İBADETHANELER: TEKERLEKLİ SANDALYE KULLANICILARIN KULLANIMIN MEMNUNİYETİ

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 3, 319 - 327, 25.12.2015

Hamza Çınar , Ali Arslan , Kadir Doğar

Öz

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne göre “Yaşam, özgürlük ve kişisel güvenlik her insanın hakkıdır” yine engelli kişilerin hakları bildirgesine göre “Engelli kişilerin diğer insanlarla aynı kişisel ve siyasal haklara sahiptir” ibareleri ve T.C. Anayasasının 12. maddesine göre “Herkes, kişiliğine bağlı dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir” ibareleri doğrultusunda her engelli veya engelsiz insanın yaşam hakkı olduğudur. Yapılaşmış çevre, bina iç mekânları kentsel dış mekânlar hatta kenti çevreleyen doğa parçalarına kadar zincirleme bir yapı göstermektedir. Bu yapı içinde yer alan her türlü mekânın işlevini yerine getirmesi, kullanıcılarına yönelik tasarımın yanı sıra erişilebilir, kullanılabilir ve yaşanabilir olmasına bağlıdır.

Buradan hareketle bu çalışmada, gelişmekte olan ülkeler kategorisinde yer alan ve Avrupa Birliğine aday ülke Türkiye’de yaşayan tekerlekli sandalye kullanıcılarının ibadet hakkı kavramı çerçevesinde yaşam kalitesi, iç ve dış ibadet mekânlarının kullanım kolaylığı ve ya zorluğu tespit edilerek ibadet olanaklarının analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Avrupa’nın kültür başkenti olan İstanbul alan çalışması olarak seçilmiş ve kentte yaşayan engelli bireylere anketler uygulanmıştır. Araştırmada cami, kilise, sinagog gibi ibadet mekânları incelenerek tekerlekli sandalye kullanıcılarının ibadet özgürlüklerini hangi koşullarda ve imkânlarda yerine getirebildikleri değerlendirilmiştir.

İbadethanelere ulaşım dış mekân değerlendirmelerine göre; zemin farklılıkları, kaldırımlar, üst geçitler ve yollar gibi çevresel düzenlemelerin birçoğu tekerlekli sandalye hareketini ve manevralarını kısıtlayan hatta imkânsız hale getiren engellerin olduğu tespit edilmiştir. İç mekân değerlendirmelerine göre ise tekerlekli sandalye manevralarının düşünülmediği, bir cami ve kilisede son derece sınırlı birkaç adaptasyonun yapıldığı ancak genel olarak tekerlekli sandalye kullanıcılarının hareket özgürlüklerinin kısıtlı olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tekerlekli sandalye kullanıcıları İbadethaneler Tasarım Kullanıcı memnuniyet durumu

Kaynakça

• Aşıkoğlu, N., 2000. İslam'a göre inancın toplumdaki yeri ve rolü, Cumhuriyet Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, (4):1-274-280.
• Berg, K.,, Hines, M. and Allen, S. 2002. Wheelchair Users at Home: Few Home Modifications and Many Injurious Association, American Journal of Public Health Vol 92, No. 1, January 2002. Public Health
• Çınar, H., 1997. An Investigation Into Kitchen Units, Dimensions İn Relations To Wheelchair User, Yüksek Lisans Tezi, London Guildhal University, London, 30-50.
• Çınar, H., Gürleyen, L., 2005. Fiziksel Engelliler İçin Yatak Yaklaşımlar, 10. Ergonomi Kongresi, Bursa, 798- 808. Ergonomik
• Çınar, H., Tuncer, A., Arslan, AR., 2011. Huzurevlerinde fiziksel çevrenin yaşlı ve engellilere uygunluğu, 17. Ulusal Ergonomi Kongresi, 14-16 Ekim 2011, Eskişehir
• Çınar. H., ve Gürleyen, L., 2003. Fiziksel Engelliler İçin Mutfak Yaklaşımlar, 9. Ulusal Ergonomi Kongresi, Denizli,351-356. Tasarımında Ergonomik
• Goldsmith, S., 1976. Desinging for the disabled problems of conflicting criteria. MA (contab) Riba Publicotions Limited, London, 70-75.
• Goldsmith, S., 1997. Designing for the Disabled: The New Paradigm, Archıtectural Press, Oxford,110- 150,170-180.
• Gündüz, A., 1996. Bedensel Engelliler Gözü İle Ülkemizdeki Yaşam Koşulları ve Yerleşim Sorunları,TMMOB. Mimarlar Odası. Ankara 316- 325.
• Hayta, A., 2000. İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin İbadet ve Ruh Sağlığı (Psiko-Sosyal Uyum) İlişkisi Üzerine bir İnceleme. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi. Sayı: 9, Cilt: 9, 2000 U. Ü. *
• Malinowski, B., 1990. Büyü, Bilim ve Din, çev. S. Özkal, İst. Kabala Yay.
• Mutluer, S.Y., 1997. Tekerlekli Sandalye Kullanan Bedensel Özürlüler İçin Uygun Konut Tasarımı ve Çevre Düzenlemesi,Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya,16- 37,48-53,60-75,176-188.
• Rawlings, B., 1991. Observation as a Method of Collecting Data, Research Seminar Series, The Institute of Advenced Studies, Manchester Polytechnic, Manchester, 21-25 (1991).
• Sapey, B., 1995. Disabling Homes: a study of the housing needs of disabled people in Cornwall, Taylor & Francis group. Routhledge, Journal of Disability & Society. Volume 10, Issue 1. January 1995 , pages 71 – 86.
• Şentürk, L., 2013. Örnek Vaazlar I. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 511 Halk Kitapları: 133 . 5. Baskı, Ankara.
• Sürmen, Ş., 1988. Tekerlekli Koltuktaki İnsanların Hayatından Tablolar ve Bir Mimarlık Klavuzu. Istanbul Teknik Üniversitesi Vakfı. Istanbul, 90-98, 120-125.
• United Nations, 1948. The Universal Declaration of Human Rights. Fiftieth Anniversary of the Universal Declaration of Human Rights 1948 – 1998. General Assembly resolution 217 A (III) of 10 December 1948.
• United Nations, 2003. Human Rights and Disability, Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights - Geneva, Switzerland.
• Yıldız, B., 2003. Engelliler İçin Dış Mekan Tasarım Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara,1-6,15-25,37- 50,55-68.