Kösedağ Savaşı Öncesinde Türkiye Selçukluları Siyasetinde Türkmenler

Yıl 2018, , 99 - 112, 17.04.2018

Hüseyin Kayhan

https://doi.org/10.21551/jhf.393099

Cited By: 2

Öz

Türkiye Selçukluları Devleti’nin kurucuları
Türkmenler, ilk bir asırlık mücadele ortamında Selçuklu sultanlarının gözdeleri
iken, Miryokefalon Savaşından sonra değişen politikaların kurbanı oldular.
Kırılma Miryokefalon Savaşında başladı. Büyük Selçuklularda olduğu gibi Türkiye
Selçuklularında da Türkmenlerin sultanlarla olan ilişkileri bozuldu. Onlar,
sultana olan tepkilerini isyan eden Selçuklu meliklerini destekleyerek
gösterdiler. Bunun bir örneği II. Kılıç Arslan’ın 1188’de oğlu Melikşah ile
karşı karşıya geldiği taht mücadelesinde yaşandı. Türkmenler burada sultanın
aleyhinde tavır aldılar.

Miryokefalon zaferi her şeye rağmen
Anadolu’ya kalabalık Türkmen guruplarını çekmiş, Azerbaycan ve Gürcistan’dan
Doğu ve Orta Anadolu’ya, Suriye ve Elcezire taraflarına büyük Türkmen göçü
yaşanmıştı. Keza, Moğol istilasının önünden kaçarak Anadolu’ya gelenler de
oldukça kalabalık guruplar oluşturmakta idiler. Alâeddin Keykubad,
bu Türkmenlere yer bulmak için Selçuklu ordusunu Kilikya üzerine göndermiş ve
onları yerleştirecek yeni alanlar kazanmaya çalışmış iken, oğlu II.
Keyhusrev bu konuda hiçbir girişimde bulunmadı. Sonunda bu Türkmenler otlak darlığı ve
geçim sıkıntısının çok artması üzerine kendilerine kurtuluş vadeden Baba
Resul’un peşine takılıp Türkiye’yi dehşette bırakan büyük bir isyan
başlattılar. Bu, Türkmenlerin Selçuklu Devletine Kösedağ Savaşı öncesindeki son
ve en büyük tepkileriydi. 

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçukluları, Dânişmendliler, Artuklular, Türkmenler

Turkmens in Türkey Seljuk State Until the Battle Of Kösedagh

Öz

The Turkmens, who were the founders of the Anatolian Seljuk Sultanate, were the
victims of changing politics after the Battle of Myriokephalon, while during the chaotic
environment full of struggles in the first century of the sultanate, they were the favorites
of Seljuk sultans. The breakdown began in the Battle of Myriokephalon. As in the Great
Seljuk Sultanate, relations of the Turkmens with the sultans were broken in the Seljuk
Sultanate of Anatolia as well. They showed their reactions by supporting Seljuk princes
who had rebelled against the sultans. An example of this case happened during the civil war
in 1188 when Kilij Arslan II was faced with his son Malikshah. The Turkmens took a stand
here against the sultan.
Despite everything, the victory of Myriokephalon attracted crowded Turkmen groups
to Anatolia, and a great Turkmen migration took place from Azerbaijan and Georgia to
the regions of Eastern and Central Anatolia, Syria and Al-Jazira. Likewise, those who had
escaped from the Mongol invasion and came to Anatolia constituted quite crowded groups.
Ala al-Din Kayqubad had sent the Seljuk army to Cilicia in order to find a place for these
Turkmens and he tried to acquire new areas to settle them, while his son Kaykhusrav II did
not make any attempts in this matter. In the end, as these Turkmens were suffering from the
lack of pastures and financial difficulties, they started a great rebellion terrorized Anatolia
as they followed Baba Rasul, who was promising them salvation. This was the last and
greatest reaction of the Turkmens to the Seljuk Sultanate before the Battle of Kösedagh.

Anahtar Kelimeler

Turkey Seljuks, Danishmendids, Artuqids, Turkmens, Byzantine Empire.

