DÖKÜM MAKİNELERİNDE EKED PROSEDÜRÜ UYGULAMALARININ İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 353 - 368, 20.03.2025

Kerem Topal , Müge Ensari , Onur Şahin

https://doi.org/10.21923/jesd.1358981

Öz

Makinelerde gerçekleştirilen bakım, ayarlama vb. operasyonlar sırasında makinelerdeki tehlikeli enerjinin kontrolünün sağlanamaması sebepli istemsiz, beklenmeyen başlatmalar sonucu ciddi yaralanmalı iş kazalarının yaşandığını görmekteyiz. Bu riskin önüne geçilmesi amacıyla etiketleme ve kilitleme uygulamaları, makinelerde gerçekleştirilecek operasyonlarda kullanılmalıdır. Bu çalışmanın amacı döküm sektöründe kullanılan makinelerde gerçekleştirilen çalışmalarda istemsiz, beklenmeyen başlatma riskine karşı çalışmaların çeşidine, operasyonun sıklığına, makine içerisinde çalışma süresine, operasyondaki çalışan sayısına, tehlikeli enerji türlerine göre operasyonların incelenmesi ve operasyonlardaki enerji izolasyon noktalarının belirlenerek çalışmaların emniyetli bir şekilde yapılmasının sağlanmasıdır. Bu çalışma ile gerçekleştirilen operasyonların değerlendirileceği bir EKED (Etiketle, Kilitle, Emniyete al, Dene) risk değerlendirmesi sistemi geliştirilmiştir. Araştırma sonucu tespit edilen bulgulara istinaden makinelerdeki operasyonlarda vardiya süresince rutin, tekrarlanan, kısa süreli ve/veya enerji ihtiyacı olan çalışmalarda etiketleme ve kilitleme uygulamalarının farklılık gösterdiği görülmüştür. Sonuç olarak makinelerdeki operasyonlarda etiketleme ve kilitleme uygulamalarının kullanılmaması riskinin önüne geçilebilmesi için operasyonlarda tam veya kısmi etiketleme ve kilitleme uygulamalarının kullanılmasının sağlanması ve bir EKED risk değerlendirmesi sisteminin oluşturulması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kilitleme ve Etiketleme, Makine Emniyeti, Enerji İzolasyonu, İş Güvenliği, Metal Döküm

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK BİDEB 2210-D Yurt İçi Sanayiye Yönelik Yüksek Lisans Burs Programı

Teşekkür

Bu çalışmada desteğini her zaman yanımda hissettiğim aileme, çalışma arkadaşlarıma ve TÜBİTAK BİDEB 2210-D Sanayiye Yönelik Yüksek Lisans Burs Programı tarafından destekte bulunan TÜBİTAK Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı’na teşekkürlerimi sunarım.

EXAMINATION OF LOTOTO PROCEDURE APPLICATIONS IN CASTING MACHINES

Öz

We see that serious work accidents with injuries occur as a result of unintentional, unexpected starts due to failure to control the hazardous energy in the machines during operations such as maintenance, adjustment, etc. performed on the machines. In order to prevent this risk, tagging and locking applications should be used in operations to be performed on the machines. The aim of this study is to examine the operations according to the type of work, the frequency of the operation, the working time in the machine, the number of employees in the operation, the dangerous energy types against the risk of involuntary start-up in the works in the casting machines and to determine the energy isolation points in the operations and to ensure that the works are carried out safely. A LOTOTO (Lock out, Tag out, Try out) risk assessment system has been developed to evaluate the operations performed with this study. As a result of the research, it has been seen that tagging and locking applications differ in routine, repetitive, short-term and/or energy demanding operations during shifts in machine operations. In order to prevent the risk of not using lockout and tagout practices in operations on machines, it is recommended to ensure that full or partial lockout and tagout practices are used in operations and to establish a LOTOTO risk assessment system.

Anahtar Kelimeler

Lockout and Tagout, Machinery Safety, Energy Isolation, Occupational Safety, Metal Casting

