Türk Siyasi Hayatında Kasım Küfrevi

Yıl 2020, , 841 - 854, 28.09.2020

Zafer Koylu , Rıdvan Süslü

https://doi.org/10.21551/jhf.783049

Öz

1920 yılında Bitlis’te doğan Kasım Küfrevi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat fakültesinden mezun olduktan sonra siyasete atılmıştır. 1950 yılında Demokrat Parti (DP)den Ağrı adayı olarak gösterilen Küfrevi, Nakşibendi kimliği ile de ön plana çıkmıştır. Demokrat Parti, Ağrı’da yeni örgütlenen bir parti olmasına rağmen Küfrevi’nin bu kimliğinin de etkisiyle halkın kısa sürede ilgi ve güvenini kazanmıştır. Bu süreçte, Ağrı halkının parti, particilik ve ideolojik tutumdan ziyade Kasım Küfrevi ve beraberindekilere olan güven duygusunun yanı sıra, dini bağlılıklarının da etkili olduğunu söylemek yerinde olacaktır. 1950 yılının ardından 1954’te tekrar DP saflarında mecliste bulunan Küfrevi parti içerisindeki anlaşmazlıklardan dolayı DP ile yollarını ayırarak, aynı yıl Hürriyet Partisi’nde kurucu üye olarak görev almıştır. 1957 seçimlerinde Ağrı’dan bağımsız milletvekili olarak adaylığını koyan Küfrevi halkın kendisine gösterdiği teveccüh ile TBMM’ye girmeyi başarmıştır. 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi’nin ardından Yassıada’da yargılanan Küfrevi sonraki süreçte beraat etmiştir. 1965’te Yeni Türkiye Partisi’nden 13. dönem, 1969’da Cumhuriyetçi Güven Partisi’nden 14. dönem Ağrı milletvekili olarak mecliste bulunan Küfrevi, 14 Ekim 1973 – 12 Eylül 1980 tarihleri arasında Ağrı senatörlüğü yapmıştır.
Demokrat Parti, Bağımsız, Yeni Türkiye Partisi ve Güven Partisi olmak üzere üç farklı partiden milletvekili olarak meclise girmeyi başaran Kasım Küfrevi, meccliste bulunduğu sürece gerek Ağrı özelinde gerekse, ekonomi, eğitim, fikir, sanat, sosyal ve siyasal konularda önergeler vermiş, bu önergelerin çoğunu mecliste kabul ettirmeyi başarmıştır. Farklı siyasi partiler altında seçime girmiş olmasına rağmen milletvekili seçilen Küfrevi hem dini bir kişilik olarak, hem de Ağrı halkı tarafından sevilen, saygı duyulan bir lider olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada, Türk siyasi hayatına Ağrıdan milletvekili olarak katılan ve uzun süre politikada bulunan Kasım Küfrevi’nin yaşam öyküsü ile beraber siyasi geçmişi incelenecektir.
Çalışma sırasında Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, TBMM Arşivi, TBMM Zabıt Cerideleri ve süreli yayın seksiyonlarından yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kasım Küfrevi, Bitlis, Türk Siyasi Hayatı