Kaynakça

• Abû’l-Farac, Abû’l-Farac Tarihi, çev. Ö. R. Doğrul, Ankara, 1987.
• Adonts, N., “L’Archieve que theophylacte et le Taronite”, Byzantion, XI (1936).
• Albert of Aachen, Historia Iherosolimitana, History of the Journey to Jerusalem, ed. And Eng tr. Susan B. Edgington, NY, 2007.
• Âlî, Mirkâtu’l-Cihâd, Millet Ktp., No. 5282.
• Alptekin, C.,The Reign of Zangi (521-541/1127-1146), Erzurum, 1978.
• Anna Komnena, Alexiad, çev. B. Umar, Malazgirt’in Sonrası, İstanbul, 1996.
• Anonim Gürcü Vekayi-nâmesi, Gürcistan Tarihi (Eski Çağlardan 1212 Yılına Kadar), çev. H. D. Andreasyan, Ankara, 2003.
• Anonim Haçlı Tarihi, çev. E. Ayan, İstanbul, 2013.
• Anonim Selçuk-nâme, çev. H. İbrahim Gök, F. Coşguner, Ankara, 2014.
• Anonim Süryani Vekayinamesi, I. ve II. Haçlı Seferleri Vekayinamesi, çev. Vedii İlmen, İstanbul, 2005.
• Aristakes Lastivertc'i's, History, Eng. tr. Robert Bedrosian, New York, 1985.
• Azîmî, Târîhu’l-Azîmî, çev. A. Sevim, Azimî Tarihi (Selçuklularla İlgili Bölümler), Ankara, 1988.
• Cahen, C., Osmanlılardan Önce Anadolu, çev. E. Üyepazarcı, İstanbul, 2000.
• Cenâbî, el-Eylemu’z-Zâhir, Süleymaniye Ktp., Yeni Cami Kitaplığı, No. 831; Süleymaniye Ktp., Reisülküttap Kitaplığı, No. 609.
• Chalandon,F.,LesComnene. II. Jean Comnene et Manuel Comnene, Paris, 1912.
• Charanis, P., “Bizans İmparatorluğu’nun çöküşündeki ekonomik faktörler”, çev. M. Delilbaşı, Belleten, XLVIII/189-192, (Ankara, 1985), 523-535.
• Charanis, P., “Kültürel çeşitlenme ve Anadolu’da Bizans iktidarının çöküşü”, çev. M. Alican, Tarih Okulu, sayı: X, (Mayıs-Ağustos, 2011), 195-217.
• Chronicles and memorials of the reign of Richard I ., Ed. W. Stubbs, London, 1864.
• Demirkent, I., “1101 haçlı seferleri”, Prof. Dr. Fikret Işıltan’a 80. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul, 1995.
• Dewdney, J. C., Turkey an Intruductory Geography, London, 1971.
• Ebû’l-Fidâ, Ebû’l-Fidâ Coğrafyası, çev. R. Şeşen, İstanbul, 2017.
• Ebû’l-Fidâ, el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer, Nşr. Mahmûd Dayyûb, Beyrut, 1997.
• Fulcherius Carnotensis, A History of The Expedition to Jerusalem 1095-1127, İng. tr. F. R. Ryan, Knoxville, 1969.
• Gaffârî-yi Kazvînî, Târîh-i Cihân Ârâ, Nşr. Seyyid Kâzım Mûsevî, Tahran, 1342.
• Georgios Akropolites, Vekayinâme, çev. B. Umar, İstanbul, 2008.
• Gordlevski, V., Anadolu Selçuklu Devleti, çev. A. Yaran, Ankara, 1988.
• Göksu, E., Türkiye Selçuklularında Ordu, Ankara, 2010.
• Grousset, R., Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, çev. S. Dolanoğlu, İstanbul, 2005.
• Honigmann, E.,Bizans Devletinin Doğu Sınırı, çev. F. Işıltan, İstanbul, 1970.
• Ioannes Zonaras, Tarihlerin Özeti, çev. B. Umar, İstanbul, 2008.
• İbn Bîbî, el-Evamiru’l-Alâ’iye fi’l-Umuri’l-Alâ’iye (Selçuk Name) I., çev. M. Öztürk, Ankara, 1996.
• İbn Cubeyr, Rihletu İbn Cubeyr, Beyrut, tarihsiz.
• İbn Sa’îd, Kitâbu’l-Coğrâfîyâ, Tahkik: İsmâ’îl Arabî, Beyrut, 1970.
• İbn Vâsil, Muferricu’l-Kurûb fî Ahbâri Beni Eyyûb, Nşr. C. Eş-Şeyyâl, 5 cild, Kahire, 1953-60.
• İbnu’l-Adîm, Zubdetu’l-Haleb min Târîhi Haleb, Nşr. S. Dahan, Dimaşk, 1951.
• İbnu’l-Esîr, el-Kâmil fî’t-Târîh, çev. A. Özaydın, 12 cild, İstanbul, 1987.
• İbnu’l-Kalânisî, Zeyli TârîhiDimaşk, Nşr. H. F. Amedroz, Beyrut, 1908.
