Covid-19 Pandemisinde Neuman Sistemler Modeli Işığında Parkinsonlu Bireye Uygulanan Hemşirelik Bakımı: Olgu Sunumu

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 66 - 80, 25.04.2021

Ayyüce Tuba Koçak Selda Arslan

Öz

Parkinson hastalığı beyinde özel bir alanda dopamin üreten nöronların etkilenmesiyle oluşan, kronik ve ilerleyici nörodejeneratif bir hastalıktır. Hastalığın etkin bir şekilde yönetilebilmesi için hemşirelik bakımına ihtiyaç duyan Parkinson hastalarının semptom yükü ve bakım ihtiyaçları, Covid-19 pandemisinde de artarak devam etmiştir. Pandemi nedeniyle bulaş riskini en aza indiren tele-hemşirelik bu süreçte önem kazanmaktadır. Bu olgu sunumunda, Covid-19 pandemi sürecinde Parkinson hastası bireye tele-hemşirelik yoluyla bakım verilerek farkındalık yaratmak ve örnek teşkil etmek amaçlanmıştır. Hemşirelik bakımının planlaması ve uygulamasında, Parkinson hastalarının maruz kaldığı çok yönlü stresörleri tanımlayabilme ve bütüncül bakış açısıyla hastayı çevresiyle birlikte değerlendirebilme imkanı sunmasından dolayı Neuman Sistemler Modeli rehber alınmıştır. Olgu, 12 yıl önce Parkinson hastalığı tanısı almış ve son 2 yılda motor ve motor olmayan semptomları ciddi artış göstermiştir. Hastalığı teşhis edildiğinden beri hiç hemşirelik bakımı almayan hastanın bakımı, ailesi tarafından evinde sürdürülmektedir. Hemşirelik bakımı görüntülü görüşmelerle evinde verilen olguya yönelik "Konstipasyon, ağrı, fiziksel harekette bozulma, uyku örüntüsünde bozulma, düşme riski, anksiyete, düşük benlik saygısı riski ve dini inançta bozulma riski" hemşirelik tanıları belirlenmiştir. Etik açıdan hastadan ve ailesinden çalışmanın yapılması ve yayınlanması için izin alınmıştır. Parkinson hastası olgunun hemşirelik sürecinde Neuman Sistemler Modelini rehber almanın yararlı olduğu ve bakım kalitesini arttırdığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik, Hemşirelik Bakımı, Hemşirelik modeli, Parkinson Hastalığı, Telefonla Hemşirelik