Kaynakça

• AFS, American Foundry Society / Census of World Casting Production, Modern Casting Magazine, (2021). CAEF, The European Foundry Association, The European Foundry Industry, (2019) Erişim adresi: https://www.caef.eu/statistics/ Erişim tarihi: 11.03.2023.
• Garipoğlu O., 2021. Engelli Çalışanların, Sağlık Kurulu Raporlarındaki Engel Oranı Değerleri Kullanılarak Bir Risk Değerlendirme Yöntemi Geliştirilmesi: Döküm Sektöründe Bir Uygulama, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Günay, Y., 2012. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Türkiye’de Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi, Döküm Sektörü Rehber Doküman.
• Günay Y., 2016. TÜDÖKSAD Akademi, Döküm ve Değişen Pazar, Döküm Sanayinin Yeni Teknolojiler ve Değişen Pazar Yapısı ile İmtihanı, s.: 15.
• Güvenli EKED, 2023. EKED Nedir, Eked Ürünleri, Erişim adresi: https://guvenlieked.com/eked-nedir Erişim tarihi: 09.05.2023.
• ILO, International Labour Organization (2006). International Chemical Control Toolkit. Erişim adresi: https://www.ilo.org/legacy/english/protection/safework/ctrl_banding/toolkit/icct/ Erişim tarihi: 15.05.2023. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği, Madde 4, f), Madde 5, 29.12.2012 Tarihli 28512 Sayılı Resmi Gazete.
• Kalyoncu S., 2021. Oluklu Mukavva Üretim Makinelerinde Tehlikeli Enerjinin Yönetimi, Kırklareli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli.
• Küçüksavcı G., 2021. Makine Risk Değerlendirmesinin Çalışma Hayatına Entegrasyonu, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü, II. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Öğrenci Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul.
• OSHA, Occupational Safety and Health Administration, The Industry Profile For Violations Of Any Specific OSHA Standard, 2021.
• OSHA, 2011. Occupational Safety and Health Administration, Standard Numarası: 1910.147, Tehlikeli Enerjinin Kontrolü, (Kilitleme / Etiketleme).
• Rocha F., 2023. Implementation Of Lockout/Tagout (LOTO) Methodologies On Production Lines, Department of Mechanical Engineering, School of Engineering, Polytechnic of Porto.
• S.Fore, 2010. Cleaner Production For Environmental Conscious Manufacturing In The Foundry Indsustry, Department of Management/Project Management, Cape Peninsula University of Technology, Cape Town, South Africa. Journal of Engineering, Design and Technology, Vol. 8 No. 3, pp. 314-333.
• Şahin O., 2020. Dökümhane Maça Üretiminde Ortaya Çıkan Kimyasal Maddeler ve Bu Maddelerin Kontrolü, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Şahin O., Özay E., Uçan R., 2022. Döküm Parça Taşlama İşlerinde El-Kol Titreşiminin Ölçülmesi ve Maruziyetinin Değerlendirilmesi, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 10(3), 856-868.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Demir Döküm Sanayi Kılavuzu Erişim adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/editordosya/Demir_Dokum_Sanayi_Kilavuzu.pdf Erişim tarihi: 20.01.2023.
• Taşçı H., Yağız E. 2023. Elektrik Tesislerine Güvenli Müdahaleye Standartlarla Bakış EKED / LOTO. Elektrik Mühendisleri Odası, 47. Dönem İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Komisyonu. Erişim adresi: https://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=135390&tipi=2&sube=0 Erişim tarihi: 09.05.2023.
• Tezcan E., 2023. Etiketle, Kilitle, Emniyete Al, Dene. Makina Mühendisleri Odası, Mühendis ve Makina Dergisi, 48 (567).
• Tj L., 2020. Safety Minute: Rushing Causes Errors, Larkin Communication, AICHE – American Institue of Chemical Engineers, CEP August 2020, s.: 43-44. Erişim adresi: https://www.aiche.org/resources/publications/cep/2020/august/safety-minute-rushing-causes-errors Erişim tarihi: 09.05.2023.
• TS EN ISO 12100, 2011. Makinalarda Güvenlik, Tasarım İçin Genel Prensipler, Riskin Değerlendirilmesi ve Azaltılması.
• TS EN ISO 14118, 2018. Makinelerde Güvenlik, Beklenmeyen Start-up Önlenmesi, 4.4 Sinyal Verme ve Uyarı (Gecikmeli Başlatma), 5.3.2 Güç Kaynaklarından İzolasyon için Cihazlar, 5.4 Depolanmış Enerjinin Dağıtılması veya Sınırlandırılması (Muhafaza) için Cihazlar, 7.3 Enerji Dağılımını veya Kısıtlamayı (Muhafaza) Doğrulamak için Hükümler.
• TÜDÖKSAD Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği, 2022. Döküm Sektörü Genel Bakış ve Önemi, Erişim adresi: https://tudoksad.org.tr/genel-bakis-ve-onemi Erişim tarihi: 01.12.2022 ve 07.03.2023.
• Yalçın D., 2024. Deniz Olaylarının Kişisel Yaralanma Perspektifinden Kapsamlı Analizi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Deniz Ulaştırma Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Zhang Hong-jie, Liu Zhen-tang, 2011. Application of Lockout & Tagout System in the Coalmine Industry, First International Symposium on Mine Safety Science and Engineering, SciVerse ScienceDirect, Procedia Engineering 26, s.: 2065 – 2069.