The Cyprus Peace Operation of 1974 and Its Reflection in the Devrim Newspaper in Mugla

Yıl 2024, , 472 - 494, 25.12.2024

Bayram Akça

https://doi.org/10.21551/jhf.1589789

Öz

The island of Cyprus, which joined the Ottoman Empire in 1571, remained under Turkish administration until the Berlin Treaty signed after the 1877-1878 Ottoman-Russian War. The island, which was temporarily ceded to England with the Berlin Treaty, was unilaterally annexed by England when the Ottoman Empire entered the war on the side of Germany in World War I. This annexation was recognized by the Republic of Turkey with the Treaty of Lausanne. After the Dodecanese Islands joined Greece after World War II, the Greek Cypriots took action to annex the island to Greece. They first held a unilateral referendum for this purpose. When the United Nations did not recognize this referendum, they began terrorist activities. When terrorist activities increased between 1955-1958, Turkey, Greece and England came together in London and decided to establish a Republic of Cyprus consisting of Greeks and Turks on the island. Despite the establishment of this Republic, the Greek Cypriots never gave up the idea of annexing the island to Greece. For this purpose, they staged a coup on the island on July 15, 1974 and brought Nikos Sampson, who was more pro-ENOSIS, to power. In the face of this situation, Turkey launched the First Cyprus Peace Operation on July 20, 1974 to protect the rights of the Turkish Cypriots. This operation ended on July 22, 1974. Between July 25, 1974 and August 14, 1974, the Turkish, Greek and British governments resumed peace talks in Geneva. However, when these talks failed to produce results, Turkey launched the Second Cyprus Peace Operation on August 14, 1974 and ended it on August 16, 1974. Western countries, especially Russia and the United States, reacted strongly to the Second Cyprus Peace Operation. This reaction was met in Cyprus first with the establishment of the Turkish Federated State of Cyprus in 1975 and then with the declaration of the Turkish State of Northern Cyprus in 1983.
This study uses Devrim Newspaper, the only political newspaper published in Muğla between 1960 and 1977, to reveal the perspective of the local Muğla press on the Cyprus issue and the 1974 Cyprus Peace Operation. In this context, it has been observed that Devrim Newspaper accurately and reliably reported to its readers the day-to-day events, especially the terrorist incidents in Cyprus, the change of power in Cyprus, Prime Minister Bülent Ecevit’s London meeting, the First Cyprus Peace Operation carried out by Turkey, the Geneva Conferences and the Second Cyprus Peace Operation. On the other hand, it has been stated that the newspaper launched an aid campaign in Muğla in order to support the Turkish Armed Forces. In addition, the newspaper’s columnists tried to enlighten the Muğla public opinion by writing about the massacres committed by the Greeks against the Turks in Cyprus, the silence of the Western States on this issue, why Turkey carried out the Peace Operation in Cyprus and the results of this.

Anahtar Kelimeler

Republic of Türkiye, Cyprus Peace Operation, Mugla, Devrim Newspaper

1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ve Muğla’da Devrim Gazetesine Yansıması

