YAŞLILARDA AKILCI İLAÇ KULLANIMINDA ECZACI SORUMLULUĞU

Yıl 2025, Cilt: 49 Sayı: 1, 11 - 11

Yağmur Özkaya , Gülbin Özçelikay

https://doi.org/10.33483/jfpau.1537309

Öz

Amaç: Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’nin de nüfusu, sağlık alanındaki gelişmeler ve doğum oranlarının azalması sonucunda giderek yaşlanmaktadır. Yaşlı bireylerin sayısının toplum içinde giderek artması ile birlikte sağlık alanında farklı sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu araştırma, yaşlı bireylerin reçete edilen ilaçların kullanımı hakkında sahip oldukları bilgi düzeylerini saptamak ve eczacılar tarafından uygulanan ilaç eğitim programının ilaç bilgi düzeylerine etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırmanın materyalini, Ankara ilinde bulunan, 3 farklı huzurevinde yaşayan sürekli ilaç kullanmakta olan ve ilaçlarını kendisi alan 65 yaş ve üzeri 62 bireye uygulanan anket formları oluşturmaktadır. Demografik bilgiler, hastalık ve ilaç bilgisi, ilaç kullanımında eczacının rolü ile ilgili olmak üzere üç bölümden oluşan anket formu araştırmacılar tarafından uzman görüşü alınarak ve pilot çalışmalar sonucunda geliştirilerek hazırlanmıştır. Anket formu ve ilaç bilgi formu ön test olarak 62 hastaya uygulanmıştır. Daha sonra hastalara, Farmakolog eczacı tarafından akılcı ilaç kullanımı ile ilgili eğitim verilmiştir. Eğitim, teorik bilgi ve bire bir danışmanlık şeklinde tasarlanmıştır. Eğitim sonrası yine aynı anket formu uygulanarak son test gerçekleştirilmiştir. İlk ve son test sonuçları SPSS ver. 23.0 programı kullanılarak değerlendirilmiştir.
Sonuç ve Tartışma: İlaçlarını kendi kendine alabilen yaşlı hastalara verilen eğitim sonrasında, kullandıkları ilacın adı, ilacın kullanılma amacı, dozu, yan etkileri, saklama koşulları, son kullanma tarihlerinin kontrol edilmesi gerektiği, ilaç-besin etkileşimlerinin neler olduğu gibi konulardaki bilgi düzeyleri arasında ön test ve son test puanları karşılaştırıldığında anlamlı farklılık gözlenmiştir. Sonuç olarak; 65 yaş üstü yaşlı bireylerin, ilaçlarını akılcı kullanmaları konusunda eczacı yönetimli ilaç eğitim programlarının uygulanmasının yarar sağladığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Akılcı ilaç kullanımı, eczacı, ilaç eğitimi, yaşlı hastalar

PHARMACIST RESPONSIBILITY FOR RATIONAL MEDICATION USE IN THE ELDERLY

Öz

Objective: The population is gradually aging in Turkey, as in the rest of the world, as a result of developments in the field of health and declining birth rates. With the increase in the number of elderly individuals in the society, different problems have emerged in the field of health. This study was conducted to determine the level of knowledge of elderly individuals regarding the use of prescribed drugs and to examine the effect of the drug education program implemented by pharmacists on the level of drug knowledge.
Material and Method: The material of the study consisted of questionnaire forms administered to 62 individuals aged 65 years and over who were continuously taking medication and taking their own medication in 3 different nursing homes in Ankara province. The questionnaire form consisting of three sections including demographic information, disease and drug information, and the role of the pharmacist in drug use was prepared by the researchers by reviewing the literature. The questionnaire form and drug information form were applied to 62 patients as a pre-test. Afterwards, the patients were given training on rational drug use by a pharmacologist faculty member. The training was designed as theoretical information and one-to-one counseling. After the training, the same questionnaire form was applied and the post-test was performed. Initial and post-test results were evaluated using SPSS ver. 23.0 program was used.
Result and Discussion: There was a significant difference between the pre-test and post-test scores of the elderly patients who were able to take their medications on the subjects such as the name of the medication, the purpose of the medication, dosage, side effects, storage conditions, the need to check expiration dates, and drug-nutrient interactions. In conclusion, it was observed that the implementation of pharmacist-led drug education programs was beneficial for elderly individuals over 65 years of age to use their medications rationally.

