Palyatif Bakımda İyi Ölüm ve Yas Sürecinde Hemşirelik Bakımı

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 77 - 87, 25.04.2023

Şeyma Soyanıt , Nuran Mumcu

Öz

Palyatif bakım, ölümü olağan bir süreç olarak değerlendirmeyi, ölümü ne hızlandırmayı ne de yavaşlatmayı, hastanın yaşamının son anına kadar olabildiğince aktif yaşamasına yardım eden destek sistemi sağlamayı ve sunmayı, hasta ve ailesinin yas süreci ile başa çıkabilmesini ve yas için rehberlik hizmeti sunmayı içermektedir. Hastalar için iyi ölüm temel bir insan hakkı olup iyi ölüm için bireyin güvenli bir ortamda huzurlu bakım alması gerekmektedir. Yaklaşmakta olan ölüm hakkında bilgi sahibi olma ve hasta bakımına katılma yas sürecini daha iyi atlatabilme ile de ilişkilidir. Hastayla en çok zaman geçiren sağlık profesyoneli olan hemşirenin iyi ölüm sürecine katılımı, aileyi ve bakım verenleri bu sürece dâhil etmesi ve süreci yönetmesi gerekmektedir. Palyatif bakım hastalarının yaşamlarının son günlerinde hemşireler tarafından nitelikli bakım almaları sağlandığında bireylerin ölüm süreci daha iyi yönetilmiş olacak ve hem hasta hem de aile tarafından deneyimlenen yas sürecinin kolay atlatılmasına yardımcı olunacaktır. Bu derleme de palyatif bakımda iyi ölüm ve yas süreci konusunu ele almak ve hemşirelerin terminal dönemdeki bakımın önemi konusunda farkındalığını artırmak için yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ölüm, palyatif bakım, yas, hemşire

