KAHRAMANMARAŞ YEMENİ VE ÇARIKLARINDA KULLANILAN DERİ MALZEMESİNİN ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 64 - 76, 30.03.2021

Hatice Arıkan Mustafa Oğuz Gök

https://doi.org/10.21923/jesd.705173

Cited By: 1

Öz

Ayak giyim sektörü olarak bilinen ayakkabı sektörü, teknolojik gelişmeler ve yeni malzemelerin keşfi ile birlikte her geçen gün yeni tasarımlar ile karşımıza çıkmaktadır. Doğal ve geleneksel ayakkabılara olan ilgi geçmişten günümüze devam etmektedir. Kahramanmaraş iline ait bir geleneksel giyim ürünü olan yemeniler araştırılmıştır. Bu zanaati gerçekleştiren ustalar ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Kahramanmaraş yemenisi, kökleri geçmişe dayanan köşkerlik zanaati ürünüdür. Yemeniyi geleneksel ayakkabılardan ayıran en önemli özelliği, üretiminde sadece deri malzemesinin kullanılmasıdır. Ürünün tamamıyla deri malzemesinden oluşması sürdürülebilir ürün tasarımını destekler niteliktedir. Günümüzde yemeni üretiminde kullanılan deri, elde ve fabrikasyon olmak üzere iki şekilde tabaklanmaktadır. Bu çalışmada, zanaatkâr, endüstri ürünleri tasarımcısı ve tekstil ve moda tasarımcısının yer aldığı deneysel çalışmanın ilk kısmında deri ustası ile görüşmeler yapılmış ve yemeni üretimi ve yemeni üretiminde kullanıla deriler hakkında bilgi toplanmıştır. İkinci kısımda ise deri zanaatkârının verdiği bilgiler doğrultusunda, deri zanaatkârından temin edilen, doğal yöntemlerle tabaklanmış deri ile fabrikasyon tabaklanmış derilerin yaş ve kuru durumları üzerinden aşınma dayanımı ve sürtmeye bağlı renk haslığı testleri yapılmıştır. Test sonucunda her iki deride de ıslanma sonucunda aşınma dayanımında azalma meydana geldiği, doğal derinin fabrikasyon deriye göre kullanım şartlarına daha dayanıklı olduğu, doğal derinin ıslandığında sürtmeye karşı renk haslığının arttığı, fabrikasyon derinin ise ıslandığında sürtmeye karşı tam ters bir etki gösterdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kahramanmaraş Yemenisi, Sürdürülebilirlik, Endüstriyel tekstil tasarımı, Deri tabaklama

INVESTIGATION OF THE CHARACTERISTICS OF LEATHER MATERIAL USED IN KAHRAMANMARAŞ YEMENİ AND ÇARIK

Öz

In this study, Yemeni, a traditional clothing product of Kahramanmaraş province, was investigated. Meetings were held with the masters who made this craft. Kahramanmaraş yemeni is a product of articulation of art, which has its roots in the past. The most important feature that distinguishes yemeni from traditional shoes is that only leather material is used in its production. The fact that the product is made entirely of leather material supports the sustainable product design. Leather material is not used as it is when it is turned into a product. In this study, in the first part of the experimental study involving the artisan, industrial products designer, and textile and fashion designer, interviews were realized with the leather master and information about the leather used in the production of lemons and lemons was collected. In the second part, in accordance with the information provided by the leather craftsman, abrasion resistance and rubbing-related colour fastness tests were performed on the wet and dry conditions of the leather tanned leather with natural methods, obtained from the leather craftsman. Research methods; It includes literature review, semi-structured interview technique and experimental studies. As a result of the interviews, the masters stated that they produced the yemeni with their own efforts, remaining loyal to the tradition. As a result of the test, it was concluded that the wear resistance of natural leather decreased due to wetting, natural leather was more resistant to usage conditions than fabricated leather, natural leather had increased colour fastness against rubbing when wetted, and fabricated leather had a completely opposite effect against rubbing when wet.

Anahtar Kelimeler

Kahramanmaraş Yemeni, Sustainability, Industrial Textile Design, Leather Tanning

Kaynakça

• Akbulut, U., 2009. Erişim Adresi:http://www.uralakbulut.com.tr/?lang=tr, Erişim Tarihi:03.01.2020.
• Arıkan, H. K., Akbulut, D., 2016. Zanaat, Üretim ve Tasarım Dahilinde Kültürün Dönüşümü: Kahramanmaraş Yemenileri. P. Kaygan ve H. Kaygan (Ed.), UTAK 2016 Bildiri Kitabı: Sorumluluk, Bağlam, Deneyim ve Tasarım bildiriler kitabı içinde (125-142). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
• Atalay, B., 2008. Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Ukde Yayınları, Hazırlayanlar: Gökhan. İ., Karataş, M., Editörler: Alparslan, Y., Yakar, S.
• Cengiz, N., 2002. Deri Sanayiinde Kullanılan Kimyasalların İşçi Ve Çevre Sağlığı Üzerine Etkileri. Kocatepe Tıp Dergisi, 3(1).
• Çavdar, B., 2014. Tabaklama İşlemlerinde Kimyasalların Deri Yolu ile Maruziyetinde Riskler ve Önlemler. Uzmanlık Tezi. Çalışma ve Soyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Ankara.
• Çoruhlu, Y., 2003. Orta ve İç Asya'da Kazı ve Araştırmalarında Elde Edilen Materyale Göre Erken Devir Türklerinde Çizme, Ayakkabı Kitabı, Editör: Naskali Gürsoy, E., Kitabevi Yayını.
• Ertürk, D., Şanlı, S., 2018, “Gelenekten Moderne Anadolu’da Devecilik”, Turkish Studies, Volume 13/26, Fall 2018, p. 613-635.
• Kahramanmaraş Yemenisi Tescil Belgesi, Erişim Adresi: https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/339.pdf,2020, Erişim Tarihi: 12.03.2020.
• Kopar, H., 2016. Alan Çalışması. Kahramanmaraş.
• Kopar, M., 2019. Alan Çalışması. Kahramanmaraş.
• Kuru, S., Paksoy, C., 2008. Anadolu’da Ayakkabı Kültürü ve Cumhuriyet Dönemi Ayakkabı Kültürü. ICANAS Bildiriler II, 2(38), 821-836.
• Kuru, S., Paksoy, C., 2014. Ayakkabı Modası Perspektifinde Kahramanmaraş Çarık ve Yemenilerinin Yaşam Seyrinin Değerlendirilmesi. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 101-126.
• Özdemir, M., 2004. Geçmişte ve Günümüzde El Sanatları Çerçevesinde Üretilen Deri Ürünleri Üzerinde Bir Araştırma. (Yayımlanmamış doktor tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özkarcı, M., 2012. Kahramanmaraş’ta Kaybolmaya Başlayan Sanatlarımız: Köşgerlik ve Saraçlık. VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, 28 Mayıs 2016 tarihinde Erişim Adresi:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-91508/kahramanmarasta-kosgerlik-ve-saraclik.html.Erişim Tarihi: 12.03.2020.
• TDK, 2020. Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 12.03.2020.
• Tegtmeyer, D., Kleban, M., 2013. “Krom ve Deri Araştırma Bilimsel olgulara ve verilere dengeli bir bakış”, IULTCS, August 2013.