The Grief Process During The Pandemic

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 3, 627 - 640, 25.12.2024

Fatma Öz , Arzu Yalçınkaya

Öz

Pandemic conditions have brought about sudden changes and challenges life. Many people around the world have lost their lives suddenly. In pandemic, the experience of illness, death and mourning has been the most difficult situations. The quarantine measures, social restrictions, enforcement of rules due to risk of contamination have compounded the complexity of the grieving experience. Grief was experienced without social support, alone and more traumatic. The grieving process was marked by families being unable to be with their deceased loved ones in their final days, complete unfinished matters, or share their thoughts and emotions. Cultural death rituals typically aid in the completion of the mourning process. However, due to the restrictions during the pandemic, funeral ceremonies couldn't take place. These challenges had a detrimental impact on the mourning experience, increasing the risk of prolonged grief disorder among affected individuals. It is anticipated that this mourning process, which could not be experienced and was postponed, might become a source of numerous psychological problems in the future. This review aimed to elucidate the distinctions between the experience of mourning in ordinary times and the experience of mourning in pandemic conditions. It also to clarify and discuss the psychosocial issues stemming from the losses encountered during the pandemic, drawing from the existing literature. It is thought that this information will shed light on such situations that may be encountered in the future and provide a perspective for professionals working in the relevant fields.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 Pandemic, Grief Experience, Complicated Grief, Normal Grief.

Proje Numarası

proje değil

Pandemide Yas süreci

Öz

Pandemi koşulları yaşamın her alanında ani değişimler ve zorluklar yaşattı. Dünyada birçok kişi hayatını ani ve beklenmedik bir şekilde kaybetti. Pandemi koşullarında hastalık, ölüm ve yas deneyimi ise en çok zorlanan durumlardan biri oldu. Sürecin getirdiği karantina, sosyal kısıtlamalar, bulaşma riski ve birtakım kuralların uygulanması yas deneyiminin daha karmaşık hale gelmesine neden oldu. Yas, normal zamanlarda olduğundan sosyal destek almadan yalnız bir şekilde daha travmatik bir şekilde yaşandı. Aileler yakınlarıyla son anlarında bir arada olamadığı, yarım kalan işlerini tamamlayamadığı, duygu ve düşüncelerini paylaşamadığı bir süreç yaşandı. Kültür, her topluma özgüdür ve insanın doğumdan ölümüne kadar yaşamında semboller ve kültürel motiflerle hayatını anlamlandırmasında önemli unsurdur. İnsanın ölüme ait ritüelleri kişinin yasını tamamlamasına yardım eder. Pandemi sürecindeki kısıtlamalar nedeniyle cenaze merasiminin yapılmamasına neden oldu. Yaşanan bu zorluklar kişilerin yas süreci deneyimini olumsuz etkiledi. Yakınlarını kaybeden aileler bu süreci atlatmakta güçlük yaşadıklarından uzamış yas bozukluğu açısından riskli hale geldiler. Yaşanmayan ve ertelenen bu yas sürecinin, gelecekte bir çok psikolojik sorunun da nedeni olabileceği öngörülmektedir.
Bu derlemede, normal zamanlarda yaşadığımız yas deneyimi ile pandemi koşulları arasında yaşanan yas deneyimi arasında farklılıklar anlatılmaya çalışılmış ve pandemide yaşanan kayıpların hangi psikososyal sorunları yaşattığı literatür doğrultusunda açıklanmış ve tartışılmıştır. Bu bilgilerin ise ileride karşılaşılabilecek bu tür durumlar için bir ışık tutacağı, ilgili alanlarda görev yapan profesyonellere bir bakış açısı kazandıracağı düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

COVID- l9 Pandemisi, Yas Deneyimi, Komplike Yas, Normal Yas.

