Budget Discussions of 1959 on the Axis of Power and Opposition

Yıl 2022, , 402 - 429, 28.06.2022

Özlem Yıldırım Kırış

https://doi.org/10.21551/jhf.1097731

Öz

The budget is an important document that reflects the financial, economic and social understanding of the government and governments. Budget negotiations are a process that is followed with interest in terms of providing information on the use of resources by the government, strengthening the responsibility of the government, and revealing the financial structure in a transparent manner. Since it coincided with the last period of the Democratic Party government, the 1959 budget negotiations have a different importance from the budget negotiations in previous years in terms of analyzing the current political atmosphere. In this study, it was tried to evaluate the developments in the 1959 budget negotiations in the Grand National Assembly of Turkey.
The statements or criticisms of the government and the opposition on the budget and the problems that are the subject of the budget were mentioned. Chief among the issues criticized by the opposition was the inadequacy of the budget resources and the resulting inflation issue. The government, on the other hand, stated that great things were done with the projects put forward, but that the opposition ignored it. Budget negotiations were closely followed by both the government and the opposition, as the income and expense accounts provide information on the domestic and foreign policy, economic and administrative affairs to be followed by the current government. During the budget negotiations, tensions rose from time to time between the deputies of the government and the opposition, and there were fierce debates. At what points did the opposition criticize the government in the study? and what are the responses of the government to these claims or criticisms. In the study, especially the copyright and research works, news about the subject in the local press of the period and the TBMM Record Journal were included. The 1959 budget negotiations, which started on February 20, were accepted on March 1, with 363 votes in favor and 151 against, with 1 abstention, after long discussions among 515 deputies in the Assembly.

Anahtar Kelimeler

Budget Law, Economy, Economic Policies, Power, Opposition

İktidar ve Muhalefet Ekseninde 1959 Yılı Bütçe Tartışmaları

Öz

Bütçe hükümet ve hükümetlerin mali, iktisadi ve sosyal anlayışlarını yansıtan önemli bir vesikadır. Bütçe görüşmeleri, iktidar tarafından kaynakların kullanımına dair bilgi verilmesi, iktidarın sorumluluğunu kuvvetlendirmesi ve mali yapının şeffaf bir biçimde ortaya konulması açısından ilgiyle takip edilen bir süreçtir. Çalışmada TBMM’de 1959 yılı bütçe görüşmelerinde yaşanan gelişmeler değerlendirilmeye çalışıldı. İktidar ve muhalefetin bütçe ve bütçeye konu olan sorunlar üzerinden yaptıkları açıklama ya da eleştirilere değinildi. Demokrat Parti iktidarının son dönemine denk gelmesi nedeniyle 1959 yılı bütçe görüşmeleri, mevcut siyasi atmosferin tahlili bakımından daha önceki yıllarda ki bütçe görüşmelerinden ayrı bir öneme sahiptir.
Muhalefetin eleştirdiği konuların başında bütçe kaynaklarının doğru bir yöntemle kullanılmadığı ve bunun sonucunda ortaya çıkan enflasyon meselesiydi. İktidar ise ortaya konulan projelerle, büyük işler yapıldığını ancak muhalefetin bunu görmezden geldiğini dile getirdi. Gelir ve gider hesapları, mevcut hükümetin takip edeceği iç ve dış politika, ekonomik ve idari işlere dair bilgiler vermesi açısından bütçe görüşmeleri hem iktidar hem de muhalefet tarafından yakından takip edilmiştir. Bütçe görüşmeleri sırasında iktidar ve muhalefete mensup milletvekilleri arasında zaman zaman tansiyon yükselmiş, sert taşmalar yaşanmıştır. Çalışmada muhalefet hangi noktalarda hükümeti tenkit etmiştir? ve iktidarın bu iddia ya da eleştirilere verdiği cevaplar nelerdir bunun üzerinde durulmuştur. Çalışmada telif ve tetkik eserler başta olmak üzere, dönemin yerel basınında konu ile ilgili haberlere ve TBMM Tutanak Dergisine yer verilmiştir. 20 Şubat’ta başlayan 1959 bütçe görüşmeleri Mecliste yaşanan uzun tartışmaların ardından 1 Mart’ta 515 milletvekilinin 363 kabul, 1çekimser ve 151 ret oyuyla kabul edildi.