Kaynakça

• 1. Alligood, M. R. (2014). Nursing Theorists And Their Work. Elsevier Health Sciences.
• 2. Bellou, V., Belbasis, L., Tzoulaki, I., Evangelou, E., & Ioannidis, J. P. A. (2016). Environmental risk factors and Parkinson's disease: An umbrella review of meta-analyses. Parkinsonism & Related Disorders, 23, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.parkreldis.2015.12.008
• 3. Cilia, R., Mancini, F., Bloem, B. R., & Eleopra, R. (2020). Telemedicine for parkinsonism: A two-step model based on the COVID-19 experience in Milan, Italy. Parkinsonism & Related Disorders, 130-132. https://doi.org/10.1016/j.parkreldis.2020.05.038
• 4. Civil, M. (2018). Parkinson Hastalarında Yaşam Kalitesi ve Hemşirelik Bakımı. Sağlık ve Toplum(2), 9-15.
• 5. Çapacı, M., & Özkaya, S. (2020). COVID-19 Pandemi Döneminde Tele-tıp Uygulamaları [Special Issue on COVID 19]. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25, 260-262. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.738672
• 6. DeMaagd, G., & Philip, A. (2015). Parkinson’s Disease and Its Management: Part 1: Disease Entity, Risk Factors, Pathophysiology, Clinical Presentation, and Diagnosis. P&T, 40(8), 504. https://doi.org/PMCID: PMC4517533
• 7. Dorsey, E. R., Elbaz, A., Nichols, E., Abd-Allah, F., Abdelalim, A., Adsuar, J. C., Ansha, M. G., Brayne, C., Choi, J.-Y. J., Collado-Mateo, D., Dahodwala, N., Do, H. P., Edessa, D., Endres, M., Fereshtehnejad, S.-M., Foreman, K. J., Gankpe, F. G., Gupta, R., ...Hankey. (2018). Global, Regional, and National Burden of Parkinson's Disease, 1990-2016: a Systematic Analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. Lancet Neurol 17(11), 939-953. https://doi.org/10.1016/S1474-4422(18)30295-3
• 8. Dorsey, E. R., Vlaanderen, F. P., Engelen, L. J., Kieburtz, K., Zhu, W., Biglan, K. M., Faber, M. J., & Bloem, B. R. (2016). Moving Parkinson care to the home. Movement Disorders, 31(9), 1258-1262. DOI: 10.1002/mds.26744
• 9. Dorsey, R., Sherer, T., Okun, M. S., & Bloem, B. R. (2020). The Rise of Parkinson's Disease. American Scientist, 108(3), 176. https://doi.org/ DOI: 10.1511/2020.108.3.176
• 10. Ersoy, S., Yıldırım, Y., Şenuzun Aykar, F., & Fadıloğlu, Ç. (2015). Hemşirelikte inovatif alan: evde bakımda telehemşirelik ve telesağlık.ACU Sağlık Bil Derg, 2015(4):194-201. http://acibadem.dergisi.org/uploads/pdf/pdf_AUD_323.pdf
• 11. Grimes, D., Fitzpatrick, M., Gordon, J., Miyasaki, J., Fon, E. A., Schlossmacher, M., Suchowersky, O., Rajput, A., Lafontaine, A. L., & Mestre, T. (2019). Canadian Guideline for Parkinson Disease. CMAJ, 191(36), E989-E1004. https://doi.org/DOI: 10.1503/cmaj.181504
• 12. Heli, V.-R., Rauhala, A., & Fagerström, L. (2019). Person-centered home-based rehabilitation for persons with Parkinson’s disease–a scoping review. International Journal of Nursing Studies, 103395. DOI: 10.1016/j.ijnurstu.2019.103395
• 13. Helmich, R. C., & Bloem, B. R. (2020). The impact of the COVID-19 pandemic on Parkinson’s disease: hidden sorrows and emerging opportunities. Journal of Parkinson's disease, 10(2), 351. DOI: 10.3233/JPD-202038
• 14. Hirsch, L., Jette, N., Frolkis, A., Steeves, T., & Pringsheim, T. (2016). The Incidence of Parkinson's Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis. Neuroepidemiology, 46(4), 292-300. https://doi.org/10.1159/000445751
• 15. Horning, M. A., Shin, J. Y., DiFusco, L. A., Norton, M., & Habermann, B. (2019). Symptom progression in advanced Parkinson's disease: Dyadic perspectives. Applied Nursing Research, 50, 151193. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.apnr.2019.151193
• 16. Khatiban, M., Oshvandi, K., Borzou, S. R., & Moayed, M. S. (2016). Outcomes of Applying Neuman System Theory in Intensive Care Units: A Systematic Review. Crit Care Nurs J, 9(4). https://doi.org/DOI: 10.17795/ccn-8886.
• 17. Mancini, F., van Halteren, A. D., Carta, T., Thomas, S., Bloem, B. R., & Darweesh, S. K. (2020). Personalized care management for persons with Parkinson's disease: A telenursing solution. Clinical parkinsonism & related disorders, 100070. https://doi.org/10.1016/j.prdoa.2020.100070
• 18. Neuman, B., & Reed, K. S. (2007). A Neuman systems model perspective on nursing in 2050. Nursing science quarterly, 20(2), 111-113. DOI: 10.1177/0894318407299847
• 19. Neuman, B. M., & Fawcett, J. (2011). The Neuman systems model (5nd ed.). Julie Levin Alexander.
• 20. NICE Guideline. (2017). Parkinson’s disease in adults. www.nice.org.uk/guidance/ng71 Erişim Tarihi:07.05.2020
• 21. Özge A, &Uludüz D. (2020). Pandemi döneminde öne çıkan bir gerçek: Teletıp uygulamaları. Türkiye Klinikleri Nörolojik Bilimler ve COVID-19., 1, 79-85.
• 22. Papa, S. M., Brundin, P., Fung, V. S., Kang, U. J., Burn, D. J., Colosimo, C., Chiang, H. L., Alcalay, R. N., Trenkwalder, C., & Committee, M.-S. I. (2020). Impact of the COVID-19 pandemic on Parkinson’s disease and movement disorders. Movement Disorders : Official Journal of the Movement Disorder Society, 35(5), 711-715. https://doi.org/10.1002/mds.28067
• 23. Parkinson’s UK. (2013). Parkinson's Nurses: Effective, Safe, Person-Centred Care. A Guide for Commissioners in Scotland. https://www.parkinsons.org.uk/sites/default/files/2017-12/scotlandnursereport.pdf Erişim Tarihi: 20.04.2020
• 24. Sungur, C. (2018). Teletıp uygulamalarında hasta memnuniyeti: Bir sistematik derleme çalışması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(3), 505-522. https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/56803/795815
• 25. Tan, S. B., Williams, A. F., & Kelly, D. (2014). Effectiveness of multidisciplinary interventions to improve the quality of life for people with Parkinson's disease: A systematic review. International Journal of Nursing Studies, 51(1), 166-174. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2013.03.009
• 26. Thomas, S., Mancini, F., Ebenezer, L., Price, J., Carta, T., Cordasco, J., Tedesco, C., & Gillett, S. (2020). Parkinson's disease and the COVID-19 pandemic: responding to patient need with nurse-led telemedicine. British Journal of Neuroscience Nursing, 16(3), 131-133. https://doi.org/10.12968/bjnn.2020.16.3.131
• 27. Tosin, M. H. d. S., Campos, D. M., Andrade, L. T. d., Oliveira, B. G. R. B. d., & Santana, R. F. (2016). Nursing Interventions for Rehabilitation in Parkinson’s Disease: Cross Mapping of Terms. Rev. Latino-Am. Enfermagem, 24. https://doi.org/DOI: 10.1590/1518-8345.0689.2728
• 28. Vaartio-Rajalin, H., Rauhala, A., & Fagerström, L. (2019). Person-Centered Home-Based Rehabilitation for Persons with Parkinson’s Disease: A Scoping Review. Int J Nurs Stud, 99, 103395. https://doi.org/DOI: 10.1016/j.ijnurstu.2019.103395
• 29. Wilkınson, J. ve Barcus, L. (2018). Pearson Hemşirelik Tanıları El Kitabı. Kapucu S., Akyar İ., Korkmaz F. (Çev.). 11. Baskı. Ankara: Pelikan Yayınevi.