Çölyak Hastalığı ve Glutensiz Besleme

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 175 - 187, 25.12.2020

Elif Yıldırım

Öz

Çölyak hastalığı genetik yatkınlığı olan bireylerde glutenin vücuda alınmasından sonra ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Hastalığın kesin tanısı ince barsak biyopsi ile konmaktadır. Çölyak hastalığı için birçok alternatif tedavi seçeneklerinin araştırılmasına rağmen günümüzde tek tedavi şekli glutensiz diyettir. Gluten, buğday, arpa, çavdarda bulunan bir protein karışımı olup çölyaklı bireyler için sakıncalıdır. Çölyak hastalarının glutensiz diyete yaşam boyu uyması esastır. Ancak glutensiz ürünlerin temin edilmesinde yaşanan güçlükler, çapraz bulaşma riski ve ürünlerin nispeten pahalı olması nedeniyle glutensiz diyetin uygulanmasında zorluklar yaşanmaktadır. Çölyaklı bireylerin artan taleplerini karşılamak için glutensiz ürün çeşitliliği her geçen gün artmaktadır. En çok ihtiyaç duyulan ürünlerden ekmek, un ve makarnadan atıştırmalıklara kadar geniş bir yelpazede ürün piyasaya sürülmektedir. Ancak glutensiz diyet ile ilgili bazı dezavantajlar ve çölyak hastalarının diyete uyum sağlayamama durumları dikkate alındığında bireylerin yaşam kalitesini artıracak alternatif tedavi yöntemleri araştırılması gerekmektedir.
Bu makalede çölyak hastalığının özellikleri, diğer hastalıklarla ilişkisi, alternatif tedavi seçenekleri ve tıbbi beslenme tedavisi konularında bilgiler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çölyak Hastalığı, Gluten, Glutensiz Beslenme.

