Ankara ve Adana’da aktarlarda “Hatmi” adı altında satılan drogların Avrupa Farmakopesi'ne uygunluğunun değerlendirilmesi

Yıl 2010, Cilt: 39 Sayı: 4, 291 - 316, 01.12.2010

Özel Kaya Gülen Nurgün Küçükboyacı Fatma Ayaz Mesud Hürkul M. Erkan Uzunhisarcıklı M. Ayşegül Köroğlu

https://doi.org/10.1501/Eczfak_0000000571

Öz

Althaea officinalis L. (Malvaceae) ülkemizde doğal olarak yetişen ve “hatmi” adıyla bilinen, Avrupa Farmakopesi’nde kökü “Althaeae radix” ve yaprağı “Althaeae folium” adıyla drog olarak kayıtlı olan bir bitkidir. Bitkinin kök ve yaprakları taşıdığı yüksek oranda müsilajdan dolayı antitussif olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, aktarlarda “hatmi” adı altında satılan örneklerin Avrupa Farmakopesi 7.3 monografında belirtilen özelliklere uygunluğunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Adana ve Ankarada'ki aktarlardan örnekler satın alınmıştır. Standart numune olarak doğadan toplanan A. officinalis örneği kullanılmıştır. Örneklerin morfolojik ve anatomik özellikleri yanında İTK, yabancı madde, kurutmada kayıp, bütün kül miktarı, hidroklorik asitte çözünmeyen kül miktarı ve şişme indisi tayin edilmiştir. Aktarlardan satın alınan örneklerin morfolojik analizinde, bu örneklerin farmakopede ofisinal olarak belirtilen kök ve yaprak kısımlarından oluşmadığı tespit edilmiştir. İlave olarak, bu örneklerin A. officinalis'e değil, tamamının Alcea cinsine ait olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle, A. officinalis kök ve yaprak droğu için farmakopede istenen analizler aktar örneklerinde değil standart olarak kullanılan A. officinalis üzerinde yapılmıştır. Elde ettiğimiz bulgulara göre, doğadan toplanan A. officinalis örneğinin yaprak ve kökünün şişme indisi haricinde yapılan tüm analizlerde farmakopeye uygun değerlerde olduğu görülmüştür. Doğadan toplanan örneğin Avrupa Farmakopesi 7.3’de belirtilen değerden daha düşük müsilaj taşıdığı bulunmuştur. Sonuç olarak hatmi adı altında satılan örneklerin ofisinal tür ve droğa ait olmadığı, organik ve inorganik safsızlıklar içerdiği, bu yüzden bilimsel drog tanımına uymadığı ve halk sağlığı açısından tehdit oluşturduğu tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Althaea officinalis, Alcea, Malvaceae, Avrupa Farmakopesi

EVALUATION WITH REGARD TO THE EUROPEAN PHARMACOPOEIA OF THE HERBAL DRUGS WHICH SOLD IN THE NAME OF “HATMİ” IN LOCAL HERB MARKETS IN ANKARA AND ADANA

Öz

Althaea officinalis L. (Malvaceae), commonly known as “hatmi”, is native in our country. The roots “Althaeae radix” and the leaves “Althaeae folium” of the plants are registered as herbal drugs in European Pharmacopoeia. Regarding to the high mucilage amounts, the roots and leaves of the plants are used as antitussive agents. The aim of this study is to determine the accordance of the samples sold in local herb markets to the European Pharmacopoeia monographs. Therefore, samples are bought from Adana and Ankara. Samples are analyzed by morphologic and microscobic means as well as TLC, foreign matter, loss on drying, total ash, ash insoluable in hydrochloric acid and swelling index. According to results of morphological analysis of the samples purchased from local herb markets, it was determined that the samples was not contained root and leaves of the officinal plant in Pharmacopeia. Moreover, it was determined that these samples belonged to Alcea genus and were not A. officinalis. For this reason, the analysis indicated the roots and leaves of A. officinalis in Pharmacopoeia were not subjected to samples from the local herb market, were subjected to standard specimen of A. officinalis. According to our results, the root and leaves of A. officinalis samples collected from nature were in good accordance with the Pharmacopeia analyses except swelling index. The samples collected from nature were found to contain less mucilage than the value stated in European Pharmacopeia 7.3. As a result it was determined that the samples sold in local herb markets in the name of “hatmi” belong to officinal species and drug, contain a lot of organic and inorganic matter, for this reason local herb market samples were not match as a scientific drug and they were a threat for public health