Harf İnkılâbı Üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Çıkan Tartışmalar Ve Karşıt Görüşler

Yıl 2020, , 180 - 197, 26.03.2020

Mehmet Biçici , Zeynep Yıldız Özlü

https://doi.org/10.21551/jhf.681313

Cited By: 3

Öz

Harf İnkılabı tartışmaları Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’ın ilanı sonrasında başlamıştır. Arap harfleri bazı Türkçe sesleri çıkarmakta yetersiz olmuştur. Arap harfleriyle okuma yazma zor olduğundan ıslah edilmesi ya da tamamen kaldırılması gerektiği söylenmiştir. Çoğu Osmanlı aydını harflerin ıslahı fikrinde birleşmiştir. Enver Paşa, bu soruna “Enveri” yazısı adını verdiği Arap harflerinde bazı düzenlemeler yaparak soruna çözüm bulmaya çalışmıştır. Cumhuriyet’in ilanı sonrasında da Harf İnkılabı tartışmaları devam etmiş; mecliste sesler yükselmeye başlamıştır. İnkılabı destekleyen ve karşı çıkanlar meclis dışında da basın yoluyla düşüncelerini ifade etmişlerdir. Mustafa Kemal Atatürk, bu tartışmaları yakından inceleyerek zamanın ve şartların olgunlaştığı bir dönemde Harf İnkılabını gerçekleştirmiştir. Harf inkılâbının gerçekleştirilmesi okur-yazar oranının artması, basın yayın hayatının canlanması, toplumun çağdaşlaşması, kültürel değişimin hızlanması ve millet bilincinin yerleşmesinde de etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Harf inkılabı, , Devrim, Tartışmalar, Atatürk

Debates and Opposing Views in the Turkish Grand National Assembly on the Letter Revolution

Öz

The discussions on alphabet revolution started in Ottoman Empire after Tanzimat. Arabis alphabet
was adapted to Turkish language but reading and writing was faced with many problems. After then, this
issue was started to be discussed by entellectuel people. Firstly, in 1862, Münif Pasha dealt with the alphabet issue at conference in “Cemiyet-i İlmiyeyi Osmaniye”. He put forward that letters should be arranged
to read-write the easier than arabic alphabets. Some intellectuel people on the other hand, say that arabic
letters need to be completely removed the others come to the conclusion that the letters should be arrenged.
When Ittihat and Terakki is effective, Enver Pasha tried to find a solution to this problem by making some
arrengements in the alphabet with the alphabet called “Enveri” . Alphabet discussions stopped during I.
World War and Kurtulus War but discussions over letter reform contiuned after proclomation of the republic. Especially in 1924 the speech of Sukru Saracoglu about letter reform brought again on the agenda.
Discussions started at TBMM. The supporters and opponents over alphabet reform expressed their views
through press outside TBMM. They published various articles and books on this topic, Examining these
debates closely, Mustafa Kemal Atatürk put the Revolution into practice when the conditions were met.
The implementation of reform had been influential in the increase of literate rate, the revival of media, the
modernization of society, the acceleration of cultural change and the establishment of nation consciousness.
The aim of this article is to reveal the discussions on letter reform, which has been exacerbated by the declaration of the republic from the Tanzimat period, and to gain a new perspective.