Nursing Care in The Process of Good Death and Grief in Palliative Care

Öz

Kaynakça

• Arslan, B. Ş., & Buldukoğlu, K. (2019). Yasın aile üzerine etkilerini azaltmak için uygulanan yas destek programları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(3), 402-417. https://doi.org/10.18863/pgy.444297
• Aslan, Y. (2020). Türkiye’de ve dünya’da palyatif bakım modellerine genel bakış. Anadolu Güncel Tıp Dergisi, 2(1), 19-27. https://doi.org/10.38053/agtd.632674
• Baillie, J., Anagnostou, D., Sivell, S., Van Godwin, J., Byrne, A., & Nelson, A. (2018). Symptom management, nutrition and hydration at end-of-life: a qualitative exploration of patients’, carers’ and health professionals’ experiences and further research questions. BMC palliative care, 17(1), 1-13. DOI: 10.1186/s12904-018-0314-4
• Breen, L. J., Aoun, S. M., O'Connor, M., Howting, D., & Halkett, G. K. (2018). Family caregivers’ preparations for death: a qualitative analysis. Journal Of Pain and Symptom Management, 55(6), 1473-1479. DOI: 10.1016/j.jpainsymman.2018.02.018
• Chaiyasit, Y., Thong-On, R., Chanbunlawat, K., & Soonthornchaiya, R. (2020). Thai nurses’ perceptions of a good death: an ıntegrative review. The Bangkok Medical Journal, 16(1), 102-102. DOI:10.31524/bkkmedj.2020.13.003
• Collins, A., McLachlan, S. A., & Philip, J. (2018). How should we talk about palliative care, death and dying? A qualitative study exploring perspectives from caregivers of people with advanced cancer. Palliative Medicine, 32(4), 861-869. DOI: 10.1177/0269216317746584
• Çolak, G. V., & Hocaoğlu, Ç. (2020). Kayıp ve yas: bir gözden geçirme. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 3(1), 56-62. https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.1.07
• Danışman, I. G., Yalçınay, M., & Yıldız, N. (2017). Kanser hastalarında yas belirtilerinin ölçülmesi: uzamış yas bozukluğu ölçeği türkçe formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 28(3):190-7.
• Doherty M., Hauser J. (2019). Care of the dying patient. Waldman, E., & Glass, M. (Eds.). A Field Manual for Palliative Care in Humanitarian Crises. Oxford University Press. (Chapter 9., p62-75)
• İnci F., & Öz F. (2012). Palyatif bakım ve ölüm kaygısı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(2), 178-187. https://doi.org/10.5455/cap.20120411
• Kastbom, L., Milberg, A., & Karlsson, M. (2017). A good death from the perspective of palliative cancer patients. Supportive Care in Cancer, 25(3), 933-939. DOI: 10.1007/s00520-016-3483-9
• Krikorian, A., Maldonado, C., & Pastrana, T. (2020). Patient's perspectives on the notion of a good death: A systematic review of the literature. Journal Of Pain And Symptom Management, 59(1), 152-164. DOI: 10.1016/j.jpainsymman.2019.07.033
• Lim, C. Y., Park, J. Y., Yoo, K. D., Kim, H. J., Kim, Y., & Shin, S. J. (2018). Terminal lucidity in the teaching hospital setting. Death Studies. 44(5), 285-291. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/07481187.2018.1541943
• Mastroianni, C., Marchetti, A., D'Angelo, D., Artico, M., Giannarelli, D., Magna, E., ... & De Marinis, M. G. (2021). Italian nursing students' attitudes towards care of the dying patient: A multi-center descriptive study. Nurse Education Today, 104, 104991. DOI: 10.1016/j.nedt.2021.104991
• Mathews, L., & Kaur K. (2019). The terminal phase. Watson, M., Campbell, R., Vallath, N., Ward, S., & Wells, J. (Eds.), Oxford Handbook of Palliative Care. (p803-816, Third edition, Chapter 30)
• Menekli, T., Dolu S., Coşkun, Ö., & Torun, M. (2021). Palyatif bakım hastaları, yakınları ve hemşirelerinin iyi ölüme ilişkin görüşleri. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 24(1), 84-94. https://doi.org/10.17049/ataunihem.775855
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2015. Terminal Dönemde Bakım. Sağlık Hizmetleri. Ankara. Erişim Tarihi: 01.03.2022 http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/Terminal%20D%C3%B6nemde%20Bak%C4%B1m.pdf
• Özel, Y., & Özkan, B. (2020). Psychosocial approach to loss and mourning. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12(3), 352-367. doi: 10.18863/pgy.652126
• Schroeder, K., & Lorenz, K. (2018). Nursing and the future of palliative care. Asia-Pacific Journal of Oncology Nursing, 5(1), 4. doi: 10.4103/apjon.apjon_43_17
• Tanrıverdi, Ö., & Kömürcü, Ş. (2017). Palyatif bakım ünitelerinde yapılanma. 391-407.
• Tornøe K. A., Danbolt L. J., Kvigne K., & Sørlie V. (2015). The challenge of consolation: nurses’ experiences with spiritual and existential care for the dying-a phenomenological hermeneutical study. Bmc Nursing, 14:62. Doi:10.1186/S12912-015-0114-6.
• Tosun Taşar, P, Ülgen, M (2016). Palyatif Cerrahi Uygulamalar Sırasında Psikososyal İhtiyaçlar, Turkiye Klinikleri J Gen Surg-Special Topics, 9(1):31-7.
• Tyrrell, P., Harberger, S., & Siddiqui, W. (2021, 5 April ). Stages of Dying. StatPearls. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507885/
• Uğur, Ö & Fadıloğlu, Z. Ç. (2020). İyi ölüm ve yapılandırılması. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1), 55-62.
• World Health Organization, (2020, 5 August) Palliative care. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/palliative-care
• Yorulmaz, D. S., & Karadeniz, H. (2020). Terminal dönem ve iyi ölüm sürecinde hemşirelik bakımı. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 24(2), 134-138.