Anahtar Kelimeler

Bütçe Kanunu, Ekonomi, İktisadi Politikalar, İktidar, Muhalefet

Kaynakça

• XI. Dönem, Cilt:7, Birleşim:40, 20.02.1959.
• XI. Dönem, Cilt:7, Birleşim:41, 21.02.1959.
• XI. Dönem, Cilt:7, Birleşim:42, 22.02.1959.
• XI. Dönem, Cilt:7, Birleşim:43, 23.02.1959.
• XI. Dönem, Cilt:7, Birleşim:45, 25.02.1959.
• XI. Dönem, Cilt:7, Birleşim:48, 28.02.1959.
• Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Çev. Ahmet Fethi. Hil Yay., İstanbul, 1992. Akın, Rıdvan, Gazi’den Günümüze Cumhurbaşkanlığı (1923-2007), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
• Albayrak, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Ankara, 2004.
• Anadol, Cemal, Türk Siyaset Tarihinde Demokrat Parti, Yeni Kuvayı Milliye Yayınevi, İstanbul, 2004.
• Apuhan, Recep Şükrü, 27 Mayıs’tan Yassıada Mahkemelerine Menderes, Timaş Yay., İstanbul, 2010.
• Birand Mehmet Ali, Dündar Can, Çaplı Bülent. Demirkırat Bir Demokrasinin Doğuşu, Milliyet Yay., İstanbul, 1991.
• Çavdar, Tevfik , Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, İmge Kitapevi Yayınevi, Ankara, 2008.
• Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara, 1990.
• Güngör, Süleyman, Muhalefette CHP, Alternatif Yayınevi, Ankara, 2004.
• Jan Zürcher, Erik. Moderleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev. Yasemin Saner Gönen, İletişim Yay., İstanbul, 1993.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri ,“Bir Vatandaş Olarak”, Ulus, 24 Şubat 1959.
• Karpat, Kemal H., Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi (1876 -1980), Çev. Esin Soğancılar, İmge Kitapevi Yay., Ankara, 2007.
• Killi, Suna, 27 Mayıs 1960 Devrimi, Kurucu Meclis ve 1961 Anayasası, Boyut Matbaacılık, İstanbul, 1998.
• Killi, Suna. 1960-1975 Döneminde Cumhuriyet Halk Partisinde Gelişmeler. Boğaziçi Üniversitesi Yay., İstanbul, 1976.
• Okyar, Osman, “Bütçenin Mecliste Müzakeresi”, Akis, 28 Şubat 1959.
• Sertkaya, İbrahim, Demokrasi Yolunda Bir Hayat Adnan Menderes, Yağmur Yay., İstanbul, 2008.
• Tuncay, Mete, Koçak, Cemil vd., Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye (1908 – 1980), Cem Yayınevi, Ankara, 1989.
• Yavuzalp, Ercüment, Menderes’le Anılar, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1991.
• Yazman, M. Öğüt, Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Tisa Matbaacılık, Ankara, 1974.
• Yılmaz, Ensar. Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları. İstanbul: Birey Yayıncılık,2008.
• Yücel, Hüseyin, Cumhuriyet Ekonomisinin Kuruluşu ve Gelişimi, Türkiye Barolar Birliği Yay., Ankara, 2017.
• Bağlı, Mehmet Selim ,“TBMM’nin Bütçe Hakkı Kullanımı Durumu: 5018 Sayılı Kanun Sonrası Bütçe Kullanımı Hakkında Etkinlik Düzeyinin Ölçümü”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Ekonomisi (Maliye) Anabilim dalı, Ankara, 2014.
• Kınalı, Gürhan , Bütçe Görüşmeleri Ekseninde Türkiye Ekonomisi (1946- 1950), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2009.