Proje Numarası

proje değil

Kaynakça

• Ademiluka, O. (2009). The sociological functions of funeral mourning: Illustrations from the Old Testament and Africa. Old Testament Essays, 22(1), 9-20. https://journals.co.za/doi/abs/10.10520/EJC85985
• Apaydın, S. (2017). Kayıp ve yas. Yas danışmanlığı içinde (Ö. Erdur-Baker, ve İ. Aksöz-Efe, Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık. (s. 1-50).
• Aslan, E., & Türkili, S. (2021). İzolasyon ve karantinanın ruh sağlığı üzerine etkileri. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(1), 133-145. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.868398
• Ataman, E., & Barış, I. (2019). Sosyal sermaye ürünü olarak taziye kültürü ve kurumsal bir hizmet olarak yas danışmanlığı: Türkiye-Almanya örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 93-112. https://dergipark.org.tr/en/pub/acusbd/issue/51500/617229
• Bahar, A., Çuhadar, D., & Bahar, G. (2021). Covid-19 pandemisi: karantina ve izolasyon sürecinde ruh sağlığı. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 42-48. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/erusaglik/issue/59791/796455.
• Balık, H. (2019). Modern dönemde taziye geleneği: Taziye evleri (Batman örneği) [Yüksek Lisans Tezi] Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Konya.
• Bear, L., Simpson, N., Angland, M., Bhogal, J. K., Bowers, R., Cannell, F., & Zidaru-Barbulescu, T. (2020). A good death'during the Covid-19 pandemic in the UK: A report on key findings and recommendations. Erişim Tarihi: 27 ocak 2023. https://eprints.lse.ac.uk/104143/4/GoodDeath_Report_FINAL.pdf
• Bildik, T. (2013). Ölüm, kayıp, yas ve patolojik yas. Ege Tıp Dergisi, 52(4), 223-229. http://egetipdergisi.com.tr/tr/pub/issue/31439/344029.
• Bonanno, G., & Kaltman, S. (2001). The varieties of grief experience. Clinical Psychology Review, 21, 705-734. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272735800000623.
• Bucuka, Y.(2021) Covid-19 kaynaklı ölümlerde yerine getirilemeyen ritüeller ve ölümün toplumsal bağlamından uzaklaşması, Toplum ve Sosyal Hizmet, Covid-19 Özel Sayı 1, 103–123. https://doi.org/10.33417/tsh.1004546
• Carr, D., Boerner, K., & Moorman, S. (2020). Bereavement in the time of coronavirus: Unprecedented challenges demand novel interventions. Journal of Aging & Social Policy, 32(4-5), 425-431. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/08959420.2020.1764320.
• Cesur, G. (2017). Karmaşık Yas: Bilişsel davranışçı çerçevesinde bir inceleme [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü &Ankara]. https://dergiler.ankara.edu.tr/xmlui;/handle/20.500.12575/82986.
• Chen, Y., Liu, Q., & Guo, D. (2020). Emerging coronaviruses: Genomestructure, replication, and pathogenesis. Journal of Medical Virology, 92, 418–423. https://doi.org/10.1002/jmv.25681
• Çelik, F., & Gündüz, N. (2020). Covid 19 pandemisinde yas. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23(1), 99-102. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1359834
• Dağlı, D. A., Büyükbayram, A., & Arabacı, L. B. (2020). COVID-19 tanısı alan hasta ve ailesine psikososyal yaklaşım. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 191-195. https://dergipark.org.tr/en/pub/ikcusbfd/issue/55773/745651.
• Elisabeth Kubler Ross, (1987). Büyümenin son aşaması ölüm. (Çev:Nirven N.) Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul.
• Ezell, G., Anspaugh, D.J. & Oaks, J. (1987). Grief, bereavement and mourning. Dying and death: From a health and sociological perspective içinde (s. 76-107). Scottsdale, Arizona: Gorsuch Scarisbrick.
• Fujisawa, D., Miyashita, M., Nakajima, S., Ito, M., Kato, M., & Kim, Y. (2010). Prevalence and determinants of complicated grief in general population. Journel of Affective Disorders, 127, 352-358. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032710004210.
• Gizir, CA. (2006). Bir kayıp sonrasında zorluklar yaşayan üniversite öğrencilerine yönelik bir yas danışmanlığı modeli. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 195-21. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/160988#page=91
• Gorman, L.M., & Sultan, D.F. (2008). The Grieving patient. İn Psychosocial Nursing For General Patient Care, (LM Gorman ve DF Sultan 3rd Edition).129-140. USA, FA Davis Company.
• Høeg, B. L., Appel, C. W., Heymann-Horan, A. B., Frederiksen, K., Johansen, C., Bøge, P., Dencker, A., Dyregrov, A., Mathiesen, B. B. & Bidstrup, P. E. (2017). Maladaptive coping in adults who have experienced early parental loss and grief counseling. Journal of Health Psychology, 22(14),1851–1861. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1359105316638550?journalCode=hpqa
• Huremović, D. (2019). Mental Health of Quarantine and Isolation, in D. Huremović (Ed.),Psychiatry of Pandemics, A Mental Health Response to Infection Outbreak. Switzerland:Springer.
