Turkish-Arab Relations in the Axis of the Question of Palestine and the Establishment of Israel State

Yıl 2023, , 244 - 257, 18.06.2023

Mustafa Bostancı

https://doi.org/10.21551/jhf.1294348

Öz

The question of Palestine issue began when Jewish immigrants settled in Palestine from the 1880s and formed large colonies on the land they purchased, and it evolved into a chronic problem with the establishment of the State of Israel.
The recognition of Israel's independence by Türkiye induced intense reactions in the Arab Middle East and sabotaged the development process of Turkish-Arab relations. Following this act of recognition, Türkiye quickly became distanced to the region and despite all the moves attempted afterwards, Türkiye failed to erase its scars and the desired level of relations could not be achieved. Moreover, the impact of Türkiye's recognition of Israel was deeply felt in the Cyprus issue that emerged in the 1960s, and Türkiye was deprived of the support of the Arab States in this vital question. Considering this recognition and the question of Palestine as a whole, it is understood that Türkiye's abandonment of its stance in support of the Arabs is a concrete indicator of its inconsistency in its foreign policy.
In this article, the author aims to examine and clarify the question of Palestine and the impact of the foundation of Israel State on Turkish-Arab relations.

Anahtar Kelimeler

Israel, Türkiye, Palestine, İsmet İnönü, Foreign Policy

Filistin Meselesi ve İsrail’in Kurulması Ekseninde Türk-Arap İlişkileri

Öz

Filistin meselesi, Yahudi göçmenlerin 1880’li yıllardan itibaren Filistin’e yerleşmeleri ve satın aldıkları topraklar üzerinde büyük koloniler oluşturmalarıyla başlamış ve İsrail Devleti’nin kurulmasıyla da kronik bir soruna dönüşmüştür.
Türkiye’nin İsrail’in bağımsızlığını tanıması, Arap Orta Doğusunda yoğun tepkilere sebep olmuş ve Türk-Arap ilişkilerinin gelişme sürecini sabote etmiştir. Bu tanıma ile Türkiye, bölgeden süratle uzaklaşmış ve sonradan yaptığı bütün hamlelere rağmen, bunun izleri silinememiş, ilişkilerde istenilen seviye yakalanamamıştır. Ayrıca, Türkiye’nin İsrail’i tanımasının etkisi, 1960’lı yıllarda ortaya çıkan Kıbrıs meselesinde derinden hissedilmiş ve bu hayati meselesinde Türkiye, Arap Devletlerinin desteğinden mahrum kalmıştır. Bu tanıma ve Filistin meselesi bir bütün olarak değerlendirildiğinde Türkiye’nin Arapları destekleyen tutumundan vazgeçmesi, dış politikasındaki tutarsızlığının somut bir göstergesi olmuştur.
Bu makalede Filistin meselesi ve İsrail’in kurulmasının Türk-Arap ilişkilerine etkisi incelenmeye ve açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, İsrail, Türkiye, Filistin, Dış Politika