Anahtar Kelimeler

Elderly patients, drug education, pharmacist, rational drug use

Etik Beyan

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Etik Kurulu’nun 13/06/2016 tarih ve 193 sayılı kararı ile etik kurul kararı alındıktan sonra çalışma gerçekleştirilmiştir.

Kaynakça

• 1. Konak, A., Çiğdem, Y. (2005). Yaşlılık olgusu: Sivas huzurevi örneği. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 23-63.
• 2. Beğer, T., Yavuzer, H. (2012). Yaşlılık ve yaşlılık epidemiyolojisi. Klinik Gelişim, 25(3), 1-3.
• 3. Tereci, D., Turan, G., Kasa, N., Öncel, T., Arslansoyu, N. (2016). Yaşlılık kavramına bir bakış. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 16(1), 84-116.
• 4. Çunkuş, N., Yiğitoğlu, G.T., Akbaş, E. (2019). Yaşlılık ve toplumsal dışlanma. Geriatrik Bilimler Dergisi, 2(2), 58-67.
• 5. Akgün, S., Bakar, C., Budakoğlu, İ. (2004). Dünya’da ve Türkiye’de yaşlı nüfus eğilimi, sorunları ve iyileştirme önerileri. Türk Geriatri Dergisi, 7(2), 105-110.
• 6. Yıldırım, Y.K. (2005). Yaşlı istismarı ve önlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 21(1), 167-174.
• 7. Arslan, Ş., Atalay, A., Kutsal, G.Y. (2000). Yaşlılarda ilaç tüketimi. Geriatri, 3(2), 56-60.
• 8. LeSage, J. (1991). Polypharmacy in geriatric patients. Nursing Clinics of North America, 26(2), 273-290. [CrossRef]
• 9. Wyles, H., Rehman, H.U. (2005). Inappropriate polypharmacy in the elderly. European Journal of Internal Medicine, 16(5), 311-313. [CrossRef]
• 10. Borman, P. (2009). Yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı ilkeleri. Turkish Journal of Physical Medicine and Rehabilitation, 55(2), 72-75.
• 11. Monette, J., Gurwitz, J.H., Avorn, J. (1995). Epidemiology of adverse drug events in the nursing home setting. Drugs & Aging, 7(3), 203-211.
• 12. Esengen, Ş., Seçkin, Ü., Borman, P., Bodur, H., Gökçe-Kutsal, Y., Yücel, M. (2000). Huzurevinde yaşayan bir grup yaşlıda fonksiyonel-kognitif değerlendirme ve ilaç kullanımı. Geriatri, 3(1), 6-10.
• 13. Tamam, L., Öner, S. (2001). Yaşlılık çağı depresyonları. Demans Dergisi, 1(2), 50-60.
• 14. Fessman, N., Lester, D. (2000). Loneliness and depression among elderly nursing home patients. The International Journal of Aging and Human Development, 51(2), 137-141.
• 15. Özer, U.H.E., Özdemir, Ö.G.D.L. (2009). Yaşlı bireyde akılcı ilaç kullanımı ve hemşirenin sorumlulukları. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 16(2), 42-51.
• 16. Erenmemişoğlu, A. (2006). Yaşlılarda ilaç kullanımını etkileyen farmakokinetik değişiklikler. Turkish Journal of Geriatrics, 9, 29-32.
• 17. Garcia, R.M. (2006). Five ways you can reduce inappropriate prescribing in the elderly: A systematic review. Journal of Family Practice, 55(4), 305-312.
• 18. Akıcı, A. (2006). Akılcı ilaç kullanımı ilkeleri doğrultusunda yaşlılarda reçete yazma ve Türkiye’de yaşlılarda ilaç kullanımının boyutları. Turkish Geriatric Journal, 9, 19-27.
• 19. McCormack, P.M., Lawlor, R., Donegan, C., O'Neill, D., Smith, S., Moroney, C., Feely, J. (1997). Knowledge and attitudes to prescribed drugs in young and elderly patients. Irish Medical Journal, 90(1), 29-30.
• 20. Eski, Ö., Pınar, R. (2005). Kardiyovasküler problemi olan yaşlılarda ilaç kullanım hatalarının incelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 8(3), 141-147.
• 21. Akıcı, A., Kalaça, S., Uğurlu, M.Ü., Çalı, Ş., Oktay, Ş. (2001). Pratisyen hekimlerin yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 4(3), 100-106.
• 22. Toklu, H., Dülger, G.A. (2011). Akılcı ilaç kullanımı ve eczacının rolü. Marmara Pharmaceutical Journal, 15(3), 89-93.
