Yanya Mebusu ve Şura-yı Devlet Azası Ali Naki Paşa (1844-1904)

Yıl 2024, , 1 - 18, 03.04.2024

Said Olgun

https://doi.org/10.21551/jhf.1441710

Öz

Bu çalışmanın konusunu Yanya Mebusu Ali Naki Paşa oluşturmaktadır. Tanzimat Fermanının ilanından kısa bir süre sonra 1844 yılında Yanya’ya bağlı Libohova’da doğmuştur. Köklü ve zengin bir aile olan Arslan Paşazade ailesine mensuptur. Özel hocalardan temel düzeyde eğitim almıştır. Ali Naki Paşa, ailesinin sahip olduğu nüfuz ve Osmanlı saltanatına sadakati nedeniyle mebusluk ve Şura-yı Devlet üyeliği gibi çeşitli ve önemli vazifelerde bulunmuştur. Üstlenmiş olduğu görevlerde göstermiş olduğu başarılar hem hükümet hem de Padişah tarafından takdirle karşılanmıştır. Bilhassa II. Abdülhamid döneminde hızlı bir gelişim gösteren Arnavut ulusçuluğuna mesafeli durmaya özen göstermiştir buna rağmen şüpheci gözlerden korunması mümkün olmamıştır. İyi eğitim almalarını sağladığı çocukları Osmanlı devlet hizmetinde önemli görevler üstlendikleri gibi 1912 yılında kurulan Arnavutluk devletinde de önemli vazifelerde bulunmuşlardır.
Çalışmada bilhassa Osmanlı arşiv belgelerinden istifade edilerek Ali Naki Paşa’nın kronolojik bir hayat hikayesi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çeşitli başlıklar altında ailesi, ilk gençlik yıllarında yer aldığı görevler, mebusluğu, mutasarrıflığı, Şura-yı Devlet Azalığı ve çocukları hakkında bilgiler aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ali Naki, Yanya, Meclis-i Mebusan, Şura-yı Devlet

Yanya Deputy and Member of the Council of State Ali Naki Pasha (1844-1904)

Öz

This study focuses on Ali Naki Pasha, who was born in Libohova, a district of Yanya, in 1844 shortly after the declaration of the Tanzimat Edict. He belonged to the prominent and wealthy Arslan Pasha family. Ali Naki Pasha received basic education from private tutors. Due to his family's influence and loyalty to the Ottoman Sultanate, he held various significant positions such as being a member of the parliament and the Council of State. His achievements in his duties were appreciated by both the government and the Sultan. He took care to keep his distance from Albanian nationalism, which developed rapidly especially during the reign of Abdulhamid, but it was not possible to protect himself from skeptical eyes. He ensured that his children received good education, and accordingly, they held important positions in both the Ottoman Empire and Albania.
In this study, the life story of Ali Naki Pasha is presented chronologically, especially using Ottoman archive documents. Information is provided under various headings such as his family, the roles he played in his youth, his membership in parliament, governorship, membership in the Council of State, and details about his children.

Anahtar Kelimeler

Ali Naki, Ioannina, Parliament, Council of State

Kaynakça

• Ahmed Müfid, Tepedelenli Ali Paşa 1744-1822, Matbaa-i Ahmed İhsan, İstanbul 1324.
• Avlonyalı Ekrem Bey, Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar (1885-1912), çev. Atilla Dirim, İletişim Yay., İstanbul 2006.
• Bartl, Peter, “Libohova, Ekrem Bey”, Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas, Bd. 3. Hgg. Mathias Bernath / Felix von Schroeder, München 1979, p. 30-31 [Online]; URL: https://www.biolex.ios-regensburg.de/BioLexViewview.php?ID=1249, Erişim Tarihi: 12.12.2023.
• Bartl, Peter, “Libohova, Mufid Bey”, Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas, Bd. 3. Hgg. Mathias Bernath / Felix von Schroeder, München 1979, p. 31-33 [Online]; URL: https://www.biolex.ios-regensburg.de/BioLexViewview.php?ID=1250, Erişim Tarihi: 12.12.2023.
• Bilmez, Bülent, Clayer, Nathalie, “A Prosopographic Study on some ‘Albanian’ Deputies to the First Ottoman Parliament”, The First Ottoman Experiment in Democracy, ed. C. Herzog - M. Sharif, Nomos Verlagsgesellschaft, Würzburg 2010, pp. 151-185.
• Clayer, Nathalie, Arnavut Milliyetçiliğinin Kökenleri Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, çev. Ali Berktay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2013.
• Eraslan, Cezmi - Olgun, Kenan, Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento, 3F Yayınevi, İstanbul 2006.
• Erdem, Alpaslan Fuat, H. 1319 (M. 1901) Tarihli Yanya Vilayeti Salnamesinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale 2018.
• Güneş, İhsan, Türk Parlamento Tarihi, C. 1, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• Güneş, İhsan, Türk Parlamento Tarihi, C. 2, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
• Kiel, Machiel, “Yanya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 43, TDV Yay., İstanbul 2013, ss. 317-321.
• Meclis-i Mebusan 1293 / 1877 Zabıt Ceridesi, Yay. haz. Nurten Öztürk, TBMM Basımevi, Ankara, 2023.
• Mehmed Süreyya, “Mâlik Nâilî Paşa”, Sicill-i Osmanî, C. 3, Yay. haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yay. İstanbul 1996, s. 930.
• Mızrak, Ramazan, II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusanında Arnavut Milletvekilleri ve Siyasî Faaliyetleri, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Siirt 2023.
• Orha, Zafer, Beyrut Vilayeti’nde Osmanlı İdaresi (1887-1909), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2017.
• Sezer, Hamiyet, “Tepedelenli Ali Paşa’nın Oğulları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 17, S. 28 (Mayıs 1995), ss. 155-164.
• Sezer, Uğur, Arnavut Ulusal Hareketi Sırasında İstanbul Arnavut Toplumunun Faaliyetleri (1839-1912), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne 2023.
• Skendi, Stavro, The Albanian National Awakening 1878-1912, Princeton University Press, Princeton 1967.