Anahtar Kelimeler

Letter Reform, Revolution, Discussions at TBMM

Kaynakça

• Kitaplar Atay, F. R., (1984). Çankaya, Pozitif Yayıncılık, İstanbul.
• İnan, A. A., (1983). M. Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, TTK, Ankara.
• Goloğlu, M., (2007). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I (1924-1930) Devrimler ve Tepkileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Gülmez, N., (2006). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Harfler Üzerine Tartışmalar, Alfa Aktüel Yayıncılık, İstanbul.
• Kansu, M. M., (1997). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Ankara.
• Özerdim, S. N., (1994). Yazı Devriminin Öyküsü, TDK (2. Baskı), Ankara.
• Özerdim, S. N., (1979).Yazı Devrimi (Yazı Devrimini Kavrayamayanlar), TDK, Ankara.
• Şimşir, B. N., (1992). Türk Yazı Devrimi, TTK, Ankara.
• Tekin, M., (1988). Harf İnkılâbı (Türk Ocaklarının Çalışmaları ve Hatay’da Yeni Yazı), Antakya.
• Ülkütaşır, M. Ş., (1973). Atatürk ve Harf Devrimi, Ankara.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (Açıklamalı Dizin ile),(2006). Atatürk Araştırma Merkezi, Divan Yayıncılık
• Makaleler Albayrak, M., (1989). “Yeni Türk Alfabesinin Kabulü Öncesinde Halk Eğitimi ve Yazı Değişimi Konusunda Türk Kamuoyunda Bazı Tartışmalar ve Millet Mekteplerinin Açılması (1862-1928)”, Atatürk Yolu, Ankara, ss. 463-495.
• Akdoğan, N. S., (2010). Modern Ulus Devlet Olma Yolunda Harf İnkılabı ve Uygulanması, Amme İdaresi Dergisi, 43(3), ss. 33-59.
• Atay, Falih R., (1953). “Yeni Yazı’’, Türk Dili, Ankara 2(23), 1 Ağustos, ss.717-729.
• Boyacıoğlu, R., (1989). Harf Devrimi ve Sağladığı Kolaylıklar, Atatürk Araştırma Merkezi, ss.429-450.
• Dönmez, C., Atatürk ve Harf İnkılabı, Atatürk Araştırma Merkezi, ss.37-70.
• Erat, M., Osmanlı’da Alfabe Tartışmaları, www.academia.edu/28649881/Türkler_-_Cilt_15.pdf. ss.154-166.
• Korkmaz, Z., (2009). Alfabe Devriminin Türk Toplumu Üzerindeki Sosyal ve Kültürel Etkileri, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, 4(3), ss.1470-1480.
• Kerimoğlu, C., (2008). Hüseyin Cahit Yalçın’ın (1875-1957) Dil İle İlgili Görüşleri, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, ss. 103-117. Mert, Ö., (2017). Harf İnkılabının Gerçekleştiği Süreçte Atatürk’ün Tekirdağı Ziyaretinin Basındaki Yansımaları, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 17(34), ss. 191-204.
• Şentürk, A., (2012). Harf İnkılabının Yapılışı ve Uygulanışında Basının Rolü, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, ss.27-44.
• Tongul, N., (2004). Türk Harf İnkılabı, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 33-34, ss. 103-130.
• Ulu, C.,(2014). Osmanlı’da Alfabe Tartışmaları ve Latin alfabesinin Kabulü Sürecinde Mustafa Kemal’in Çıktığı Yurt Gezileri: Tekirdağ Örneği, 279.http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1900/19970.pdf, ss.277-304.
• Yavuz, E., Arap Alfabesinden Latin alfabesine Geçiş (Harf inkılâbı 1 Kasım 1928),www.academia.edu/9626886/Latin_Alfabesinin_Kabulü_ve_Tartışmalar, ss.1-41.
• Tezler Çelik, A., (2009). Harf İnkılabına Giden Süreç, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Ana Bilim Dalı, Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.
• İlhan, A. İ., (2010). 1925-1928 Yılları Arasında Cumhuriyet ve İkdam Gazetesinde Çıkan Harf İnkılabıyla İlgili Konular, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Haziran . Kıroğlu, Y., (2008). Harf İnkılabının Atatürk Devrimlerinin Yayılmasına Etkisi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Meclis Kaynakları TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi III, C:12, 1.3.1922, ss. 2-16.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre II, İçtima Senesi I, C:1, 26.8.1924, s. 295.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi I, C:5/1, 25.2.1340, ss. 335-336.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre, II. İçtima Senesi II., C:14, 25.2.1925, ss. 324.-336.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre, II. İçtima Senesi III, C:23, 22.3.1926, ss. 270-273.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre III. İçtima Senesi I, C:4, 8.5.2.1928, ss. 226-230.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre III. İçtima Senesi I, C:4, 20.5.1928, ss. 205-206.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre III. İçtima Senesi II, C:5, 1.11.1928, ss. 3-5.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre III. İçtima Senesi II, C:5, 1.11.1928, ss. 7-8.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre III. İçtima Senesi II, C:5, 1.11.1928, s. 11.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre III. İçtima Senesi II, C:5, 1.11.1928, ss. 6-7.
• Resmi Gazete, 3.11.1928, no:1030