Öz

1571 yılında Osmanlı Devleti’ne katılan Kıbrıs Adası 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası imzalanan Berlin Antlaşması’na kadar Türk idaresinde kalmıştır. Berlin Antlaşması ile geçici olarak İngiltere’ye bırakılan ada I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın yanında savaşa girmesiyle İngiltere tarafından tek taraflı olarak ilhak edilmiştir. Bu ilhak Lozan Antlaşması ile Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası 12 Adaların Yunanistan’a katılması üzerine Kıbrıslı Rumlar da adayı Yunanistan’a bağlamak üzere harekete geçmiştir. Bu amaçla önce tek taraflı bir referandum yapmışlardır. Bu referandumu Birleşmiş Milletler tanımayınca terör eylemlerine başlamışlardır. 1955-1958 yılları arasında terör eylemleri artınca Türkiye, Yunanistan ve İngiltere Londra’da bir araya gelip adada Rum ve Türkler’den oluşan bir Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulmasına karar vermişlerdir. Bu Cumhuriyetin kurulmasına rağmen Kıbrıslı Rumlar adayı Yunanistan’a bağlama fikrinden hiç vazgeçmemiştir. Bu amaçla 15 Temmuz 1974 tarihinde adada bir darbe yaparak daha ENOSİS’çi olan Nikos Sampson’u işbaşına getirmişlerdir. Bu durum karşısında Türkiye, Kıbrıslı Türklerin haklarını korumak için 20 Temmuz 1974 tarihinde I. Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlatmıştır. Bu harekât 22 Temmuz 1974 tarihinde sona ermiştir. 25 Temmuz 1974 tarihi ile 14 Ağustos 1974 tarihi arasında Türk, Rum ve İngiliz hükümetleri Cenevre’de tekrar barış görüşmelerine başlamıştır. Ancak bu görüşmelerden sonuç alınamayınca 14 Ağustos 1974 tarihinde Türkiye, II. Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlatmış 16 Ağustos 1974 tarihinde sona erdirmiştir. İkinci Kıbrıs Barış Harekâtı’na Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere Batılı Devletler sert tepki göstermiştir. Bu tepkiye Kıbrıs’ta önce 1975 tarihinde Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin kuruluşa ile sonra da 1983 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Devleti’nin ilanı ile karşılık verilmiştir.
Bu çalışmada, 1960 ile 1977 yılları arasında Muğla’da yayınlanan tek siyasi gazete olan Devrim Gazetesi kullanılarak Muğla yerel basınının Kıbrıs meselesine ve 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’na bakışı ortaya konulmuştur. Bu bağlamda Devrim Gazetesi’nin, özellikle Kıbrıs’taki terör olaylarını, Kıbrıs’taki iktidar değişimini, Başbakan Bülent Ecevit’in Londra görüşmesini, Türkiye’nin gerçekleştirdiği I. Kıbrıs Barış Harekâtı’nı, Cenevre Konferanslarını ve II. Kıbrıs Barış Harekâtı’nı okuyucularına günü gününe doğru ve güvenilir bir şekilde aktardığı görülmüştür. Diğer taraftan gazetenin Türk Silahlı Kuvvetlerine destek amacıyla Muğla’da bir yardım kampanyası başlattığı belirtilmiştir. Ayrıca gazetenin köşe yazarları da yazılarında, Kıbrıs’ta Rumların Türklere yaptığı katliamları, Batılı Devletlerin bu durumu sessiz kalmasını, Türkiye’nin Kıbrıs’a neden Barış Harekâtı gerçekleştirdiğini ve bunun sonuçlarını yazarak Muğla kamuoyunu aydınlatmaya çalışmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti, Kıbrıs Barış Harekâtı, Muğla, Devrim Gazetesi

Kaynakça

• Alasya, Fikret, “Türk Dünyasındaki Gelişmeler Işığında Tarihi Perspektiften Kıbrıs”, Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Gazi Mağusa, 28 Ekim-2 Kasım 1991, ss. 60-85.
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, I: 1914-1980, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1992.
• Bilge, A. Suat, Ankara-Atina-Lefkoşa Üçgeni, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1986.
• Denktaş, Rauf Raif, Onikiye Beş Kala Kıbrıs, Lefkoşa, 1985.
• Erdoğru, M.Akif, “Kıbrıs’ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskan Teşebbüsü (1570-1571)”, Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Gazi Mağusa, 28 Ekim-2 Kasım 1991, ss. 40-55.
• Gönlübol, Mehmet. vd., Olaylarla Türk Dış Politikası, I (1919-1973), Ankara, 1982.
• İsmail, Sabahattin, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Doğuşu-Çöküşü ve Unutulan Yıllar (1964-1974), KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Lefkoşa, 1992.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt VIII, (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907), TTK, Ankara, 1988.
• Menekşe, Metin, “Berlin Konferansı Sonrasında Osmanlı-İngiliz İlişkilerinde Kıbrıs Meselesi (1878-1923)”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 6(12), s. 309-325.
• Sonyel, Selahi, Türk-Yunan Anlaşmazlığı, Lefkoşa, 1985.
• Tosun, Ramazan, “Kıbrıs Meselesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 10 (2001), ss. 95-106.
• Türsan, Nurettin, Yunan Sorunu, Öz basım, Ankara, 1987.