Tek doz metotreksat modelinde dexpanthenolün nöroprotektif etkileri: dişi fare çalışması

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 3, 346 - 353, 30.09.2025

İlke Özer Aslan , Erkan Özkan , Hüseyin Erdal , Mehmet Öz

https://doi.org/10.38136/jgon.1749550

Öz

Amaç: Ektopik gebelikte yaygın kullanılan metotreksatın (MTX)
nörotoksik etkileri öğrenme ve hafıza bozukluklarına yol açabilir. Bu
çalışma, tek doz MTX uygulaması sonrası ortaya çıkan bilişsel ve
duygudurum değişikliklerine karşı deksapantenolün (DEX) olası
koruyucu etkilerini araştırmayı amaçladı.
Gereç ve Yöntemler: Dişi fareler üç gruba ayrıldı (n=7/grup): Kontrol
(SF), MTX (40 mg/kg, i.p.) ve MTX+DEX (DEX 500 mg/kg, i.p.,
MTX’ten 1 saat önce). MTX enjeksiyonundan 24 saat sonra açık alan
(OF), kuyruk süspansiyon testi (TST) ve yeni nesne tanıma (NOR)
testleri uygulandı. Veriler tek yönlü ANOVA ve Tukey testi ile
değerlendirildi (p<0,05).
Bulgular: MTX, OF’de merkezde kalma süresini azalttı ve TST’de
hareketsizlik süresini artırdı; NOR ayrım indeksinde düşüşe yol açtı.
DEX, bu MTX‑ilişkili etkileri anlamlı olarak hafifletti; anksiyete ve
depresyon benzeri davranışları azalttı ve bilişsel performansı iyileştirdi.
Sonuç: DEX, tek doz MTX uygulaması sonrası gelişen anksiyete/dep.
benzeri davranışlar ve bilişsel bozulmaya karşı nöroprotektif etki
göstermiştir. Bulgular, kemoterapiye bağlı nörotoksisiteyi azaltmada
DEX’in potansiyel bir tedavi seçeneği olabileceğini düşündürmektedir.
Anahtar Kelimeler: metotreksat; deksapantenol; anksiyete;
depresyon; bilişsel işlev; fare

Anahtar Kelimeler

Anksiyete , bilişsel bozukluk , depresyon , deksapantenol , metotreksat

Neuroprotection by dexpanthenol in a single‑dose methotrexate mouse model

Öz

Aim: Methotrexate (MTX) used in ectopic pregnancy can induce
neurotoxicity and cognitive deficits. We evaluated whether
dexpanthenol (DEX) mitigates anxiety‑/depression‑like behaviors and
learning/memory impairment following single‑dose MTX.
Materials and Methods: Female mice were assigned to three groups
(n=7/group): Control (saline), MTX (40 mg/kg, i.p.), and MTX+DEX
(500 mg/kg, i.p., 1 h before MTX). Twenty‑four hours after MTX,
animals underwent open field (OF), tail suspension (TST), and novel
object recognition (NOR) tests. Data were analyzed by one‑way
ANOVA with Tukey’s post hoc test (α=0.05).
Results: MTX reduced time spent in the OF center, increased
immobility in TST, and lowered the NOR discrimination index. DEX
significantly attenuated these MTX‑induced changes, decreasing
anxiety‑/depression‑like behaviors and improving cognitive
performance.
Conclusion: DEX shows neuroprotective effects against single‑dose
MTX‑induced behavioral and cognitive deficits in female mice,
supporting its potential to mitigate chemotherapy‑related
neurotoxicity.
Keywords: methotrexate; dexpanthenol; anxiety; depression;
cognitive function; mice

Anahtar Kelimeler

Anxiety , cognitive impairment , depression , dexpentanol , methotrexate

Etik Beyan

The study was approved by the Aksaray University Institutional Ethics Committee for Animal Experimentation and Use (Protocol number:2024/9/58).

Kaynakça

• 1 Hendriks, E., Rosenberg, R. & Prine, L. (2020). Ectopic Pregnancy: Diagnosis and Management. American Family Physician, 101(10), 599–606. 2 Kazeminava, F., Javanbakht, S., Latifi, Z., Rasoulzadehzali, M., Abbaszadeh, M., Alimohammadzadeh, B., Mahdipour, M., Fattahi, A., Hamishehkar, H., Adibag, Z. & Nouri, M. (2024). Ultrasound-assisted encapsulating folic acid- based carbon quantum dots within breast cancer cell-derived exosomes as a co-receptors-mediated anticancer nanocarrier for enhanced breast cancer therapy. Scientific