Abidin Özmen’in Maarif Vekilliği ve Faaliyetleri (1934-1935)

Yıl 2022, , 1060 - 1078, 22.12.2022

Özkan Orun , İrşad Sami Yuca

https://doi.org/10.21551/jhf.1197612

Öz

Abidin Özmen, çöken bir devletin son yıllarında doğmuş olup eğitim ve bürokrasi hayatının ilk evresini bu kaotik süre zarfında yaşamıştır. Milli Mücadele ve Cumhuriyet dönemlerinde gerçekleşen askeri, siyasi, ulusal, laik ve modernleşmeye yönelik gelişmeler onun tutum ve düşünce dünyası üzerinde yeni ve kalıcı etkiler bırakmıştır. Özmen’in, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişte önemli görevlerde bulunmuş olmasının yanı sıra birçok toplumsal ve siyasal olaya da şahitlik etmiş olması onu yakın dönem Türkiye’sinin önemli bir profili kılmaktadır. Ayrıca görevleri icabıyla farklı bölge, şehir ve taşrada bulunup buraların toplumsal, kültürel ve yerel yaşantılarına tanık olması bir kez daha onun geride bıraktıklarını önemli kılmaktadır. Özellikle tek partili yıllarda ismi sıklıkla anılan, çalışkan bir siyasetçi ve bürokrat olmasının ötesinde devrin egemen ideolojisi olan Kemalist inkılâplara sadık birisi olduğu bir gerçektir. Kaymakamlık, mebusluk, umumi müfettişlik, valilik, maarif vekilliği ve Türk Dil Kurumu Başkanlığı gibi önemli vazifeleri üstlenmiştir. Özmen ile ilgili akademik ve genel çalışmalarda geniş bir literatür ortaya çıkarılmasına karşın bilhassa 1934-1935 yılları arasında gerçekleşen Maarif Vekilliği süresince eğitim ve öğretimin yaygınlaşması ve sorunlarının giderilmesi ile ilgili yürütmüş olduğu çalışmaların yeterince ele alınmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada, Özmen’in hayatı, düşünce dünyası, bürokrasi ve siyasi hayatı bir bütün halinde kısaca ele alınmıştır. Ancak çalışmanın daha fazla odaklanacağı konu ise siyasi ve bürokratik hayatı içerisinde erken cumhuriyet yıllarının ilk yıllarında Türk maarifinin gelişmesine ve sorunlarının çözümünde yapmış olduğu çalışmalar üzerinedir.

Anahtar Kelimeler

Tek Parti, Maarif Vekâleti, Abidin Özmen, Eğitim, Mekteb

Abidin Ozmen’s Ministry of Education and His Activities (1934-1935)

Öz

Abidin Ozmen was born in the last years of a collapsed state and lived the first phase of his education and bureaucracy during this chaotic period. Military, political, national, secular and modernization developments that took place during the National Struggle and the Republic had new and lasting effects on his attitudes and thoughts. Ozmen had important roles in the transition from the Ottoman Empire to the Republic, as well as being a witness to many social and political events, which makes him an important profile of recent Turkey. In addition, being in different regions, cities and provinces due to his duties and witnessing the social, cultural and local life of these places once again makes what he left behind important. It is a fact that besides being a hardworking politician and bureaucrat, whose name is frequently mentioned especially in the single-party years, he was loyal to the Kemalist reforms, which was the dominant ideology of the period. He undertook important duties such as district governor, deputy, general inspector, governor, deputy of education and the Presidency of the Turkish Language Institution. Although a wide literature has been revealed in academic and general studies about Ozmen, it has been determined that the studies he carried out on the dissemination of education and training and the elimination of its problems during the Ministry of Education which took place between 1934-1935, were not adequately addressed. In this study, Ozmen's life, world of thought, bureaucracy and political life will be briefly discussed. However, the subject that the study will focus more on will be on the development of Turkish education in the first years of the early republican years in his political and bureaucratic life and the studies he made in solving its problems.

Anahtar Kelimeler

Single Party, Ministry of Education, Abidin Ozmen, Education, School

Kaynakça

• Akan, Erkin, “Ayasofya Camisi’nin Müzeye Çevrilmesi Üzerine Bir Araştırma”, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt: 125, Sayı: 247, 2020, s. 313-328.
• Baskıcı, Mehmet Murat, “Mekteb-i Mülkiye’den Siyasal Bilgiler Fakültesine 150 Yılın Kronolojisi” , Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5/1-4 Ankara 1950, s. 348.
• Başar, Erdoğan, Milli Eğitim Bakanlarının Eğitim Faaliyetleri, MEB Yayınları, İstanbul, 2004.
• Bulut, Engin Çağdaş, “Devletin Taşradaki Ele: Umumi Müfettişlikler”, KTÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 21, Trabzon 2015, s. 81-82.
• Çankaya, Ali, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, Cilt: IV, Mars Matbaası, Ankara, 1968.
• Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi TBMM-IV. Dönem, C.II. 1931-1935, Ankara, 1996.
• DTCF Resmi İnternet Sayfası (Erişim Tarihi: 2 Mayıs 2022) http://www.dtcf.ankara.edu.tr/yeni-kurumsal/ Gözcü, Alev, “I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti’nin Gündelik Hayatından Kesitler”,Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: XVI, Sayı: 32, 2016, s. 133-169.
• İnan, Afet, “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Kuruluş Hazırları Üzerine”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, 1957, s.1.
• Kahraman, Ahmet, Kürt İsyanları (Tedip ve Tenkil), Baskı Sayısı: 2, Evrensel Basım Yayınları, 2003.
• Saygı Öztürk, İsmet Paşa’nın Kürt Raporu, Doğan Kitap, İstanbul 2007.