• İnci, F. (2022). Pandemide yas: vedalaşamamak. Küçük L, editör. Pandeminin Ruh Sağlığına Yansımaları. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri
• Kara, Z. (2009). Ölüm Fenomeni Sosyolojik Bir Yaklaşımm (S. Erdem Ed). Genç Akademisyenler İlahiyat Araştırmaları Sempozyumu 1-2 Mayıs. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Kersting, A., Brahler, E., Glaesmer, H., & Wagner, B. (2011). Prevalence of Complicated Grief in a Representative Population- Based Sample. Journel of Affective Disorders. 131: 339-343. https://doi.org/10.1016/j.jad.2010.11.032 Kokou-Kpolou, C. K., Fernández-Alcántara, M., & Cénat, J. M. (2020). Prolonged grief related to COVID-19 deaths: Do we have to fear a steep rise in traumatic and disenfranchised griefs? Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 12(S1), S94. https://psycnet.apa.org/fulltext/2020-41435-001.pdf
• Kurter, F., & Mattis S, J. (2015). “Türkiye’de Uygulamacıların Gözüyle Psikolojik Danışmada Kültüre Duyarlı Olma”. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
• Küçükkaya, P.G, (2009). Kayıp ve yas süreci. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 6,8-13. https://jer-nursing.org/Content/files/sayilar/53/KUHEAD_6_1_8_13.pdf
• Malkinson, R. (2009). Bilişsel Yas Terapisi, Hekimler Yayın Birliği Basım Yayın, Ankara, 23-91.
• Maraş, A. (2014). Komplike yas: Derleme ve vaka çalışması. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi, 1(1), 41- 59. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayna/issue/39733/470560
• Oflaz, F. (2008). Felaketlerin psikolojik etkileri ve hemşirelik uygulaması. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(3),70-76.
• Otis-Green, S. (2011). Grief and Bereavement Care. ( SH. Qualls, JE. Kasl-Godley, ed.). End-of-life Issues, Grief, and Bereavement, 1 st ed. John Wiley & Sons, Inc. New Jersey, 168-180. https://books.google.com.tr/
• Öz, F. (2010). Sağlık alanında temel kavramlar. Mattek Matbaacılık, yenilenmiş 2.basım, Ankara.
• Özmen, O. (2014). Cultural characteristics of grief and coping in bereaved adult women: A phenomenological study with consensual qualitative research. [Basılmamış doktora tezi].ODTÜ, Ankara.
• Robinson, C., & Pond, R. (2019). Do online support groups for grief benefit the bereaved? Systematic review of the quantitative and qualitative literature. Computers in Human Behavior, 100, 48-59. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0747563219302377.
• Rothaupt, W. J., & Becker, K. (2007). A Literature review of western bereavement theory: Fromdecathecting to continuing bonds. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 15(1), 6-15. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1066480706294031
• Shear, K., & Shair, H. (2005). Attachment, loss, and complicated grief. Developmental Psychobiology: The Journal of the International Society for Developmental Psychobiology, 47 (3), 253-267. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/dev.20091
• Stroebe, M., Schut, H., & Finkenauer, C. (2001). The traumatization of grief? Aconceptual framework for understanding the trauma-bereavementinterface. The Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 38(3-4),185-201. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11725417/
• Tang S,. & Xiang Z. (2021). Who suffered most after deaths due to COVID-19? Prevalence and correlates of prolonged grief disorder in CovıD-19 related bereaved adults. Global Health, 17(1),19. https://doi.org/10.1186/s12992-021-00669-5
• Türk Dil Kurumu. https://www.tdk.gov.tr/ erişim tarihi/ 18.12.2023.
• Ürer, E. (2017). Çocuklarda ölüm ve yas üzerine bir inceleme. Dini Araştırmalar, 20,(52):131-140. https://dergipark.org.tr/en/pub/da/article/363801
• Volkan, V. (2018). Kayıptan Sonra Yaşam. 2. Baskı. Ankara: Pusula Yayınevi.
• Worden, J.W. (2008). Grief counseling and grief therapy. A handbook for mentalhealth practitioner (4 ed.). New York: Springer. https://books.google.com.tr/
• Worden, J.W. (2009). Grief Counseling and Grief Therapy: A handbook for the mental health practitioner. Springer publishing. https://books.google.com.tr/
• World Health Organization. (2019). International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (11th Revision).
• World Health Organization. (2020). Coronavirus Disease (COVID-19) Situation Report-117. https://l24.im/EsZL Erişim tarihi:16.05.2020.
• Wright, N. (2003). Helping others recover from their losses in life (Part I). Thenew guide to crisis and trauma counseling içinde. Raleigh: Regal. (s. 60-81).
• Zhang, B., El-Jawahri, A., & Prigerson, H. G. (2006). Update on bereavement research: Evidence based guidelines for diagnosis and treatment of complicated bereavement. J Palliative Med, 9(5), 1188-203. https://www.liebertpub.com/doi/pdf/10.1089/jpm.2006.9.1188?download=true.
• Zisook, S., & Dutton, Y. (2005). Adaptation to bereavement. Death Studies, 29(10),877-903. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/07481180500298826.