Şiî Müslüman Fâtımîler Hakimiyetinde Kudüs

Yıl 2021, , 510 - 519, 29.03.2021

Mustafa Yıldırım

https://doi.org/10.21551/jhf.891167

Öz

Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Kudüs, aynı zamanda üç semavi din olan Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık için büyük bir önem arz etmektedir. Üç semavi dine ev sahipliği yapması, şehrin kuruluşundan itibaren birçok saldırı yaşamasına ve istilaya uğramasına sebep olmuştur. Kudüs, Hz. Ömer döneminde 638 yılında Müslümanlar tarafından fethedilmiştir. Şehir, Fâtımîlere kadar sırasıyla Emevîlerin, Abbasîlerin ve Mısır’da kurulan ilk Türk devletleri olan Tolunoğulları ve İhşîdilerin kontrolü altında kalmıştır. Kudüs, X. yüzyılın son çeyreğine kadar Sünnî Müslüman dünyasının hakimiyeti altında bulunsa da bölgede Fâtımîlerin güçlenmesi ve Abbasilerin zayıflaması ile X. yüzyılın son çeyreğinde ilk kez Şiî Müslümanların hakimiyeti altına girmiştir. Şiî hakimiyetinde yaklaşık bir asır kalan şehir, Haçlı Seferlerinin başlaması ile Haçlıların hakimiyetine geçmiştir. Kudüs’ün özellikle din merkezli bir şehir olması ve insanlık tarihi boyunca son derece önemli bir coğrafyada bulunması dünya milletlerinin gözlerini sürekli bu şehre çevirmesine neden olmuştur. Sonuçta bu çalışmada Şiî Müslüman bir devlet olan Fâtımîlerin hem Sünnî Müslüman dünyası açısından hem de diğer Semavi dinler olan Hıristiyanlık ve Musevilik açısından önemi büyük olan bir şehri zapt edip bölgede izlediği siyasetten ve yapmış olduğu sosyal ve ekonomik faaliyetlerden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kudüs, Şehir, Fâtımîler, Din, İdare

Jerusalem Under The Reign Of The Shia Muslim Fatimids

Öz

One of the oldest cities in the world, Jerusalem is also of great significance for the three monotheistic religions: Judaism, Christianity, and Islam. The fact that it was home to these religions resulted in many attacks and invasions beginning with the foundation of Jerusalem, which was conquered by Umar Ibn al-Khaṭtāb in 638. Until the Fatimids conquered the city, it remained under the control of both Umayyads, Abbasids and Turkish (The Tolunogullari and The Ihshids) states. Although Jerusalem remained under the domination of the Sunni Muslim world for a long time, it came under the domination of Shiite Muslims during the last quarter of the 10th century with the strengthening of the Fatimids and the weakening of the Abbasids. Having remained under the rule of Shiite for about a century, Jerusalem passed under the domination of the Crusaders with the start of the Crusades. The fact that Jerusalem is a city centered on religion and being in an extremely important geography throughout the history of humanity caused the nations of the world to constantly turn their eyes to this city. The present study focuses on the politics followed by the Fatimids ruling Jerusalem, which was of great importance for both the Sunni Muslim world and the other monotheistic religions, Christianity and Judaism, besides focusing on the social and economic activities carried out in this region.

Anahtar Kelimeler

Jeruselam, City, Fatımids, Religion, Administration

Kaynakça

• Avcı, Cesim, “Kudüs” DİA, C. XXVI, TDV Yayınları, Ankara, 2002, s.327-329.
• Arslantaş, Nuh, “İslam Dünyasında Depremler ve Algılama Biçimleri”, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2009.
• Brockelmann, Carl, “İslam Ulusları ve Devletleti Tarihi” (çev. Neşet Çağatay), TTK Yayınları, Ankara 2018.
• Çelik, Aydın, “Fâtımîler Devleti Tarihi”, TTK Yayınları, Ankara 2018.
• Gül, Muammer, “XI. ve XII. Yüzyıllarda Kudüs” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Elazığ, 1997
• Hitti, Philip, “Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (çev. Salih Tuğ)” Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1981.
• İbn’ül Esir, el-Kâmil fi’t-Tarih (çev. Ahmet Ağırakça, Abdülkerim Özaydın v.d.), C. IX, Bahar Yayınları, İstanbul 1991.
• İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye (Çev. Mehmet Keskin), Çağrı Yayınları, İstanbul 1994
• Kaleli, Emrullah, “Palmiye Dalı Taşıyanlar ve Silahlı Hacılar”, The Journal of International Social Research Dergisi, C.7 Sayı.33. s.325-340.
• Kaya, Mahmut, “Muhammed b. Ahmed Temîmî”, DİA, C.XL, TDV Yayınları, İstanbul 2011.
• Montefiore, Simon Sebag, “Kudüs: Bir Şehrin Biyografisi” (çev. Cem Demirkan), Pegasus Yayınları, İstanbul 2016.
• Nasır-ı Hüsrev, “Sefername” (çev. Abdülvehap Tarzi), MEB Basımevi, İstanbul 1994
• Nicolle, David, Hook, Christa, “The First Crusade 1096-1099 Conquest of The Holy Land” Osprey Publishing, United Kingdom 2003.
• Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi (Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığı’nın Kuruluşu) (çev. Fikret Işıltan), TTK Yayınları, Ankara 1987.
• Sevim, Ali, “Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi”, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• Takkuş, Süheyl, “Tarihü’l- Fâtımiyyîn fî Şimâli İfrîkiyye ve Mısr ve Bilâdi’ş-Şâm”, Beyrut 2001.
• Vasiliev, A, “Bizans İmpartorluğu Tarihi (çev. Ahmet Müfit Mansel), Maarif Matbaası, Ankara 1943.
• Yılmaz, Hasan, “Fâtımîler ve Fâtımî Halifeleri” Elips Yayınları, Ankara 2016.