• İmâdeddîn İsfahânî, el-Fethu’l-Kussî fî’l-Fethi’l-Kudsî, Nşr. M. Mahmud Subh, Kahire, 1965.
• İmâdeddîn İsfahânî, Zubdetu’n-Nusra ve Nuhbetu’l-Usra, çev. K. Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, İstanbul, 1943.
• Kayhan, H., “Dânişmendli Devletinin ilk devirleri (1072-1104) hakkında”, IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (10-11 Nisan 2003), Kayseri, 2003.
• Kerîmuddîn Aksarayî, Musâmeretu’l-Ahbâr, çev. M. Öztürk, Ankara, 2000.
• Kinnamos, Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), yay. I. Demirkent, Ankara, 2001.
• Kirakos Ganjakets, Kirakos Ganjakets'i's History of the Armenians, Eng. tr. R. Bedrosian, New-York, 1986.
• Köprülü, M. F., Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, İstanbul, 1981.
• Köprülü, M. F., Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Ankara, 2009.
• Lindler, P., Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar, çev. Müfit Günay, Ankara, 2000.
• Melikoff, I, “Dânishmendids”, EI4, Leiden, II, 110-111.
• Mikhael Attaleiates, Tarih, çev. B. Umar, İstanbul, 2008.
• Mikhail Psellos, Mikhail Psellos’un Khronographia’sı, çev. I. Demirkent, Ankara, 1992.
• Müneccimbaşı, Câmiu’d-Duvel, Nşr. veçev. A. Öngül, Selçuklular Tarihi II. Anadolu Selçukluları ve Beylikler, İzmir, 2001.
• Nikephoros Bryennios, Tarihin Özü (İstanbul’da ve Rumeli’nde 1070-1079 Döneminin Tarihi), çev. Bilge Umar, İstanbul, 2008.
• Niketas Khoniates, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), çev. F. Işıltan, Ankara, 1995.
• Niketas Khoniates, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1195), çev. I. Demirkent, İstanbul, 2006.
• Niketas Khoniates, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206), çev. I. Demirkent, İstanbul, 2004.
• Odon de Deuil, Histoire de la Croisade de Louis VII, Collection des Mémoires Relatifs A L’Histoire de France, M. Guizot, Paris, 1825.
• Ostrogorsky, G., Bizans Devleti Tarihi,çev. F.Işıltan, Ankara, 1981.
• Runciman, S., Haçlı Seferleri Tarihi, çev. F. Işıltan, 3 cild, Ankara, 1987.
• Skylitzes, A Synopsis of ByzantineHistory, 811-1057, Eng. tr. J. Wortley, NY, 2010.
• Sümer, F., “Saltuklular”, SAD, III, 1971.
• Süryani Mihail, Vekayinâme, İkinci Kısım (1042-1195), çev. H. D. Andreasyan, 1944 (TTK Kütüphanesi’nde bulunan basılmamış tercüme).
• Şeref Han, Şeref-nâme, çev. M. E. Bozarslan, İstanbul, 1990.
• Togan, Z. V., Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul, 1981.
• Turan, O., Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul, 1980.
• Turan, O., Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul, 1984.
• Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. H. D. Andreasyan, Ankara, 1987.
• Vardan Vartabet, “Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269)”, çev. H. D. Andreasyan, TSD, İstanbul, 1990, I, 154-257.
• Vryonis, S., The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century, Berkeley, 1971.
• Willermus Tyrensis, Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği, çev. E. Ayan, İstanbul, 2016.
• Yazıcızâde Âlî, Tevârîh-i Âlî Selçuk (Selçuklu Tarihi), Haz. A. Bakır, İstanbul, 2009.
• Yınanç, M. H., “Dânişmendliler”, İA, III, 468-479.
• Zehebî, Târîhu’l-İslâm, Nşr. Omar AbdusselâmTedmurî, (551-560 yıllarını ihtiva eden cild), Beyrut, 1995.