COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE FARKLI YÖNTEMLER KULLANILARAK BURDUR GÖLÜ HAVZASI İÇİN İKLİM TİPİ VE EVAPOTRANSPİRASYONUN BELİRLENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 221 - 233, 20.03.2025

İbrahim İskender Soyaslan , Kerem Hepdeniz

https://doi.org/10.21923/jesd.1560763

Öz

Burdur Gölü’nün göl yüzey alanı her yıl giderek küçülmektetedir. Bu su kaybına sebep olan en önemli unsurları olarak havzanın iklim tipi ve evapotranspirasyon gösterilebilir. Hidrojeolojik havza etütlerinde hidrolojik su bilançosu hesaplamalarında kullanılan boşalım parametrelerinden bir tanesi gerçek evaportranspirasyondur. Havza için evapotranspirasyon hesaplamasında Thornthwaite, Blaney-Criddle ve Schendel yöntemleri kullanılmıştır. Üç yöntemin sonuçları karşılaştırıldığında Thornthwaite yöntemi ortalama değerlere daha yakın sonuçlar vermiştir. Thornthwaite yönteminin havza iklim özelliklerini temsil ettiği kabul edilerek, iklim tipinin belirlenmesinde Thornthwaite İklim Sınıflandırma yöntemi seçilmiştir. İklim tipinin belirlenmesinde yağış indisi, nemlilik indeksi ve kuraklık indisi hesaplanmıştır. Yağış etkinlik indisi değerleri tüm istasyonlar için arid-semi humic (C1) iklim tipindedir. Kuraklık indisi değeri tüm istasyonlar için “yazın çok kuvvetli su noksanı” (s2) ve “kışın çok kuvvetli su noksanı” (w2) yağış rejimine sahiptir. Nemlilik indisi değerleri tüm istasyonlar için “yazın orta derecede su fazlası” (s) ve “kışın orta dercede su fazlası” (w) yağış rejimindedir. Burdur Gölü havzası kurak-yarı nemli iklim tipine sahip ve arid iklim sınıfına sahip olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Burdur Gölü Havzası, Evapotranspirasyon, İklim Tipi, Coğrafi Bilgi Sistemleri

Etik Beyan

Herhangi bir etik beyan gerekmemektedir.

Destekleyen Kurum

Destekleyen her hangi bir kurum ve kuruluş bulunmamaktadır.

Teşekkür

Yazarlar haricinde teşekkür edilecek bir katkı bulunmamaktadır.

DETERMINATION OF CLIMATE TYPE AND EVAPOTRANSPIRATION FOR BURDUR LAKE BASIN USING GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEMS AND DIFFERENT METHODS

Öz

The surface area of Lake Burdur has been gradually shrinking every year. The most important factors causing this water loss are the climate type of the basin and evapotranspiration. In hydrogeological basin studies, one of the discharge parameters used in hydrological water balance calculations is the actual evaportranspiration. Thornthwaite, Blaney-Criddle and Schendel methods were used to calculate evapotranspiration for the basin. When the results of the three methods were compared, Thornthwaite method gave results closer to the average values. Thornthwaite Climate Classification method was chosen to determine the climate type by accepting that Thornthwaite method represents the basin climate characteristics. Precipitation index, humidity index and drought index were calculated to determine the climate type. Precipitation efficiency index values are in arid-semi humic (C1) climate type for all stations. Drought index value is ‘very strong water deficit in summer’ for all stations. (s2) and ‘very strong water deficit in winter’ (w2) precipitation regime. Moisture index values for all stations are in the precipitation regime of ‘moderate water surplus in summer’ (s) and ‘moderate water surplus in winter’ (w). It is concluded that Burdur Lake basin has arid-semi humic climate type and has arid climate class.