Kasım Küfrevi in Turkish Political Life

Öz

Kasım Küfrevi was born in Bitlis in 1920, completed his education life in Istanbul University Faculty of Literature and get into politics in 1950. Küfrevi, who was elected as a parliamentary deputy of Ağrı from the ranks of the Democratic Party (DP) in 1950, also came to the fore with his identity as Nakşibendi. Despite being a newly organized party in Ağrı, the Democrat Party entered the parliament by taking the vote of confidence from the people with the influence of Küfrevi's religious identity and in addition to partisanship and ideological attitude, so it will not be wrong to say that the religious affiliation of Kasım Küfrevi and his accompanying people is effective as well. Being elected as a member of parliament from DP, Küfrevi was in the parliament again in the DP ranks for the second time 1954, but due to the disagreements within the party came to parting the ways with DP and took part as the founding member of the Hürriyet Party, which was established in the same year. Küfrevi, who was nominated as independent deputy candidate from the city of Ağrı in the 1957 elections, succeeded in getting into the Turkish Grand National Assembly (TBMM). Küfrevi, who was tried in Yassıada after the 27 May 1960 Revolution, was acquitted later. He was elected as a member of parliament with the New Turkey Party in 1965 for 13th period, the Republican Confidence Party Küfrev in 1969 for 14th period and lastly between 14 October 1973 - 12 September 1980 he was senator for Ağrı. Succeeded taking part at the parliament with three different party, Democratic Party, the New Turkey Party and Confidence Party, also as an independent candidate, Kasım Küfrevi during this time gave parliamentary questions both specific for the city of Ağrı and Turkish Social and Political Life and was able to establish many of these questions in the parliament. He raised important views on education, ideas, art, social and political issues. Despite being elected under different political parties as a deputy, Küfrevi appears both as a religious personality and as a leader who is loved and respected by the people of Ağrı. In the study, the political history of Kasım Küfrevi, who was appointed as a deputy from Ağrı and who has been in politics for a long time, will be examined with his biography. During the study, Prime Ministry Republic Archive, TBMM Archive, TBMM Court Ceremonies and periodical sections were used.

Anahtar Kelimeler

Kasım Küfrevi, Bitlis, Turkish Political life

Kaynakça

• Ahmad, Faroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye(1945-1980), İstanbul: Hil Yayınları, 1996.
• Ahmad, Faroz, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Ankara: Bilgi Basımevi, 1976.
• Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2017.
• Albayrak, Mustafa, “Hürriyet Partisi’nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri ve Önemi”, 7. Türk Sosyal Bilimler Kongresi,21-23 Kasım 2011.
• Anadol, Cemal, Türk Siyaset Tarihinde Demokrat Parti, İstanbul: Yeni Kuvayı Milliye Yayınları, 2004.
• Aslan, Emel, Türkiye’nin İç Siyasetinde Demokrat Parti (1950-1960), Ahi Evren Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitütüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir 2014.
• Aydın, Ferit, Tarikatta Rabıta ve Nakşibendilik, İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2000.
• Canbay, M. Naci, “Milli Savunma Bakanı Ferit Melen ile Mülakat”, Kültür ve Sanatta Van’ın Sesi, Yıl:1, Sayı:1, Van 1977.
• Çavuşoğlu, Hüseyin, “Merkez Sağda 27 Mayıs ve 12 Eylül Sonrası Partileşme”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:12, Sayı:22, Aralık 2009, 165-178.
• Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitapevi Yayınları, 2003.
• Kaya, Yakup, “Türk Siyasi Yaşamında 1954 Genel Seçimleri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 3, 2276-2291.
• Kubat, Mehmet, Mevlana Halid-i Bağdadi Sufi Kelamı, İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2014.
• Kufralı, Kasım, “Nakşibendiliğin Kuruluş ve Yayılışı”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Türkiyat Enstitüsü Kütüphanesi, no:337, İstanbul, 1949.
• Küfreli, Muhammed, “Kasım Küfrevi (1920-1992)”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:2.
• Nalbantoğlu, İlhami, Kasım Küfrevi’nin Ardından, Ankara: Ahlat Kültür Vakfı Yayınları, 1994.
• Pınar, Mehmet, “Çok Partili Dönemde Doğu Anadolu’da Seçimlere Bir Örnek Ağrı (Karaköse) Seçimleri(1946-1960)”, Turkish Studies, Sayı:9/1, 2014, 439-460.
• Süslü, Rıdvan “Türk Siyasi Hayatında Bir Portre: Ferit Melen”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2017.
• Topçu, İlyas, TOPÇU, AKILMAK, Sema, “Adnan Menderes’in Yargılanması ve İdamı”, Akademik Bakış Dergisi, sayı:61, Mayıs-Haziran 2017.
• Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Komisyon, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2016