• 23. Akıcı, A., Uğurlu, M.Ü., Gönüllü, N., Oktay, Ş., Kalaça, S. (2002). Pratisyen hekimlerin akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 11(7), 253-257.
• 24. Toklu, H.Z., Akici, A., Oktay, S., Sanda, C.A.L.I., Sezen, S.F., Uysal, M.K. (2010). The pharmacy practice of community pharmacists in Turkey. Marmara Pharmaceutical Journal, 14(1), 53-60.
• 25. Akici, A., Kalaca, S., Uğurlu, M.Ü., Toklu, H.Z., Iskender, E., Oktay, Ş. (2004). Patient knowledge about drugs prescribed at primary healthcare facilities. Pharmacoepidemiology and Drug Safety, 13(12), 871-876. [CrossRef]
• 26. Tokem, Y., Karadakovan, A. (2004). Yaşlı bireylere verilen bireyselleştirilmiş ilaç programının ilaç yönetimleri üzerine etkisinin incelenmesi. Sağlık ve Toplum, 14(3), 79-87.
• 27. Bilgili, N. (2010). Ankara'da yaşayan bir grup yaşlı bireyde ilaç kullanım uygulamaları ve ilaç bilgi düzeylerinin belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(1), 37-44.
• 28. Arslan, G.G., Eşer, İ. (2005). Yaşlılara verilen eğitimin ilaç kullanım uyumuna etkisinin incelenmesi. Türk Geriatri Dergisi, 8(3), 134-140.
• 29. Qato, D.M., Alexander, G.C., Conti, R.M., Johnson, M., Schumm, P., Lindau, S.T. (2008). Use of prescription and over-the-counter medications and dietary supplements among older adults in the United States. Jama , 300(24), 2867-2878. [CrossRef]
• 30. Dedeli, Ö., Karadakovan, A. (2011). Yaşlı bireylerde ilaç kullanımı, tamamlayıcı ve alternatif tedavi uygulamalarının incelenmesi. Spatula Dd, 1(1), 23-32.
• 31. Nilsen, R., Strømme, H.K., Laake, K. (1991). Testing of a simple information program to improve elderly patients' knowledge about their medication. Tidsskrift for den Norske Laegeforening: Tidsskrift for Praktisk Medicin, ny Raekke, 111(1), 23-25.
• 32. Ryan, A.A., Chambers, M. (2000). Medication management and older patients: An individualized and systematic approach. Journal of Clinical Nursing, 9(5), 732-741. [CrossRef]
• 33. Resnick, B., Slocum, D., Ra, L., Moffett, P. (1996). Geriatric rehabilitation: Nursing interventions and outcomes focusing on urinary function and knowledge of medications. Rehabilitation Nursing Journal, 21(3), 142-147. [CrossRef]
• 34. Cheen, M.H.H., Goon, C.P., Ong, W.C., Lim, P.S., Wan, C.N., Leong, M.Y., Khee, G.Y. (2017). Evaluation of a care transition program with pharmacist-provided home-based medication review for elderly Singaporeans at high risk of readmissions. International Journal for Quality in Health Care, 29(2), 200-205.
• 35. Krska, J., Cromarty, J.A., Arris, F., Jamieson, D., Hansford, D., Duffus, P.R., Seymour, D.G. (2001). Pharmacist‐led medication review in patients over 65: A randomized, controlled trial in primary care. Age and Ageing, 30(3), 205-211. [CrossRef]
• 36. Wang, X., Wang, S., Yu, X., Ma, Z., Wang, H., Yang, J., Liu, L. (2021). Impact of pharmacist‐led medication therapy management in ambulatory elderly patients with chronic diseases. British Journal of Clinical Pharmacology, 87(7), 2937-2944. [CrossRef]
• 37. Aleem, A., Amin, F., Asim, M.H., Farooq, N., Arshad, S., Raziq, M. (2021). Impact of pharmacist-led interventions in improving adherence to glaucoma medications in the geriatric population. European Journal of Hospital Pharmacy, 28(e1), 191-196. [CrossRef]
• 38. Choukroun, C., Leguelinel-Blache, G., Roux-Marson, C., Jamet, C., Martin-Allier, A., Kinowski, J.M., Antoine, V. (2021). Impact of a pharmacist and geriatrician medication review on drug-related problems in older outpatients with cancer. Journal of Geriatric Oncology, 12(1), 57-63. [CrossRef]