Anahtar Kelimeler

Burdur Lake Basin, Evapotranspiration, Climate Type, Geographic Information Systems

Kaynakça

• Ala, Z. 2001. Burdur Yerleşim Alanı ve Çevresinin Hidrojeoloji İncelemesi. Isparta: Yüksek Lİsans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Müh. AD.
• Ardel, A., Ajun, K., Dönmez, Y. (1969). Klimatoloji Tatbikatı. İstanbul: Taş Matbaası.
• Ataol, M., 2010. Burdur Gölü'nde seviye değişimleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1), 77-92. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000105
• Aydın, S., Şimşek, M., Çetinkaya, G., Öztürk, M. Z., 2019. Erinç Yağış Etkinlik İndisi'ne Göre Belirlenen Türkiye İklim Bölgelerinin Rejim Karakteristikleri. 1. Istanbul International Geography Congress Proceedings Book (s. 752-760). İstanbul: Istanbul University Press. https://doi.org/10.26650/PB/PS12.2019.002.074
• Aydınözü, D., Sözcü, U., 2020. İklim Analizine Yönelik Bir Uygulama: Boyabat İlçesi Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 885-896. https://doi.org/10.32709/akusosbil.719431
• Birsoy, Y., Ölgen, M. K., 1992. Thornthwaite Yöntemi ile Su Bilançosunun ve İklim Tipinin Belirlenmesinde Bilgisyar Kullanımı. Ege Coğrafya Dergisi, 6(1), 153-178.
• Blaney, H. F., Criddle, W. D., 1950. Determining Water Requirements in Irrigated Areas from Climatological and Irrigation Data. Washington, D.C.: U.S. Soil Conservation Service Technical Paper No:96, 48p. Bölük, E., 2016. Erinç İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi. Ankara: Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
• Cao, S., Cao, G., Han, G., Wu, F., Lan, Y., 2020. Comparison of evapotranspiration between two alpine type wetland ecosystems in Qinghai lake basin of Qinghai-Tibet Plateau. Ecohydrology & Hydrobiology, 20(2), 215-229. https://doi.org/10.1016/j.ecohyd.2020.01.001
• Demiroğlu, M., 2017. Groundwater budget discussions. Journal of Geological Engineering, 41, 79-89. https://doi.org/10.24232/jmd.315899
• Filippi, F., Sappa, G., 2024. The simulation of Bracciano Lake (Central Italy) levels based on hydrogeological water budget: A tool for lake water management when climate change and antropogenic impacts occur. Environmental Processes, 11(8), 1-15. https://doi.org/10.1007/s40710-024-00688-5
• Göğsu, S., Hastaoğlu, K. Ö., 2019. Ters Mesafe Ağırlıklı Enterpolasyon Yönteminde Güç Fonksiyonu Etkisinin İncelenmesi. 17. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 24-27 Nisan 2019, s. 1-8, Ankara: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası.
• Gözükara, G., Altunbaş, S., & Sarı, M., 2019. Burdur Gölü'ndeki seviye değişimi sonucunda ortaya çıkan lakustrin materyalin zamansal ve mekansal değişimi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 34, 386-396. https://doi.org/10.7161/ omuanajas.556215
• Guion, A., Turquety, S., Polcher, J., Pennel, R., Bastin, S., & Arsouze, T., 2022. Droughts and heatwaves in the Western Mediterranean: impact on vegetation and wildfires using the coupled WRF-ORCHIDEE regional model (RegIPSL). Climate Dynamics, 58, 2881-2903. https://doi.org/10.1007/s00382-021-05938-y
• Hu, S., & Mo, X., 2022. Diversified evapotranspiration responses to climatic change and vegetation greening in eight global great river basis. Journal of Hydrology, 613(Part A), 128411. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2022.128411
• İrcan, M. R., Duman, N., 2021. Thornthwaite İklim Sınıflandırmasına Göre Şanlıurfa İklimi. Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 61(1), 68-93. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.1.3
• Kansoh, R., Ebd-El-Mooty, M., Abd-El-Baky, R., 2020. Computing the water budget components for lake by using meteorological data. Civil Engineering Journal, 6(7), 1255-1265. https://doi.org/10.28991/cej-2020-03091545
