Anadolu’yu İlk İmar Edenler: Fethin Asıl Sahipleri

Yıl 2021, , 489 - 498, 29.03.2021

Hüseyin Erkan Bedirhanoğlu

https://doi.org/10.21551/jhf.902626

Öz

Alparslan’ın Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu’da fetih yapmakla görevlendirmiş olduğu kabul edilen bazı önemli şahsiyetlerin, Anadolu’ya geldikten ve müstakil bağımsız beyliğini/devletini kurduktan sonra, periferide yer alan dönemin önemli güçleriyle her alanda yaşadıkları siyasi süreçler ve bu süreçlerde takındıkları tavır ve aldıkları rol, dönemin bazı şahıs ve devletlerinin maalesef gölgesinde kalmıştır, bırakılmıştır. Tartışmalar popüler olay ve kişiler üzerinden yürümüş/ yürütülmüştür. Ancak çalışmamıza konu olan, Anadolu’nun fethinde bir şekilde bulunmuş olan, kişilerin motivasyonu salt bir fetih görevlendirmesiyle gerçekleşmiş olamaz. Fetih sonrası hayata geçirilen bürokratik ve yönetimsel başarı da alelade bir komutan/ bey/ gazi olmakla açıklanacak bir durum değildir. Nitekim bu kişilerin coğrafyada meydana gelen en küçüğünden en büyüğüne bütün hadiseler ile doğrudan ilişki içerisinde bulunmaları da göz ardı edilmemelidir. Malazgirt bütün karanlık yönlerine rağmen bir dönüm noktasıdır, ancak bir vatan ve ülkeden bahsedilecekse eğer, bu beylerin yararlılıklarının Malazgirt ve Alparslan’dan geri kalır bir yanı yoktur, olmamalıdır. Bu çalışmada bahsi geçen müstakil beyliklerin üstlendikleri siyasi roller ile Anadolu’nun siyasal imarına olan katkıları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Alparslan, Artuk, Danişmend, Mengüçek, Çaka

The First Builders of Anatolia: Conquest's Real Owners

Öz

After Alparslan's Malazgirt Victory, some important personalities, who were accepted to have conquered Anatolia, came to Anatolia and established their independent independent principality / state, the political processes they lived in every field with the important forces of the period in the periphery and the attitude and attitude they took in these processes. Unfortunately, the role was overshadowed by some individuals and states of the period. Discussions were carried out on popular events and people. However, the motivation of the people who were the subject of our study, who were found in the conquest of Anatolia, could not have been realized solely by assigning a conquest. The bureaucratic and managerial success achieved after the conquest is not something that can be explained by being an ordinary commander / bey / veteran. As a matter of fact, it should not be ignored that these people have a direct relationship with all events, from the smallest to the largest, in the geography. Malazgirt is a turning point in spite of all its dark aspects, but if a country and a country are to be mentioned, the usefulness of these gentlemen is nothing less than Malazgirt and Alparslan, it should not be. In this study, the political roles undertaken by the aforementioned independent principalities and their contribution to the political development of Anatolia were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Alparslan, Artuk, Danişmend, Mengüçek, Çaka

Kaynakça

• Ayönü, Yusuf (2009). “İzmir’de Türk Hakimiyetinin Başlaması”, Türk Dünyası İnceleme Dergisi, Cilt: IX., Sayı: 1., Sayfa: 1-8, İzmir.
• Durukan, Aynur (2002). “Selçuklu Dönemi Kültür Ortamından Bir Kesit: XII. Yüzyıl”, Türkler, Cilt: VII., Sayfa: 726-728., Yeni Türk Yayınları, Ankara.
• Erdem, İlhan (1999). “Doğu Anadolu Türk Devletleri”, Türkler, Cilt: VI., Sayfa: 385-390., Yeni Türk Yayınları, Ankara 2002EREN Mustafa, “Artuk Bey”, Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt: III., Sayfa: 858., Görsel Yayınları, İstanbul.
• Fritzsche, Hellmut (1768). “Çaka Bey”, AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt: VI., Sayfa: 293., Encyclopaedıa Brıtannıca, INC., Imprımatur.
• Fritzsche, Hellmut (1768). “Mengücek Gazi”, AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt: XV., Sayfa: 570., Encyclopaedıa Brıtannıca, INC., Imprımatur.
• İlgürel, Mücteba (1993). “Çaka Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: VIII., Sayfa: 186-188., Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kafesoğlu, İbrahim (1976). “Ortadoğu’da Kurulmuş Türk Devletleri”, Türk Dünyası El Kitabı, Seri: I., Sayfa: 838-840., Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Kurat, Akdes Nimet (1966). “Çaka Bey”, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Levent, Agah Sırrı (1964). “Çubuk”, Türk Ansiklopedisi, Cilt: XII., Sayfa: 136., Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• Merçil, Erdoğan (2011). Müslüman -Türk Devletleri Tarihi, TTK Basımevi, Ankara.
• Merçil, Erdoğan(2002). “Türkiye Selçukluları”, Türkler, Cilt: VI., Sayfa: 505-507., Yeni Türkiye Yayını, Ankara.
• Nur, Rıza (1924). Türkiye Tarihi, Cilt: IV., Tokat Yayınları, İstanbul.
• Özaydın, Abdulkerim (1993). “Danişmend Gazi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: VIII., Sayfa: 467-469., Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Öztuna, Yılmaz (1977). Büyük Türkiye Tarihi, Cilt: I., Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Öztuna, Yılmaz (1989). “Devletler ve Hanedanlar”, Türkiye 1074-1990, Cilt: II., Sayfa: 48., Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Sevim, Ali (1991). “Artuk b. Eksuk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: III., Sayfa: 414-415., Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Solmaz, Sefer (2002). “Danişmendliler”, Türkler, Cilt: VI., Sayfa: 430-438., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Sumer, Faruk (1993). “Mengücekliler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: XXIX., Sayfa: 138-142., Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Tellioğlu, İbrahim (2004). Osmanlı Hakimiyetine Kadar Doğu Karadeniz’de Türkler, Serander Yayınları, Trabzon.
• Turan, Osman (2011). Selçuklu Tarihi ve Türk -İslam Medeniyeti, Ötüken Yayınları, İstanbul.