şener, Ş., Şener, E., Davraz, A. 2017. Assessment of groundwater quality and health risk in drinking water basin using GIS. Journal of Water and Health, 15(1): 112-132.
• Tarım ve Orman Bakanlığı, 2012. Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği, 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı resmi gazete, (Değişik: RG-10/8/2016-29797), Ankara
• TS-266, 2005. Sular - İnsani tüketim amaçlı sular, TS-266, Türk Standartları Enstitüsü, 25 s, Ankara.
• WHO 2008. World Health Organisation Guidelines for Drinking-water Quality, Third Edition Incorporating The First and Second Addenda, WHO Publication, Geneva, 668 p. 2008.
• WHO 2011. Guidelines for Drinking Water Quality, 4th ed., World Health Organisation, Geneva.
• Varol, S., Davraz, A. 2015. Evaluation of the groundwater quality with WQI (Water Quality Index) and multivariate analysis: a case study of the Tefenni plain (Burdur/Turkey). Environmental Earth Sciences, 73: 1725-1744.