• Khouni, I., Louhichi, G., & Ghrabi, A., 2021. Use of GIS based Inverse Distance Weighted interpolation to assess surface water quality: Case of Wadi El Bey, Tunisia. Environmental Technology & Innovation, 24, 101892. https://doi.org/10.1016/j.eti.2021.101892
• Luo, W., Taylor, M. C., & Parker, S. R., 2008. A comparison of spatial interpolation methods to estimate continuous wind speed surface using irregularly distributed data from England and Wales. International Journal of Climatology, 28, 947-959. https://doi.org/10.1002/joc.1583
• Martin, N., Yang, C., 2023. Statistical learning of water budget outcomes accounting for target and feature uncertainty. Journal Hydrology, 624, 129946. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2023.129946
• Mathbout, S., Lopez-Bustins, J. A., Roye, D., Martin-Vide, J., 2021. Mediterranean-scale drought: Regional datasets for exceptional meteorological drought events during 1975–2019. Atmosphere (Basel), 12(8), 1-42. https://doi.org/10.3390/atmos12080941
• MGM. 2016. Thornthwaite İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi. Ankara: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Meteorloji Genel Müdürlüğü. https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/iklim_siniflandirmalari/Thornthwaite.pdf adresinden alındı
• Oroud, I. M., 2018. lobal warming and its implications on meteorological and hydrological drought in the southeastern Mediterranean. Environ Process, 5, 329-348. https://doi.org/10.1007/s40710-018-0301-z
• Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., Aydın, S., 2017. Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri. Coğrafya Dergisi(35), 17-27. https://doi.org/10.26650/JGEOG295515
• Robertson, D. M., Perlman, H. A., Narisimhan, T. N., 2022. Hydrological cycle and water budgets. Encylopedia of inland waters, 19-27. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-819166-8.00008-6
• Schendel, U., 1968. Messungen mit grundwasser lysimeter über den wasserverbrauch aus oberflachennahem grunwasser. Berlin/Hanburg: Z. Grundwasser. Kulturtechnik Flurbereich.
• Soyaslan, İ. İ., 2004. Eğirdir Gölü Doğusunun Hidrojeoloji İncelemesi ve Yeraltısuyu Modellemesi. Isparta: Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Soyaslan, İ. İ., Hepdeniz, K., 2016. Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Kullanılarak Burdur İli Arazi Kullanımının Zamansal Değişiminin Belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 94-101.
• Thornthwaite, C. W., 1948. An Approach a Rational Classification of Climate. The Geographical Review, 58, 55-94.
• Türkeş, M., 2010. Klimatoloji ve Meteoroloji. Kriter Yayınevi, İstanbul.
• Vaheddoost, B., Fathian, F., Gul, E., Safari, M., 2022. Studying the Changes in the Hydro-Meteorological components of water budged in Lake Urmia. Water Resources Research, 58(7), 1-23. https://doi.org/10.1029/2022WR032030
• Viaroli, S., Mastrorillo, L., Lotti, F., Paolucci, V., Mazza, R., 2018. The groundwater budget: A tool for preliminary estimation of the hydraulic connection between neighboring aquifers. Journal Hydrology, 556, 72-86. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2017.10.066
• Wang, L., Wang, G., Xue, B., Yinglan, A., Fang, Q., Shrestha, S., 2022. Spatiotemporal variations in evapotranspiration and its influencing factors in the semiarid Hailar river basin, Northern China. Environmental Research, 212(Part B), 113275. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.113275
• Yılmaz, E., Çiçek, İ. (2016). Thornthwaite climate classification of Turkey. Journal of Human Sciences, 13(3), 3973-3994. https://doi.org/10.14687/jhs.v13i3.3994
• Yılmaz, E., Çiçek, İ., 2018. Detailed Köppen-Geiger Climate Region of Turkey. Journal of Human Sciences, 15(1), 225-242. https://doi.org/10.14687/jhs.v15i1.5040
• Yılmaz, E., Çiçek, İ., 2020. Türkiye Thornthwaite İklim İndislerlindeki Eğilimler. Coğrafya Dergisi(40), 163-175.