Kaynakça

• Acar, İrfan C., Lübnan Bunalımı ve Filistin Sorunu, TTK Yayınları, TTK Basımevi, Ankara 1989.
• Albayrak, Mustafa, “Türkiye’nin Orta Doğu Politikaları (1920-1960)”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, c. III/S. 2 (Elazığ 2005), s. 1-63.
• Altunışık, Meliha B., “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye-İsrail İlişkileri”, Türkiye ve Ortadoğu-Tarih, Kimlik, Güvenlik, Derleyen: Meliha Benli Altunışık, Boyut Yayıncılık, İstanbul 1999.
• Arar, İsmail, Hükümet Programları (1920-1960), İstanbul 1968.
• Armaoğlu, Fahir H., Türk-Amerikan Münasebetleri, Ankara 1991.
• Bostancı, Mustafa; Karaca, Erdem, “Bağdat Paktı’na Etkisi Bakımından 1958 Irak Askeri Darbesi”, CTAD, Yıl 14, S. 27 (Bahar 2018), s. 123-154.
• Demir, Şerif, “Dünden Bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu Politikası”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/3 Summer, p. 691-713, Turkey 2011.
• Deringil, Selim, Denge Oyunu, İstanbul 2003.
• Duran, Hasan; Karaca, Ahmet, “Tek Parti Dönemi Türk-Arap İlişkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. XVI/S. 3, (2011), s. 203-216.
• Ekinci, Necdet, “İnönü Dönemi ve II. Dünya Savaşı Yılları”, Genel Türk Tarihi, C. IX, Ankara, 2002.
• Erhan, Çağrı, “Türkiye’nin İsrail ile İlişkileri (1948-2001)”, Türkler, c. XVII (Ankara 2002), s. 251-259.
• Erhan, Çağrı; Kürkçüoğlu, Ömer, “Filistin Sorunu”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler ve Yorumlar, Ed. Baskın Oran, C. I, İletişim Yayınları İstanbul 2008, s. 635-641.
• Erhan, Çağrı; Kürkçüoğlu, Ömer, “1960-1980 Dönemi Arap Devletleriyle İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler ve Yorumlar, Ed. Baskın Oran, C. I, İletişim Yay., İstanbul 2008.
• Erol, Mehmet Seyfettin, “1939-1949 Dönemi Türk Dış Politikası, Uluslararası Durum”, Türk Dış Politikası (1919-2008), Ed. Haydar Çakmak, Barış Platin Yayınları, Ankara 2008, s. 249-253.
• Fırat, Mehmet; Kürkçüoğlu, Ömer, “Orta Doğu’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler ve Yorumlar, Ed. Baskın Oran, C. I, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
• Gönlübol, Mehmet; Sar, Cem, “1919-1938 Yılları Arasında Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara 1996.
• Gözen, Ramazan, “Truman Doktrini”, Türk Dış Politikası (1919-2008), Ed. Haydar Çakmak, Barış Platin Yayınları, Ankara 2008, s. 387-392.
• Hollstein, Walter, Filistin Sorunu, Filistin Çatışmasının Sosyal Tarihi, Çev. Cemal A. Ertuğ, Yücel Yayınları, İstanbul Nisan 1975.
• İhsanoğlu, Ekmelettin, “Arap Birliği”, DİA, C. III, 1991, s. 325.
• İhsanoğlu, Ekmelettin, “Türkiye ve İslam Konferansı Teşkilatı”, Yeni Türkiye, Yıl: 1/S. 1 (Kasım-Aralık 1994), s. 388-412.
• Karaca, Erdem; Özalper, Mehmet, “Avrupa ve Avrupa Birliği”, Turgut Özal’ın Türkiyesi, Ed: M. Alican, S, Aşık, M. Özalper, Gazi Kitabevi Yayınları, Ankara 2022, s. 177-205.
• Karaca, Erdem, Cumhuriyetin Teşekkülü Sürecinde Bitlis Vilâyeti/Kazası (1919-1950), Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara 2020.
• Karaca, Erdem, “Londra Basın Ataşeliği Raporları Işığında İkinci Dünya Savaşı Sonrası İngiliz Siyasetinde Bir Gündem Olarak SSCB”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2020, C. 8, S. 24 (Özel sayı), s. 139-166.
• Koçer, Gökhan, “İnönü ve CHP’nin Dış Politika Anlayışı”, Türk Dış Politikası (1919-2008), Ed. Haydar Çakmak, Barış Platin Yayınları, Ankara 2008, s. 254-256.
• Kürkçüoğlu, Ömer E., Türkiye’nin Arap Orta Doğusuna Karşı Politikası (1945-1970), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1972.
• Mansfield, Peter, Osmanlı Sonrası Türkiye ve Arap Dünyası, Çev. Nuran Ülken, Sander Yayınları, İstanbul Mayıs 1975.
• Mumcu, Ceyhan, “Türkiye’nin Savaş Dışı Kalma Çabaları ve Müttefiklerin Tutumu”, Türk Dış Politikası (1919-2008), Ed. Haydar Çakmak, Barış Platin Yayınları, Ankara 2008.
• Özçelik, Mücahit, “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 29 (2010/2), s. 263-269.
• Seydi, Süleyman, “İngiliz Özel Hareket Birimi’nin II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’deki Faaliyetleri”, Türkler, c. XVI (Ankara 2002), s. 823-832.
• Soysal, İsmail, “Türk-Arap İlişkileri (1918-1997)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Ankara, TTK, 15-17 Ekim 1997, Sempozyuma Sunulan Tebliğler, Yayına Hazırlayan: İsmail Soysal, TTK Basımevi, Ankara 1999, s. 515-523 . Şimşek, Erdal, Türkiye’nin Ortadoğu Politikası, Kum Saati Yayıncılık, İstanbul Şubat 2005.
• Tür, Özlem, “Türkiye ve Filistin -1908-1948: Milliyetçilik, Ulusal Çıkar ve Batılılaşma”, AÜSBF Dergisi, 2007, S. 62-1, s. 225-251.
• Uzgel, İlhan, “Türk Dış Politikasının Oluşturulması”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler ve Yorumlar, Ed. Baskın Oran, C. I, İletişim Yayınları, İstanbul 2008, s. 73-93.
• Yağbasan, Mustafa; Günek, Abdulsamet, “Arap Medyasında Türkiye’nin Değişen Algısı”, Yeditepe University, Global Media Journal-Turkish Editation, Bahar 2010, c. I/S. I (İstanbul).