Destekleyen Kurum

yok

Kaynakça

• Barışık D., Tavman Ş. (2018) Glutensiz Ekmek Formülasyonlarında Nohut Unu Kullanımının Ekmeğin Kalitesi Üzerine Etkisi. Akademik Gıda, 16(1), 33-41, DOI: 10.24323/akademik-gida.415652
• Belitz H.D.and Grosch W. (1999). Gıda Kimyası. Springer-Verlag Berlin Heidelberg Newyork. ISBN 3-540-646-2 (2nd edition). (15 cereal and cereal product):636-638.
• Caio G., Volta U., Sapone A., Leffler D.A., De Giorgio R., Catassi C. and Fasano A. (2019) Celiac disease: a comprehensive current review. BMC Medicine, 17, 142.
• Catassi C, Bearzi I, Holems GK. (2005) Association of celiac disease and intestinal lymphomas and other cancers. Gastroenterology, 128, 79-86.
• Catassi C., Kryszak D., Bhatti B., Sturgeon C., Helzlsouer K., Clipp S.L., Gelfond D., Puppa E., Sferruzza A., Fasona A. (2010) Natural history of celiac disease autoimmunity in a USA cohort followed since 1974. Ann Med., 42(7), 530–8.( doi: 10.3109/07853890.2010.514285.)
• Çölyak Hastalığında Aile Hekimleri İçin Tanı, Tedavi ve İzlem Rehberi. ( 2019) ISBN: 978-975-590-706-2. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1111. Baskı, Ankara.
• Dalgıç B., Sarı S., Baştürk A., Ensari A., Eğritaş Ö., Bükülmez A., Barış Z. (2011) Prevalance of celiac disease in healthy Turkish school children. Am J Gastroenterol, 106,1512-7
• Demirçeken F.G., Kansu A., Kuloğlu Z., Girgin N., Güriz H., Ensari A. (2008) Human tissue transglutaminase antibody screening by immunochomatographic line immunoassey for early diagnosis of celiac disease in Turkish children. Turk Gastroenterol.,19,14-21.
• Erkul S.,Yalçın E., Köksel H. (2005) Askorbik asit ve yoğurmanın hamurda protein–karbonhidrat kompleksi üzerine etkisi. Gıda,30(4), 221-227.
• Giménez-Bastida J.A., Piskuła M., Zieliński H. (2015) Recent advances in development of gluten-free buckwheat products. Trends Food Sci Technol, 44(1), 58–65. doi:10.1016/j.tifs.2015.02.013
• Green P.H., Cellier C.(2007) Celiac disease. N Engl J Med 375, 1731-43
• Guandalini S., Assiri A. (2014) Celiac disease: a review. JAMA Pediatr.,168, 272-8.
• Haines M.L., Anderson P.R., Gibson P.R. (2008) The evidence base for long term management of celiac disease. Aliment Pharmacol Ther, 28, 1024-66.
• Jatla M., Zemel B.S., Bierly P., Verma R. (2009) Bone mineral content deficits of the spine and whole body in children at time of diagnosis with celiac disease. J Pediatr Gasroenterol Nutr, 48, 175-80.
• Kaukinen K., Lindfors K., Collin P., Koskinen O., Maki M. (2010) Coeliac disease diagnostic and therapeutic challenge. Clin Chem Lab Med, 48,1205-16.
• Kutlu, T. (2019) Glutensiz diyet: gerçekten her zaman yararlı mı? Turk Pediatri Ars, 54(2), 73–.5.
• Metin, S.(2016) Çölyak hastalığında nutrisyon. Güncel Gastroenteroloji, 20(3), 259-262.
• Midhagen G. and Hallert C.(2003) High rate of gastrointestinal symptoms in celiac patients living on a gluten-free diet: controlled study. Am J Gastroenterol, 98, 2023–6.
• Moreno M.L., Cebolla Á., Muñoz-Suano A., Carrillo-Carrion C., Comino I., Pizarro Á., León F., Rodríguez- Herrera A., Sousa C.(2017) Detection of gluten immunogenic peptides in the urine of patients with coeliac disease reveals transgressions in the gluten-free diet and incomplete mucosal healing. Gut, 66(2), 250–257
• Özçiftçi-Ertuğral, N. (2019) Çölyak Tanılı Çocuklarda serum Ngal ve Zonulin Düzeylerinin Belirlenmesi ve Bu Belirteçlerin Glutensiz Diyete Uyum ile İlişkisinin İncelenmesi. T.C. Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, Denizli, Türkiye.
• Ravikumara M., Tuthill D.P., Jenkins H.R. (2006) Clinical presentation of coeliac disease. Arch Dis Child, 91, 969-71.
• Salvati V.M., Mac Donald T.T., Vecchio Bianco G. Del. (2008) Enhanced expression of interferon regulatory factor-1 in the mucosa of children with celiac disease. Pediatr Res, 54, 312-8.
• Singh P., Arora S., Singh A., Strand T.A., Makharia G.K. (2016) Prevalence of celiac disease in Asia: a systematic review and meta-analysis. J Gastroenterol Hepatol,31(6), 1095–101. ( doi: 10.1111/jgh.13270.)
• Türk Gıda Kodeksi Gluten İntoleransı Olan Bireylere Uygun Gıdalar Tebliği (Tebliğ No: 2012/4) https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/01/20120104-8.htm
• Ulusoy H.G., Rakıcıoğlu N. (2019) Glutensiz Diyetin Sağlık Üzerine Etkileri. Bes Diy Derg, 47(2), 87-92
• Wagner G., Berger G., Sinnereich U., Grylli V., Schober E., Huber WD., Karwautz A.(2008) Quality of life in adolescents with treated celiac disease: Influence of compliance and age at diagnosis. J Pediatr Gastroenterol Nutr, 47(5), 555-61.
• İnternet: https://docplayer.biz.tr/5615473-Colyak-hastaligi-doc-dr-gokhan-tumgor-cukurova-universitesi-tf-c-gastroenteroloji-bd.html