Bağımsızlıktan Sonra Kuzey Afrika Ülkelerinde Siyasi Süreç: Fas ve Libya Örneği

Yıl 2020, , 685 - 708, 22.06.2020

Onur Çapar

https://doi.org/10.21551/jhf.752712

Öz

Dünya’da son yıllarda artan toplumsal hareketler, özgürlük, eşitlik, adalet gibi konularda var olan sorunların giderilmesini amaçlamakta ve mevcut yönetimlerin toplumsal reformları hayata geçirmesi için zorlayıcı bir gündem oluşturmaktadır. 2011 yılından itibaren Kuzey Afrika ülkelerinde başlayan halk ayaklanmaları dünyada beklenmedik değişimlere sahne olmuş, bölgedeki ülkelerin birçoğunda iktidar değişiklikleri yaşanmıştır. Bu ülkeler içerisinde demokratik süreci çatışmasız olarak halkın taleplerine göre şekillendiren ülkeler olduğu gibi halen iç savaş halinde bulunan ve belli çıkar gruplarının çekişmesinin devam ettiği ülkeler bulunmaktadır. Bu amaçla toplumsal hareketlerin başladığı ülkelerin siyasi ve kültürel tarihlerini incelemek, bu hareketlerin içeriklerini anlamamız açısından elzem olmuştur. Genel itibarıyla Kuzey Afrika ülkelerinin tarihlerini incelediğimizde bu ülkelerin yerleşik kabile ilişkilerine derinden bağlı ve manda yönetimleri altında siyasi yapılarını kurdukları görülmektedir. Bölgede petrol gibi doğal kaynakların varlığına rağmen kurulan bu siyasi yapıların ilkelliği, bu ülkelerin siyasi ve ekonomik olarak çok fazla gelişim gösterememesine sebep olmuş ve şu anda var olan huzursuzlukların kaynağı olmuşlardır. Bu çalışmanın amacı Kuzey Afrika’nın önemli iki ülkesi olan Fas ve Libya’da manda yönetimlerinden sonra siyaset kurumlarını incelemek ve bu ülkelerde var olan iktidar ve muhalif çevreler arasındaki mücadelenin tarihsel gelişimine göz atmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Afrika, Libya, Fas, Demokrasi, Siyasi Tarih

The Political Process in North African Countries After the Independence: The Case of Morocco and Libya

Öz

The increasing social movements in the world in recent years aim to eliminate the problems that exist in issues such as freedom, equality and justice and create a compelling agenda for the current administrations to implement social reforms. The popular uprisings that started in North African countries since 2011 witnessed unexpected changes in the world, and power changes in many of the countries in the region. Among these countries, there are countries that shape the democratic process without conflict, as well as the demands of the people, as well as the countries that are still in civil war and where certain groups of interests continue. For this purpose, it is essential to examine the political and cultural histories of the countries where social movements started, in order to understand the contents of these movements. When we examine the history of the North African countries in general, it is seen that these countries are deeply connected to the established tribal relations and established their political structures under the mandate administrations. Despite the existence of natural resources such as oil in the region, the primitiveness of these political structures caused these countries not to develop much politically and economically and they were the source of the current unrest. The aim of this study is to examine the political institutions after the mandate administrations in Morocco and Libya, two important countries of North Africa, and to look at the historical development of the struggle between the ruling and opposition circles in these countries.

Keywords: North Africa, Libya, Morocco, Democracy, Political History, Political Actors.

Anahtar Kelimeler

North Africa, Libya, Morocco, Democracy, Political History

Kaynakça

• Abdallah, Larouı. The History of the Maghrıb. New Jersey: Princeton, 1977.
• Abun-Nasr, Jamil. A History Of The Maghrib. Cambridge: Cambridge University Press, 1975.
• Ahmida, Alı Abdullatıf. Forgotten Voices: Power and Agency ın Colonıal and Postcolonial Lıbya. Newyork: Routledge, 2005.
• Bianco, Mirella. Gaddafi Voice From The Desert. Paris: Edition Stock, 1975.
• Baltalı, Mehmet Ercan. “Libya’da Kaddafi Dönemi: Yönetim Tarzı ve Yarattığı Sorunlar”. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Cambon, Henri. Histoire Du Maroc. Paris: Librairie Hachette, 1952.
• Cohen, Mark I-Hahn, Lorna. Morocco Old Land New Nation. London: Pall Mall Press, 1966.
• El-Kihya, Mansur Ömer. Libya’nın Kaddafisi. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2011.
• First, Ruth. Libya The Elusive Revolution. New Zealand: Penguin African Library, 1974.
• Howe, Marvine. Morocco The İslamic Awakening and Other Challenges. London: Oxford University Press, 2005.
• Karasapan, Celal Tevfik. Libya, Trablusgarp, Bingazi ve Fizan. Ankara: Resimli Posta Matbaası Ltd. Şirketi, 1960.
• Karcı, Erol. Osmanlı Kaynaklarına Göre Fransa’nın Tunus’u İşgali. Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Tarih Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Kavas, Ahmet. “İdrîs I”. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXI., (2000): 481-483.
• Khadduri, Majid. Modern Libya A Study in Political Development. Baltımore: The Johns Hopkins Press, 1963.
• Lagendijk, Joost-Wiersma, Jan Marinus, Avrupa’nın Müslüman Komşuları. İstanbul: İletişim Yayınları,
• Morsy, Magali. North Africa 1800-1900 A Survey From The Nıle Valley To The Atlantıc. London: Addison-Wesley Longman Ltd, 1984.
• Şıvgın, Hale. Trablusgarp Savaşı ve 1911-12 Türk-İtalyan ilişkileri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2006.
• Tozy, Muhammed. “Champ Et Contre Champ Politico-religieux au Maroc”. Marseille: Thcse pour le Doctorat d’etat en Science Politique, Universite de Droit, d’Economie et de Sciences d’Aix-marseille, 1984.
• Trout, Frank E. Morocco's Saharan frontiers. Geneva: Librairie Droz, Vol. 1., 1969.
• Vandewalle, Dırk. “The Libyan Jamahiriyya since 1969”. In D. Vandewalle, (Ed.), Qadhafi’s Libya, 1969-1994, New York: St. Martin’s Press, 1994.
• Vandewalle, Dırk. Libya Since İndependence Oil And State Building. London: Cornell University Press, 1998.
• Vandewalle, Dırk. A History of Modern Libya. Cambridge: Cambridge University Press, Second Edition, 2012.
• William, Zartman-William, Mark Habeeb. Policy and Society in Contemporary North Africa. San Francisco: Westview Press, 1993.
• WRİGHT, Jack. Libya: A Modern History. London: Croom Helm, 1981.
• İnternet Kaynakları
• Eljarh, Mohamed, “Libya’s Fight for the Rule of Law,” Foreign Policy, April 4, 2013. As of January 22, 2014: http://transitions.foreignpolicy.com/posts/2013/04/04/ libya_s_fight_for_the_rule_of_law.
• Christopher S. Chivvis, Jeffrey Martini, Libya After Qaddafi Lessons and Implications for the Future, Rand Corporation, California, 2014. https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR577.html. (Ulaşım tarihi: 10.07.2019).
• “Seta Raporu Batı ve Kaddafi Makasında Libya”, Seta Yayınları, No:3, Ankara, Mayıs 2011.